a bhfuil seanaithne acu ar Mhairéad
who know Mairéad for a long time
Is minic a chloisfeá daoine a bhfuil seanaithne acu ar Mhairéad ag rá nár athraigh sí riamh, nach bhfuil éirí in airde dá laghad ag baint léi in ainneoin go bhfuil cáil idirnáisiúnta bainte amach aici féin agus ag an ghrúpa.
tá teorainn leis an bhrú
there's a limit to the pressure
Mar sin féin, molann Virgin uaireanta d'Altan triail a bhaint as rudaí nua, ach tá teorainn leis an bhrú is féidir leo a chur ar an ghrúpa.
go raibh moladh mór tuillte ag Altan
that Altan deserved a lot of praise
Thug sé sásamh chomh maith di roinnt blianta ó shin nuair a dúirt an fidléir cumasach Conallach Vincent Campbell léi gur mheas sé go raibh moladh mór tuillte ag Altan as an mhéid a bhí déanta acu do cheol an chontae.
Ní mó ná sásta a bhí sé
He wasn't one bit happy
Ní mó ná sásta a bhí sé faoi sin.
Tá sé ar nós
It's as if
Tá sé ar nós go bhfuil an t-uaillmhaíomh seo ár nglaoch ar ais chun an nóis taistil a bhíodh ag ár sinsear na céadta agus na mílte bliain ó shin.
nach bhfuil an dara rogha acu
that they have no other choice
Tarlaíonn sé seo go rialta, áfach, agus deir na Cúbaigh nach bhfuil an dara rogha acu mar nach féidir leo a bheith beo ar a dtuarastal amháin ($10 Meiriceánach sa mhí ar an mheán).
bhí an chuma ar an scéal
it seemed
Bhí náire ormsa ach bhí an chuma ar an scéal nár chuir an easpa príobháideachta isteach ar dhuine ar bith eile!
Ag caint ar a bheith ag brath go rabhthas i gcónaí ag faire ort: tá pictiúir den réabhlóidí Che Guevara, a throid le Castro i réabhlóid na gcaogaidí, le feiceáil ar fud na háite.
go rabhthas i gcónaí ag faire ort
that you were always being watched
Bhí náire ormsa ach bhí an chuma ar an scéal nár chuir an easpa príobháideachta isteach ar dhuine ar bith eile!
Ag caint ar a bheith ag brath go rabhthas i gcónaí ag faire ort: tá pictiúir den réabhlóidí Che Guevara, a throid le Castro i réabhlóid na gcaogaidí, le feiceáil ar fud na háite.
níl sé inmholta
it is not advisable
Ach fiú má bhíonn tú bréan de bheith ag féachaint air faoi dheireadh do shaoire, níl sé inmholta aon rud diúltach a rá faoi.
bheadh daor ort
you'd pay dearly
Bhí ort a bheith ar d'fhaichill nó bheadh daor ort.
tá ag éirí leo
they're succeeding
Tá na cathanna céanna le troid acu agus atá ag Gaeltachtaí beaga eile lena gcultúr a thabhairt slán, ach tá ag éirí leo é sin a dhéanamh.
bhí sé níb áisiúla
it was more convenient
Ach in imeacht na mblianta, nuair a bhí iriseoirí ag tagairt do Thriail na nArm bhí sé níb áisiúla tagairt a dhéanamh don bhreithiúnas seachas na fíricí ar fad a chur i láthair arís.
tá cothromaíocht leochaileach
delicate balance
Gan dabht, tá cothromaíocht leochaileach idir saoirse trádála agus sláinte ainmhithe.
spás atá á 'roinnt'
space being 'shared'
net/)) ag cuir an choincheapa de spás atá á 'roinnt' ag daoine éagsúla i bhfeidhm.
mbeidh a thionchar le brath
its influence will be felt
Cé go bhfuil Napster féin beagnach imithe, is cinnte go mbeidh a thionchar le brath ar an tslí a scaiptear eolas ar an idirlíon amach anseo.
