cheol dúchais
native music
Déanann Balor ceangal ina intinn chasta idir Ó Fartacháin ag roinnt a chuid eolais faoin cheol dúchais agus dreoilín i mbun a mhúin san fharraige mhór.
lena bhfód dúchais
with their native soil
Tá deoraithe anseo ó gach áit agus léiríonn na ceisteanna agus na freagraí - gan trácht ar an aighneas bréige idir na foirne - an teagmháil chaol ghóstúil atá acu lena bhfód dúchais, má tá a leithéid acu níos mó.
ar a bhfód dúchais
on their native sod
Nach mbeidh na rialtais áitiúla ag díbirt ghlúin óg na Gaeltachta isteach sna cathracha trí bheith ag cur srianta orthu tithe a thógáil ar a bhfód dúchais.
ar an fhód dúchais
on home soil
Dhírigh sí a hintinn ar fhoghlaim na Gaeilge chomh maith agus í ar ais ar an fhód dúchais.
Phill sí ar an fhód dúchais
she returned to her home place
"
Phill sí ar an fhód dúchais agus phós fear as ceantar na gCnoc, an áit arbh as a máthair féin.
a chontae dúchais
his native county
asp)
Aistríodh Mícheál arís i 1981, an uair seo go Luimneach, a chontae dúchais.
phill go leor ar a bhfód dúchais
many returned home
Nuair a d'éirigh obair fairsing ó 1970 ar aghaidh, siocair na monarchain i nGaoth Dobhair, phill go leor ar a bhfód dúchais.
ar an fhód dúchais
to the native land
Bhí cúis eile ann gur fhill siad ar an fhód dúchais: níor theastaigh uathu go mbeadh a gcúigear páistí "idir dhá chultúr".
dúchais
native
Anseo i Sydney tá scaifte ar dóigh cainteoirí dúchais fán chathair.
ar an bhfód dúchais
to the native soil
Rud amháin diúltach faoin fhilleadh seo ar an bhfód dúchais ná go bhfuil níos mó Béarla le cloisteáil ag gasúir na háite.
cainteoir dúchais
native speaker
cainteoir dúchais
=======
Ainneoin gur rugadh Aled Eirug i Londain, is cainteoir dúchais Breatnaise é, mac le beirt Bhreatnach a phill ar an fhód dúchais go luath i ndiaidh d'Aled a theacht ar an saol.
a phill ar an fhód dúchais
who returned to the native sod
Cainteoir dúchais
=======
Ainneoin gur rugadh Aled Eirug i Londain, is cainteoir dúchais Breatnaise é, mac le beirt Bhreatnach a phill ar an fhód dúchais go luath i ndiaidh d'Aled a theacht ar an saol.
an cainteoir dúchais deireanach Manainnise
the last native speaker of Manx
Bhí Brain cairdiúil le Ned Maddrell, an cainteoir dúchais deireanach Manainnise, a fuair bás i 1974.
ar cainteoir dúchais é
who is a native speaker
Tá Iain Fearchar Rothach (Feisire Libearalach Dheamocratach do Ros, An t-Eilean Sgitheanach agus Inbhir Nis an Iar, ar cainteoir dúchais é), tá sé buartha faoina hainm oifigiúil nua as Gàidhlig - 'Pàirc Nàiseanta a' Mhonaidh Ruaidh'.
leis an bhfód dúchais
with the home sod
An nasc deireanach leis an bhfód dúchais anois faoin bhfód céanna.
dlí Rialtais Dúchais
Home Rule law
Sa bhliain 1948, tháinig na Faróigh agus na Danmhargaigh ar chomhréiteach: rinneadh dlí Rialtais Dúchais a achtú a thug i bhfad níos mó cumhachtaí don rialtas áitiúil.
as a ceantar dúchais féin
from her own native area
"
Phós Bríd fear as a ceantar dúchais féin, Antóin Rodgers, i 1960 ach, ó tharla Antóin a bheith ag obair mar fhiaclóir ar an Lorgain i gContae Ard Mhacha ag an am, b'ansin a bhog an lánúin óg.
Stiúrthóir Thaisce Cheol Dúchais Éireann
Director of The Irish Traditional Music Archive
AÓC: Nioclás Ó Cearbhalláin, Stiúrthóir Thaisce Cheol Dúchais Éireann, a chuir é sin i dtoll a chéile.
chainteoir dúchais Briotáinise
native speaker of Breton
B'as Fánaid i dtuaisceart Dhún na nGall dá máthair agus ba chainteoir dúchais Briotáinise é a hathair Alan a raibh baint mhór aige leis na hiarrachtaí a bhí ar siúl sa Bhriotáin neamhspleáchas a bhaint amach don réigiún.
a bparóistí dúchais
their native parishes
Ar bun cheana
=======
D'fhéadfaí a rá, dar ndóigh, go raibh a leithéid chéanna d'imirce ar bun ar feadh na mblianta fada ach i malairt treo, is é sin daoine óga, imreoirí maithe peile agus iomána ina measc, ag fágáil a bparóistí dúchais ar fud na tíre le postanna a ghlacadh sa chathair agus páirt a ghlacadh i gclubanna ar fud Bhaile Átha Cliath.
chuig an “bhfód dúchais”
to 'the native land'
Dá bhrí sin, chinn mé ar thuras chuig an “bhfód dúchais” a dhéanamh.
chuig an “bhfód dúchais”
to 'the native land'
Dá bhrí sin, chinn mé ar thuras chuig an “bhfód dúchais” a dhéanamh.
i mo bhaile dúchais
in my native town
Cinnte, agus cuireann sé seo as do lucht na Gaeilge, ní dhéarfainn gur trí Ghaeilge a bheinn ag tógáil clainne dá mbeinn thíos i gCluain Mealla, mar bheadh sé mínádúrtha agam clann a thógáil le Gaeilge i mo bhaile dúchais.
