na cathanna céanna
the same battles
Tá na cathanna céanna le troid acu agus atá ag Gaeltachtaí beaga eile lena gcultúr a thabhairt slán, ach tá ag éirí leo é sin a dhéanamh.
éide chatha
battle armour
Ba phíosa gualainne é den éide chatha a bhí ar Ned Kelly, an ceithearnach coille ba mhó cáil sa tír, nuair a gabhadh é in Glenrowan in 1880.
chathanna glórmhara
glorious battles
Agus scéalta fá chathanna glórmhara á n-inse cois teallaigh, ní iontas ar bith go raibh an míleatachas ina ábhar spreagtha ag daoine nuair a iarradh orthu troid ar son a muintire.
Cath na Bóinne
the Battle of the Boyne
Bhí fir as Gleann Fhinne ag Cath na Bóinne i 1690 nuair a bhuaigh Liam Oráiste ar arm an Rí Séamas II.
ag fógairt catha
proclaiming battle
Is é an chéad rud eile a mbeadh dúil ag an léitheoir leis sa scéal ar léamh na n-abairtí tosaigh sin dó - ós rud go gcastar Bullaí Mhártain air agus é ag imeacht as baile ag fógairt catha ar shaol sin an rince nár casadh ar an léitheoir go fóill - go léireofar sa scéal contrárthacht a bheith fada buan idir an dá ghné de shaol Bhullaí Mhártain, idir saol an bhaile agus saol an rince.
cath
battle
Teachta Dála agus iar-aire é Eoin Ryan, fear ó chúlra meánaicmeach i ndeisceart na cathrach a raibh a athair agus a sheanathair roimhe beirt lárnach i bhFianna Fáil.
mhachaire catha
battlefield
"
Dúradh sa tuairisc chéanna: "Thosaigh na caismirtí Dé Luain i gceantar Ard Eoin i dtuaisceart Bhéal Feirste agus fir Oráiste Phrotastúnacha ag máirseáil tríd an cheantar le ceiliúradh a dhéanamh ar bhua cáiliúil ar na Caitlicigh ar an mhachaire catha breis is 300 bliain ó shin.
cathanna inimirce
immigration battles
"Seo an chéad uair nach raibh muid ábalta fadhb chomh mór seo a shárú," a deir Siobhan Dennehy, bean a bhfuil neart cathanna inimirce troidte aici ó bhí na hochtóidí ann.
ag troid cath laochta
fighting an heroic battle
Is minic a ritheann sé liom go bhfuil siad ag troid cath laochta.
ag troid cath laochta
fighting an heroic battle
Is minic a ritheann sé liom go bhfuil siad ag troid cath laochta.
cath
battle
”
Tá sé tógtha le cúrsaí pleanála faoi láthair, ach beidh ceist éigin eile ann amach seo, nuair a bheidh an cath seo troidte aige.
Cath Thaobh an Bhogaigh
the Battle of the Bogside
Tá “Cath Thaobh an Bhogaigh” agus an bhatráil a tugadh do phobal náisiúnach Dhoire beo fós i gcuimhne mhuintir na cathrach sin.
cath Chionn tSáile
the battle of Kinsale
Ba ghearr le tubaiste náisiúnta ar aon dul le cath Chionn tSáile an toradh i gcoinne na hEilvéise i bhfianaise a raibh á thuairisciú i nuachtáin, agus ar stáisiúin raidió agus teilifíse na tíre.
láithreacha catha
battlefields
Chaith mé dhá lá i mbaile Bruges i mí Lúnasa ag baint taitnimh as an atmaisféar agus as na foirgnimh mheánaoiseacha, ag triail na mbeoracha áitiúla agus ag ithe go leor seacláide! Bhí sé beartaithe agam le fada iarracht a dhéanamh láithreacha catha an Chéad Chogadh Domhanda a fheiscint, toisc grinnstaidéar a bheith déanta agam ar an ábhar seo nuair a bhí mé i mo mhac léinn staire.
seanláthair chatha
an old battlefield
seanláthair chatha
=======
Thugamar cuairt ar Chnoc 60, seanláthair chatha atá fágtha díreach mar a bhí sé i 1918, toisc gur thit na mílte fear ansin.
gháir chatha
battle cry
Bunaíodh as muintir na hÉireann iad 150 bliain ó shin i Nua-Eabhrac, faoin mana atá mar gháir chatha acu go fóill, "Faugh A Ballagh," mana a fheictear scríofa ar a mbratacha go fóill.