Bhíodh brí bhreise ina choiscéim
There would be an extra spring in his step
Bhíodh brí bhreise ina choiscéim ag dul chuig an doras nuair a chloiseadh sé guthanna gasúr.
b'in an cháil a bhí riamh air
that was always his reputation
Is b'in an cháil a bhí riamh air.
go raibh na seacht bhfainic curtha uirthi
that she had been well warned
Ach dúirt sé leis féin ansin gur dóigh go raibh na seacht bhfainic curtha uirthi nó go raibh fógra beo tugtha di gan a theach a thaobhachtáil ar a bhfaca sí riamh.
Táthar ag dúil
It is expected
Táthar ag dúil go mbeidh olltoghchán Westminster ann ar an 7 Meitheamh ach Dé Domhnaigh seo caite (29 Aibreán) glacadh an chéad daonáireamh ó thuaidh le deich mbliana, agus táthar ag súil go mbeidh ardú suntasach i líon na gCaitliceach le sonrú ann.
is lú an fonn a bheidh orthu
they will be less enthusiastic
Ar an taobh eile den scéal, má léiríonn an daonáireamh go bhfuil an líon céanna Caitliceach agus Protastúnach ann, agus má dháiltear seirbhísí agus urraim dá réir, má tá an "place in the sun" ag Caitlicigh, is lú an fonn a bheidh orthu buntáistí na Ríochta Aontaithe a fhágáil ina ndiaidh.
Bíodh acu!
Let them go ahead!
'Bíodh acu!' a deir Balor.
beidh linn
we will be fine
A fhaid is go n-aithníonn muid go mbíonn fréamhacha na gcomhlachtaí ilnáisiúnta éadomhain go minic, go bhfeiceann muid na deiseanna atá ann ár bhfiontair féin a chruthú agus a fhorbairt, agus go ndéanann muid iad a bhunú agus a fhás go bródúil agus go cinnte, beidh linn.
Bhí sé seo amhlaidh
this was so
Bhí sé seo amhlaidh de bharr go raibh cáil bainte amach ag Simpson mar imreoir proifisiúnta peile den scoth agus mar aisteoir.
nach minic a bhíonn siad thíos leis an mhí-iompar seo
they seldom pay for this bad behaviour
Is é an fáth go bhfuil na póilíní ag caitheamh mar seo go fóill le fir dhubha ná nach minic a bhíonn siad thíos leis an mhí-iompar seo.
na feachtais atá á n-eagrú acu
the campaigns that they are organising
ie/)) lán d'eolas faoi na feachtais atá á n-eagrú acu.
bíonn an dealramh air
it appears
Nuair a léann tú giota eolais mar sin i nuachtán bíonn an dealramh air nach bhfuil ann ach comhtharlúint shuimiúil.
níl a dhath nua
there is nothing new
Dar ndóigh, níl a dhath nua nó ait anseo do mhuintir Thír Chonaill/Thír Eoghain, nó mhuintir na gceantar eile cois teorann.
go raibh draein calctha ag oibreacha cóireála uisce
that a drain had been blocked by water treatment works
Fuarthas amach go raibh draein calctha ag oibreacha cóireála uisce agus seans go raibh fearadh ainmhithe ag dul isteach san uisce dá bharr sin.
Tá mé dubh dóite ar fad de na dochtúirí
I'm really fed up with the doctors
Tá mé dubh dóite ar fad de na dochtúirí.
beidh biseach ort
you'll be better
An rud a dúirt sé ná má fhaigheann tú galrú ón fhríd sin, de ghnáth beidh biseach ort taobh istigh de choicís nó trí seachtainí.
cé nach raibh aon choinne aici luí le craoltóireacht
although she wasn't expecting to become a broadcaster
Bhí patachán trí bliana d'aois ag Neasa ag an am agus cé nach raibh aon choinne aici luí le craoltóireacht - bhí an chéim dhochtúireachta comhlíonta seachas an tráchtas - chuaigh sí sa tseans agus b'in sin!