Cath Ghort na Lonta Dubha
the Battle of the Field of Blackbirds
Creach oscailte
=======
Téann fréamhacha na caismirte seo siar chomh fada le Cath Ghort na Lonta Dubha i 1389.
láthair an chatha ab fhuiltí den chogadh sin
the site of the bloodiest battle of that war
Múnla is ea an t-éirí amach do nach mór gach
réabhlóid náisiúnta ó shin i leith, ach cad mar gheall ar an gcogadh cathartha? Cén rian a d'fhág sin ar Mheiriceá? Thugamar cuairt ar Gettysburg, láthair an chatha ab fhuiltí den chogadh sin, chun níos mó a fhoghlaim faoin gcogadh agus faoin eachtra féin.
blár an chatha
the battlefield
Más ea, ámh, thuigeamar ar an gcéad lá nárbh fhéidir linn blár an chatha a shiúl mar shaighdiúirí, agus é 3,000 acra ar mhéid.
gur thit an cath amach
that the battle occurred
I ndáiríre, b’in an fáth gur thit an cath amach in Gettysburg – b’fhurasta na saighdiúirí a mháirseáil ann ar na seacht mbóthar mhóra a tháinig isteach go dtí an baile.
ar gháir chatha Gaelach
on an Irish battle-cry
Deirtear go bhfuil an t-amhrán “A Rush and a Push and the Land is Ours” bunaithe ar gháir chatha Gaelach a dtagraítear di i ndán de chuid Speranza (máthair Oscar Wilde).
ní chaithfear puinn níos fear leosan má ghabhtar iad i gcath
they won't be treated any better if they're caught in battle
A réasúnaíocht: má chuireann arm Mheiriceá Coinbhinsiún na Ginéive ar leataobh agus iad ag déileáil lena gcéilí comhraic, ní chaithfear puinn níos fear leosan má ghabhtar iad i gcath.
athachtú cathanna
battle enactments
”
Tá Mark agus Paul ina mbaill de Ghild Eorpach an Chomhraic Stairiúil, dream a bhíonn páirteach go minic in athachtú cathanna.
nuair a cheiliúrann dílseoirí Cath na Bóinne
when the loyalists celebrate the Battle of the Boyne
Bhí an 12 Iúil ag teacht, nuair a cheiliúrann dílseoirí Cath na Bóinne, agus bhí an caisleán maisithe le bratacha.
i gcath
in a battle
Deirtear gur faoi thalamh a d’imigh na Tuatha Dé Danann nuair a cloíodh iad i gcath le muintir Aimhirgin.
go bhfuil an cath áirithe sin caillte
that that particular battle is lost
Bíodh sin amhlaidh, is dócha go bhfuil an cath áirithe sin caillte agus is fearr aithne ag daoine air mar “Phádraig” agus gurbh fhearr, i bhfianaise lucht léitheoireachta an leabhair seo, cloí leis an leagan coitianta.
tá tús curtha leis an gcath,
the battle has begun,
“I gcás an bhithsféir, a éiceachórais, tá tús curtha leis an gcath, ar a laghad.
cathanna
battles
Troideadh cathanna i Manhattan aimsir na Réabhlóide, creid nó ná creid.
láithreán an chatha.
the site of the battle.
Is féidir siúlóid a dhéanamh go láithreán an chatha.
níl an cath caillte fós.
the battle isn't lost yet.
Nach féidir? An féidir? Ná bíodh imní oraibh a mhuintir Chónra na Gaeilge, níl an cath caillte fós.
Cath na sléibhte
battle of the mountains
**Cath na sléibhte**
De réir na Maorach, ba dhéithe agus laochra iad na sléibhte i lár an oileáin thuaidh.
cuireadh tús leis an gcath,
the battle began,
Ansin cuireadh tús leis an gcath, le toirneach, tuar ceatha cloiche agus rachtanna feirge uathu uilig a mhair ar feadh laethanta fada.
chuig comórtas chath na mbannaí.
to a battle of the bands competition
Tá muid ag breathnú ar amaidíocht Jack Black sa scannán *The School of Rock *agus é ag tógáil scaifte páistí scoile chuig comórtas chath na mbannaí.
sa chath.
in the battle
Chuir sé ina luí ar a mhac ceithre bliana déag d’aois páirt a ghlacadh sa chath.