Thosaigh sí féin agus Seán Ó Tuairisc ag cur an chláir cúrsaí reatha "Cúrsaí" i láthair ag an am.
ní bheidh díomá ort
you won't be disappointed
Agus más scléip atá uait, ní bheidh díomá ort ag an bhféile seo!
Ach cén chaoi ar féidir leis an ngnáthdhuine daonna maireachtáil trí sheachtain iomlán de cheol, d'amhráin agus d'oícheanta fada?
Grianghraf: Antaine Ó Faracháin
Bhuel, tá a bhealach féin ag gach duine, ach tá cúpla rud bunúsach ba cheart duit a choinneáil i do chloigeann agus tú ar do bhealach síos sa charr chuig an bhféile.
Beidh an saol ag caint ort
everyone will be talking about you
Éalaíonn tú chomh tiubh géar agus a thig leat sula ndeir do mháthair "Beidh an saol ag caint ort, caith duit sin nó níl cuma ná déanamh air".
caith duit sin nó níl cuma ná déanamh air
get that off, it looks terrible
Éalaíonn tú chomh tiubh géar agus a thig leat sula ndeir do mháthair "Beidh an saol ag caint ort, caith duit sin nó níl cuma ná déanamh air".
níl agat ach amharc air
you only have to look at it
Chuala tú uilig roimhe é: cnapann sé sa níochán, éiríonn sé cnapánach de réir a chéile, níl teas ar bith ann, níl agat ach amharc air agus tá sé lán clupaidí.
Tá leat
you've succeeded
Tá leat, mar is dócha go sílfidh do chuid cairde go bhfuil tú breá cluimhrithe.
go mbeidís
that they would be
Is cuma cén casadh a chuireann siad sa scéal, thuig na páistí an ceacht simplí - nach raibh a dtuismitheoirí ag iarraidh go mbeidís sa rang céanna le Taistealaithe.
bíodh siad ar a n-aire
they had better watch out
Iad siúd sa tír a bhfuil páiste acu nach bhfuil cumas acadúil ard go leor aige/aici, bíodh siad ar a n-aire.
Beidh an saol ag caint ort
everyone will be talking about you
Éalaíonn tú chomh tiubh géar agus a thig leat sula ndeir do mháthair "Beidh an saol ag caint ort, caith duit sin nó níl cuma ná déanamh air".
caith duit sin nó níl cuma ná déanamh air
get that off, it looks terrible
Éalaíonn tú chomh tiubh géar agus a thig leat sula ndeir do mháthair "Beidh an saol ag caint ort, caith duit sin nó níl cuma ná déanamh air".
níl agat ach amharc air
you only have to look at it
Chuala tú uilig roimhe é: cnapann sé sa níochán, éiríonn sé cnapánach de réir a chéile, níl teas ar bith ann, níl agat ach amharc air agus tá sé lán clupaidí.
Tá leat
you've succeeded
Tá leat, mar is dócha go sílfidh do chuid cairde go bhfuil tú breá cluimhrithe.
a laghad atá athraithe
how little has changed
Feiceann sise na fadhbanna sa chóras sláinte, agus labhrann sí fós faoi stailc na n-altraí cúpla bliain ó shin agus a laghad atá athraithe ó shin.
Nach bhfuil sé tuillte againn?
don't we deserve it?
"Nach bhfuil sé tuillte againn?" ar siadsan leo féin, "agus an dua agus an saothar atá caite againn inár suí i mbun na leabhar le bliain anuas.
ní raibh acfainn ariamh agam ar an uisce beatha
I could never tolerate whiskey
"Ó ní bheidh, ní raibh acfainn ariamh agam ar an uisce beatha .
bhí sé ina gheabadán an lá is fearr a bhí sé
he was a chatterbox at the best of times
Ach Dónall, bhí sé ina gheabadán an lá is fearr a bhí sé agus ní tháinig druid ar a bhéal nuair a chuaigh sé i mbun na biotáilte.
nuair a bheadh a ceann ramhar
when she'd be hungover
Is cinnte nach ag déanamh trua dithe a bheadh sí ar maidin amárach nuair a bheadh a ceann ramhar agus tinneas bhéal an ghoile uirthi.
tá an deontas reaite
the grant is spent, finished
" "Seo, lig dithe, tá an deontas reaite agus níl pingin rua aici le mí.
níl pingin rua aici
she hasn't a penny
" "Seo, lig dithe, tá an deontas reaite agus níl pingin rua aici le mí.