Chath
battle
Más fíor do Boutros-Ghali, cén fáth nach raibh na Stáit Aontaithe agus an Bhreatain ag iarraidh stop a chur leis an gcinedhíothú? Deirtear go minic go raibh drogall ar na Meiriceánaigh dul isteach i dtír Afracach eile mar gheall ar Chath Mogadishu, eachtra “threampánach”, inar maraíodh ocht saighdiúir déag, a tharla sa tSomáil sa bhliain roimhe sin (http://www.
cathanna sráide
street battles
Agus lucht an pháirtí ag argóint eatarthu féin in International Amphitheatre, Chicago, bhí póilíní i mbun cathanna sráide le lucht agóide ar fud na cathrach, agus ar ndóigh, craoladh an t-ainriail seo go léir beo ar an teilifís.
Cath Thaobh an Bhogaigh
The Battle of the Bogside
He then failed to take action such as control over security following the Burntollet Bridge ambush in January 1969 and he failed to ban the Apprentice Boys march in Derry on August 12 1969, even though he said he opposed it taking place,"
Thosaigh an pharáid seo Cath Thaobh an Bhogaigh agus bhí McNamara i nDoire ó 11 Lúnasa.
gháir chatha
battle cry
Ní tharlaíonn rud ar bith ar feadh bomaite uafásach go dtí go n-éiríonn cineál de gháir chatha agus tarraingítear na príosúnaigh nochta amach duine ar dhuine le smísteáil fhíochmhar a fháil agus iad ar na ceithre boinn ag dul suas an dorchla.
cath le cur
war to be fought
Ba é tuairim na saineolaithe le fada, freisin, gurbh obair in aisce é cogadh na hIaráice, agus gur san Afganastáin a bhí an cath le cur dáiríre.
mhachaire chatha
battle field
Is pictiúr íocónach é an ‘Saighdiúir ag Titim’ ach deir an léachtóir José Manuel Susperregui nár glacadh é ar an mhachaire chatha i Cerro Murianao, mar a chreidtear, ach in áit tuaithe eile darb ainm Llano de Banda, cúig míle fichead ar shiúl.
cath
battle
Oilithreacht Cholm
De réir na staire, bronnadh an t-oileán ar Cholm Cille nuair a bheartaigh sé dul ar deoraíocht tar éis cath fuilteach Chúil Dreimhne (sa bhliain 561), ar bhraith sé féin ciontach as, i mbealach nach dtuigim, ach tugadh breith air:
Mona beith briathra MolaisiGun crois os Áth Iomlaise, Nochon fhuicfindse re mo lindSaeth nó galar a nÉirind.
Cath
battle
In iarthar na Cathrach, thart ar 40 nóiméad ar an traein ó Ardeaglais Notre Dame i gceartlár Pháras, atá an baile St Germain-en-Laye.
gáir chatha
war cries
Ní hé go bhfuil buille na gclaimhte nó gáir chatha le cluinstean, nó bhí trí céad bliain idir seasamh deireanach na bhfíor-Ghael agus an daonáireamh atá i gceist againn anseo.
chatha
battle
Tá focail eile ar fáil sa Ghaeilge don ghnó céanna, focail a thagann ó réimse na saighdiúireachta agus an chatha ar nós ‘cafarr’ agus ‘ceannbheart’.
cath
battle
Mar a dúirt mé ag Ard-Fheis Chonradh na Gaeilge an mhí seo caite, níl an cath caillte ná baol air.
cath
battle
An Ghaeilge Éigeantach
Bhíos im’ dhíograiseoir óg siar sna seascaidí nuair a troideadh an cath faoi Ghaeilge éigeantach.
éinín na gcéadta cath
survivor of many battles
Tá lucht leanta sacair an domhain fós faoi dhraíocht ag Diego Armando Maradona ach is beag acu, dar liom, a bhí ag súil go mbeadh ról baileach chomh lárnach ag éinín na gcéadta cath i bpríomhócáid spóirt an tsamhraidh seo.
cath fíochmhar
fierce contest
“Ní athróidh próiseacht s'againne,” arsa Sinn Féineach amháin liom agus é ar nós cuma liom, ach beidh cath fíochmhar le troid acu féin agus ag an SDLP faoi leasa sóisialaigh, faoi fhostaíocht, faoi aire a chinntiú do sheandaoine agus do pháistí, a thuar sé.
rosc catha
anthem
"Cosa nite, lámha glana," a bheas againn mar rosc catha don am atá le teacht.
buafar an cath
the battle shall be won
Le haontas agus le glór phobal na Gaeilge (agus cás cúirte i gcoinne na Roinne Oideachais agus Scileanna) buafar an cath seo, táim cinnte.