Ionnach go raibh Síle ar ais ón bheár
Síle was just about back from the bar
Ionnach go raibh Síle ar ais ón bheár agus a tóin fúithi nuair a dúirt Cian: "Caith siar anois é nó tá cóisir i dtigh Úna agus féadann muid giota a bhaint dó más mian linn an bus deireanach a fháil.
táthar dóchasach
there is confidence
Tá ardsábháilteacht de dhíth orthu seo ach táthar dóchasach go bhfuil WAP in inmhe é seo a chur ar fáil.
Nach bhfuil sé tuillte againn?
don't we deserve it?
"Nach bhfuil sé tuillte againn?" ar siadsan leo féin, "agus an dua agus an saothar atá caite againn inár suí i mbun na leabhar le bliain anuas.
ní raibh acfainn ariamh agam ar an uisce beatha
I could never tolerate whiskey
"Ó ní bheidh, ní raibh acfainn ariamh agam ar an uisce beatha .
bhí sé ina gheabadán an lá is fearr a bhí sé
he was a chatterbox at the best of times
Ach Dónall, bhí sé ina gheabadán an lá is fearr a bhí sé agus ní tháinig druid ar a bhéal nuair a chuaigh sé i mbun na biotáilte.
nuair a bheadh a ceann ramhar
when she'd be hungover
Is cinnte nach ag déanamh trua dithe a bheadh sí ar maidin amárach nuair a bheadh a ceann ramhar agus tinneas bhéal an ghoile uirthi.
tá an deontas reaite
the grant is spent, finished
" "Seo, lig dithe, tá an deontas reaite agus níl pingin rua aici le mí.
níl pingin rua aici
she hasn't a penny
" "Seo, lig dithe, tá an deontas reaite agus níl pingin rua aici le mí.
Ionnach go raibh Síle ar ais ón bheár
Síle was just about back from the bar
Ionnach go raibh Síle ar ais ón bheár agus a tóin fúithi nuair a dúirt Cian: "Caith siar anois é nó tá cóisir i dtigh Úna agus féadann muid giota a bhaint dó más mian linn an bus deireanach a fháil.
a bheas thíos leis
that will suffer
Cé gur léir gur féidir an locht a chur ar dhrochphleanáil an cheardchumainn féin agus na Roinne Oideachais nach bhfuil go leor múinteoirí á n-oiliúint, tá seans ann gurb í an Ghaeilge a bheas thíos leis má éistítear le Joe O'Toole agus a leithéidí.
Tá sé siúd caoch
He's very drunk
Tá sé siúd caoch agus níl a dhath níos cinntí ná go mbeidh sé ag tarraingt orla bomaite ar bith anois," arsa Deirdre.
bhí an aghaidh chomh lasta sin aige
his face was so red
Bhí sé ar steallaí ar meisce agus bhí an aghaidh chomh lasta sin aige gur chuir sé fonn ar Chian a dhul anonn agus a ghoradh a dhéanamh leis.
ní bheinn gaibhte
I couldn't be bothered
"
"Órú, caith canna beorach chuige," arsa Deirdre, "nó ní bheinn gaibhte ag éisteacht leis an lustráil a bheas air ar thóir dí.
Cén siúl a bhí ort cibé?
What were you up to anyway?
"Cén siúl a bhí ort cibé?"
"Bhí mé ag caint le Úna.
tá sé ar obair
he's started
"Ó, tá sé ar obair," arsa Deirdre.
bhí tú mar a bheadh an bás ann
you looked like death
"
"Níl iontas ar bith duitse a bheith ar do sheachaint," arsa Dónall, "nó bhí tú mar a bheadh an bás ann.
Bhí do dhá shúil sáite thiar i do cheann
you were sunken-eyed
Bhí do dhá shúil sáite thiar i do cheann.
atá uait
that you need
"
An bhfuil an Eaglais as tiún leis an ngnáthphobal? "An cheist is tábhachtaí ná 'Cén bhaint atá ag an Eaglais le mo shaol? Cad atá ag teastáil uaim chun saol iomlán a bheith agam?' Má tá tú ámharach agus gach rud atá uait agat nuair a theastaíonn sé uait, cad a dhéanann tú ansin? Ní fhéadfainn saol chomh folamh leis sin a shamhlú.
Tá sé siúd caoch
He's very drunk
Tá sé siúd caoch agus níl a dhath níos cinntí ná go mbeidh sé ag tarraingt orla bomaite ar bith anois," arsa Deirdre.
bhí an aghaidh chomh lasta sin aige
his face was so red
Bhí sé ar steallaí ar meisce agus bhí an aghaidh chomh lasta sin aige gur chuir sé fonn ar Chian a dhul anonn agus a ghoradh a dhéanamh leis.
ní bheinn gaibhte
I couldn't be bothered
"
"Órú, caith canna beorach chuige," arsa Deirdre, "nó ní bheinn gaibhte ag éisteacht leis an lustráil a bheas air ar thóir dí.
Cén siúl a bhí ort cibé?
What were you up to anyway?
"Cén siúl a bhí ort cibé?"
"Bhí mé ag caint le Úna.
tá sé ar obair
he's started
"Ó, tá sé ar obair," arsa Deirdre.
bhí tú mar a bheadh an bás ann
you looked like death
"
"Níl iontas ar bith duitse a bheith ar do sheachaint," arsa Dónall, "nó bhí tú mar a bheadh an bás ann.
Bhí do dhá shúil sáite thiar i do cheann
you were sunken-eyed
Bhí do dhá shúil sáite thiar i do cheann.
atá i ndán dóibh
is what awaits them
Mura dtig leo beart a dhéanamh de réir a mbriathair, is é bosca bruscair na staire atá i ndán dóibh.
iad siúd a raibh amhras fúthu
suspects
Bhí na cúisitheoirí thar a bheith sásta nuair a tháinig tástáil DNA chun cinn mar gheall ar an dóigh a bhféadfadh sé iad siúd a raibh amhras fúthu a cheangal le coireanna go cruinn, go háirithe coireanna foréigneacha mar ionsaí, éigniú agus dúnmharú.
bímis ionraic
let's be honest
Ach bímis ionraic - cé mhéid duine againn a bheadh amuigh ar na sráideanna ar son chearta an Lucht Taistil dá mbeidís ní ba chiúine, ní ba fhreagraí agus ní ba réasúnta?
Is as Baile Átha Cliath é Fachtna Ó Drisceoil.
Tá sé d'éileamh ar
it is claimed that
Cléire Chiaráin
=======
Tá sé d'éileamh ar Chiarán naofa gur thug sé an Chríostaíocht go Cléire sarar tháinig Pádraig go hÉirinn.
le go mbeidh sé d'acmhainn acu
so that they can afford
Mheall siad réiteoir i ndiaidh réiteora le cluiche i ndiaidh cluiche a chríochnú le comhscór - athimirt i ndiaidh athimeartha agus milliúin i ndiaidh milliún punt ag dul isteach i gciste Ard-Chomhairle Chumann na gCleasaithe Lúbaireachta, le go mbeidh sé d'acmhainn acu bosca corparáideach a fháil ar cíos.
go bhfuil sé sin amhlaidh
that that is the case
Is léir go bhfuil éasclínte sa chóras rialtais i Sasana agus ní ar na hÉireannaigh atá an locht go bhfuil sé sin amhlaidh!
Tá fios a ghnótha aige
he knows what he's at
Tá fios a ghnótha aige.
beidh an craiceann agus a luach aige
he'll have it both ways
Ach nuair a dhiúltaíonn na Seanadóirí rud a dhéanamh air cuirfidh sé an milleán ar na Daonlathaigh agus beidh an craiceann agus a luach aige.