Cath
battle
Níl sléacht 1641, Cath an Somme, Síniú an Cúnaint agus Parlaimint Phrotastúnach do phobal Protastúnach anois mar spreagadh ag na páirtithe Aontachtacha níos mó.
cath a throid
to fight a battle
Dá bharr sin, is beag a bhfaighidh aon phobal nach mbeidh in ann é féin a eagrú agus a chur chun cinn, agus a mbeidh ar a chumas cath a throid ar son acmhainní an stáit.
an cath bainte
the battle's won
Ó thaobh na miondíola de, tá sé soiléir le fada go bhfuil an cath bainte ag leithéidí Amazon agus gur gearr go mbeidh deireadh ar fad leis an tseansiopa leabhair.
cathanna luatha
early battles
Chuir Risteard na cathanna luatha ar son na Gaeilge san ollscoil sin agus bhain sé na cathanna luatha.
Chath
battle
Bhí parlaimint acu féin, in áit darbh ainm Thingwall (cosúil leis an Tynwald i Manann agus Dingwall in Albain) Tháinig teifigh eile as Éirinn go dtí an Cilgwri tar éis Chath Chluain Tarbh 1014.
gcath
battle
Ina leabhar breá, The Great War and Modern Memory, do cháin Paul Fussell na foinsí stairiúla traidisiúnta a d’úsáidtí de ghnáth chun uafás an Chogaidh Mhóir a scagadh; nuachtáin, díospóireachtaí parlaiminte, dialanna pearsanta, litreacha dar cuireadh abhaile ón gcath.
cosmhuintir na gcath
the basic foot-soldiers
Toisc ná raibh na scileanna liteartha seo ag cosmhuintir na gcath, ’sé sin na saighdiúirí íosaicmeacha ach go háirithe, ní fhéadfaí a rá gur chuir siad claonadh liteartha ex post facto ar a gcuid scríbhinní.
ar pháirc an chatha
on the playing field
Cur isteach ar lá iomlán ceiliúrtha ab ea comórtas seo na caide, ach níor chuir sé sin as dá ndíograis ar pháirc an chatha i ndeireadh na dála!
Laghdú Foirne
=====
Toisc gurbh é an babhta deiridh de chraobh na bliana seo níor éirigh leis an uile fhoireann an turas a dhéanamh go dtí an Cruinne.
pé ar bith faoi chathanna caide
whatever about football battles
Fillfidh na míoltóga ar an gcathair seo, ar ndóigh, agus caithfear dul i gcomhrac go glic leo an athuair; ach fillfidh lucht na peile, leis, agus pé ar bith faoi chathanna caide a fhearadh orthu siúd amach anseo, cuirfear fáilte mhór rompu chomh maith leis!
cailleadh le linn chath
killed in the battle
Ní furaist éalú ó scáth drúiseach Whitman agus úrscéal conspóideach Vidal The City and the Pillar (1948), nó na chéad chaibidilí dhraíochtúla sin ina chuid cuimhní cinn, Palimpsest (1995) a bhaineas lena ghrá geal do Jimmy Trimble, ógánach caillte an chúil cheangailte dár cailleadh le linn chath Iwo Jima i 1945.
Cath Taobh an Bhogaidh
The Battle of the Bogside
Níl mé ag rá gur chuir mé tús leis na Trioblóidí ach phléasc achan rud ansin agus thosaigh Cath Taobh an Bhogaidh.
Mhair an cath ar feadh
the battle lasted
"
Mhair an cath ar feadh thrí lá agus thrí oíche agus gach duine sa phobal diongbháilte nach mbeadh an bua ag an RUC a raibh oiread sin fuatha acu dóibh nó ag na Paisleyites a bhí ag cuidiú leo.
An Seanad, Blár Catha na Bliana
the Senate, the real decider
An Seanad, Blár Catha na Bliana
=================
Ar dtús, Teach na nIonadaithe.
mar a bheadh láthair chatha ann
like a battle field
Bhí barr an tsléibhe mar a bheadh láthair chatha ann agus na cosa ag imeacht ó na cnocadóirí cróga.