Tá sé iontach sásta
it's very handy
Tá sé iontach sásta," arsa Rita.
Níl greim ort.
there isn't a bit on you
Níl greim ort.
go mbeadh sí ina shásamh
that is would please him
An bhfuil tú ag meas go mbeadh sí ina shásamh?"
"Níl.
seo a bhfuil ar a shon agat
this is all you have to show for it
Bhí trí lá agat lena dhéanamh agus seo a bhfuil ar a shon agat.
Bhí an t-allas ina rith le Rita
Rita was embarrassed (lit., 'sweating')
"
Bhí an t-allas ina rith le Rita fán am a tháinig Caitríona ar ais leis an tae agus na brioscaí.
bhí cuma na féile uirthi
she looked generous, fun
Ar dhóigh inteacht, bhí cuma na féile uirthi.
nuair a bhí an racht casachtaí curtha thairsti
when she had recovered from the paroxysm of coughing
"A léithéid de lá," arsa Rita léi féin nuair a bhí an racht casachtaí curtha thairsti.
Tá seanbhlas orthu
they're stale
Tá seanbhlas orthu cibé.
tá mé ar an dé deiridh agat
I'm at the end of my wits with you
"Treabh fríd an chomad sin anois," arsa seisean, " nó tá mé ar an dé deiridh agat.
Ní raibh brí míoltóige i Rita
Rita was as weak as water
Ní raibh brí míoltóige i Rita anois i ndiaidh na casachtaí sin uilig agus cé go raibh a fhios aici go raibh Caitríona ar á dícheall í a chur ar a suaimhneas, bhí beaguchtach uirthi i ndiaidh comhrá na beirte eile a chluinstin.
Tá mé bodhar ag éisteacht leis
I'm sick listening to him
' Tá mé bodhar ag éisteacht leis," arsa Caitríona.
a mbíonn an t-ádh dearg orthu
who are extremely lucky
Cloiseann duine scéalta faoi na foghlaimeoirí a mbíonn an t-ádh dearg orthu agus a n-éiríonn leo cúpla rud, mar théipeanna agus leabhair, a cheannach agus iad ag luí isteach ar fhoghlaim na Gaeilge.
tá a fhios ag madraí an bhaile
everyone knows
Ach tá a fhios ag madraí an bhaile go bhfuil sé an-deacair an Ghaeilge a fhágáil!
Smachtbhannaí
=======
Bhí smachtbhannaí ar mo thír agus ní raibh mé ábalta mo chuid airgid a chur thar lear le leabhair a fháil.
cé go raibh fuadar fúthu
although they were in a rush
Bhí daoine cneasta, cabhrach cé go raibh fuadar fúthu.
go mbeadh sé thíos leis
that he should suffer
Aontaím ar fad nár chóir go mbeadh aon imreoir as póca de bharr a chuid iarrachtaí ar son a chontae agus má ghortaítear imreoir is cóir aire a thabhairt dó agus a chostais mhíochaine a íoc as ciste éigin nó scéim árachais cuí (rud atá ann ach go mb'fhéidir gur gá a fheabhsú) agus níor chóir go mbeadh sé thíos leis ó thaobh tuarastail de ach oiread.
tá an-líofacht bainte amach aige
he has become extremely fluent
"
Tá sé ag foghlaim na Gaeilge le roinnt blianta anuas anois agus tá an-líofacht bainte amach aige.
atá á gcruthú
that are being created
"
Cé go bhfuil líon na mac léinn ag méadú go mór i ngach roinn san ollscoil, is beag postanna breise atá á gcruthú.
nach mbeadh uchtach aige dul ina ceann
he wouldn't have the courage to tackle it
Thosaigh sé ar an chisteanach nó bhí a fhios aige mura dtabharfadh sé aghaidh air sin ar tús nach mbeadh uchtach aige dul ina ceann tráthnóna.
Tá Gluais Beo! Pota Focal faoi chóipcheart ag Oideas Gael, foilsitheoirí na hirise Beo!
Pota Focal Beo! Glossary is under the copyright of Oideas Gael, publishers of Beo! magazine.