Bhí fuadar fúthu ag breacadh rosc catha
they were busy writing slogans
Bhí fuadar fúthu ag breacadh rosc catha ar ghiotaí cartchláir agus ag péinteáil aghaidheanna a chéile.
faoin gcath a chuir sé suas le fanacht ina bheatha
about his fight for life
Bliain is fiche d’aois, 5’11” ar airde agus meáchan breá folláin 10 gcloch ann, ní bheadh a fhios agat ag breathnú ar Simon Metin faoin gcath a chuir sé suas le fanacht ina bheatha.
atá i lár cathanna le bia
who are in the middle of battling with food
“Tá na céadta teachtaireachtaí faighte agam ar Youtube ó fhir óige atá i lár cathanna le bia.
Tá cath caillte ag an ngluaiseacht ar son na beatha
the movement for the protection of the unborn has lost the battle
**SMM: Tá cath caillte ag an ngluaiseacht ar son na beatha.
Tá an cath sin tugtha
that battle has been fought
Tá an cath sin tugtha agus tá súil ag an rialtas go gcoinneoidh Comhaontú Bhóthar Haddington srian ar chostas páidhe agus go gcuideoidh sé le feidhmiúlacht na státseirbhíse a fheabhsú.
ina láithreacha catha acu
their battlegrounds
Coimhlintí dúichíocha, seicteacha a bhí ar bun don chuid is mó agus bhí pictiúrlanna, hallaí damhsa agus páirceanna peile ina láithreacha catha acu.
san iliomad cath
in so many battle(s)
Ar ndóigh, bhí an-dáimh ag Éireannaigh leis an Spáinn agus bhí na Spáinnigh an-bhuíoch de na Gaeil a throid ar a son san iliomad cath agus mar gheall ar nasc ársa a maíodh idir an dá thír fríd Chlann Míleadh.
cath ríthábhachtach
a very important battle
Chomh maith, ba é Brown a bhain an cogadh idir an Airgintín agus an Bhrasaíl ar bunaíodh Uraguaí mar thoradh air agus a bhain cath ríthábhachtach a chuir bun faoi neamhspleáchas Buenos Aires.
teoranta do chathanna inmheánacha
limited to internal battles
Ach ní gá go mbeadh sé sin teoranta do chathanna inmheánacha sna heagrais Ghaeilge, nach mbeadh ina ábhar suime ach do dhornán beag daoine.
Ní Mór an Cath a Throid
the battle must be fought
An tír nach bhfuil in ann í féin a riaradh agus a rialú mar is ceart, cén chaoi a mbeadh sí aontaithe in uair na cinniúna? Cén chaoi a mbeadh sí in ann polasaithe fad-téarmacha éifeachtacha a chur le chéile?
Ní Mór an Cath a Throid
========
Is cinnte go bhfuil fórsaí cumhachtacha domhanda ag brú an daonlathais as a riocht.
an cath ar son na Gaeilge
the battle for Irish
Dhá lá tar éis an cinneadh cinniúnach a bheith déanta scríobh Tomás Bán Ó Con Cheanainn, litir ag cara inar dúirt sé go raibh an cath ar son na Gaeilge san Ollscoil nua buaite agus lean sé air lena rá:
*“Hyde says it is the biggest and most momentous event in the history of the country of the past 200 years.
mblár catha
battle field
Tuigtear do Bhearnaí Ó Doibhlin go bhfuil an t-athmheas, in ionad an drochmheasa mar a bhíodh, ag muintir na hAstráile ar na sluaite saighdiúirí a fuair bás ar an mblár catha ag Gallipoli sa Tuirc in earrach na bliana 1915.
gháir chatha
battle cry
Is é a gháir chatha feasta: Éalaímis as an Duibheagán!
bhfuil an cath caillte
the battle’s lost
Bhí Donncha Ó hÉallaithe i láthair ag seoladh an straitéis is deireanaí ag an rialtas chun an Ghaeilge a shlánú sa nGaeltacht, ach ceapann sé go bhfuil an cath caillte sa nGaeltacht de dheasca an chur chuige atá molta.
Tá Gluais Beo! Pota Focal faoi chóipcheart ag Oideas Gael, foilsitheoirí na hirise Beo!
Pota Focal Beo! Glossary is under the copyright of Oideas Gael, publishers of Beo! magazine.