gceantar dúchais
native area
D’fhéadfadh Fianna Fáil an toghchán a chailleadh i gceantar dúchais an Taoisigh féin i dtuaisceart chathair Bhaile Átha Cliath.
a ceantar dúchais
her native area
Is duine í Muireann Nic Amhlaoibh a bhfuil ag domhan siúlta aici le roinnt blianta anuas, mar bhall den ghrúpa traidisiúnta Dánú, ach is léir nach bhfuil áit is fearr léi ná a ceantar dúchais, Dún Chaoin i nGaeltacht Chiarraí.
a gceantair dúchais
their own area
Tá ceantar Chois Fharraige i bhfad níos meallacaí don chineál seo duine ná mar atá a gceantair dúchais.
baile úr Thaisce Cheol Dúchais Éireann.
the new home of the Irish Traditional Music Archive.
Smaoinigh mé ar dhán Mary Howitt nuair a shiúil mé isteach in uimhir 73 Cearnóg Mhuirfean i mBaile Átha Cliath, baile úr Thaisce Cheol Dúchais Éireann.
tréigfidh siad a mbailte fearainn dúchais.
they will leave behind their native townlands.
As seo amach, beidh go leor daoine ag iarraidh bheith ina gcónaí i sráidbhailte agus tréigfidh siad a mbailte fearainn dúchais.
na cainteoirí dúchais
the native speakers
Chuir na cainteoirí dúchais fáilte romham ceart go leor, cé go raibh siad den tuairim go raibh mé as mo mheabhair! Ach iadsan a raibh an chumhacht acu i gcúrsaí oideachais agus eile, níor chuir siadsan fáilte ar bith romham.
ar chruachás a thíre dúchais
to the plight of his native country
Cé go raibh ráflaí ann go raibh neamhaird tugtha ag Picasso ar chruachás a thíre dúchais agus go raibh sé báúil leis na Faisistigh, chuir sé amach ráiteas i ndiaidh uafás Gernika ina ndúirt sé:
Tá mo shaol ar fad mar ealaíontóir caite agam ag spairneadh le lucht chúl-le-forás agus le lucht truaillithe na healaíne.
ar Thaisce Cheol Dúchais Éireann
on the Irish Traditional Music Archive
”
Bronnfar an brabús ar fad ón oíche ar Thaisce Cheol Dúchais Éireann (www.
óna gceantar dúchais,
from their native area,
Thug Coimisiún na Talún talamh i mBaile Ghib sa chontae céanna sin dá hathair mór agus a máthair mhór sna tríochaidí agus bhog siad ansin óna gceantar dúchais, Gaeltacht Rann na Feirste i dTír Chonaill.
baile dúchais
native town, place
Ceird a saolaíodh, a tháinig i méadaíocht agus atá faoi rath i Stáit Aontaithe Mheiriceá, baile dúchais na ceirde.
an t-iolar dúchais deireanach
the last native eagle
Maraíodh an t-iolar dúchais deireanach sa cheantar i dtús na 1900í.
tionscal an cheoil dúchais
the native music industry
Bhí rólanna tábhachtacha ag Riobard lena linn, ina measc:
Eagarthóir ar an iris *Comhar* (1950-57)
Uachtarán ar Chomhdháil Náisiúnta na Gaeilge (1970-76)
Leas-Chathaoirleach ar Chomhairle Náisiúnta na gCáilíochtaí Oideachais (NCEA) (1972-82)
Cathaoirleach ar An Oireachtas (1972-1977)
Comhalta de Bhord na Gaeilge (1975-1988)
Ba bhall é den Ghrúpa Stiúrtha sa Rialtas Áitiúil
Chuir sé tionscal an cheoil dúchais chun cinn trína chuid páirtíochta san eagras IFPI (International Federation of the Phonographic Industry), mar chomhalta boird IRMA agus mar Chathaoirleach ar Ghrúpa Ceoil IBEC.
ar an bhfód dúchais
on the home turf, on the home sod
Is údar bróid ar leith é i measc na nAstrálach nár chaill a bhfoireann náisiúnta sraith de chomórtais thrialacha ar an bhfód dúchais le blianta fada anuas.
an dóigh ar bhain sé le mo cheantar dúchais féin,
the way in which it pertained to my own native area
Maidir leis an teideal Gaeilge, nuair a smaoinigh mé ar an gcúlra ceoil a bhí i mo theaghlach agus an dóigh ar bhain sé le mo cheantar dúchais féin, níorbh fhada gur roghnaigh mé an logainm áitiúil Cloch Fhuaráin, ar baile fearainn in aice le mo bhaile féin i gContae Ard Mhacha é, mar theideal Gaeilge ar an albam.
cainteoir dúchais.
native speaker
Ba dhoiligh idirdhealú a dhéanamh idir é féin agus cainteoir dúchais.
amhránaíocht dúchais
native singing
“Agus nuair a casadh scoláirí móra tuisceanacha air, Meiriceánaigh a bhformhór, thuig siadsan, nuair a bhí staidéar déanta acusan agus amhránaíocht dúchais as tíortha eile an domhain cloiste acu, dúirt siad leo féin, 'By dad, seo an *gold nugget*.
ar an bhfód dúchais
on the home sod
Thabharfadh foireann na Mumhan le fios go bhfuil speach agus breis fós i rugbaí na tíre seo, ach is cosúil nach bhfuil foireann na hÉireann chomh maith agus iad ag imirt as baile is a bhíonn siad agus iad ag imirt ar an bhfód dúchais – is geall le himreoir breise é an lucht leanúna agus an fhoireann ag imirt sa bhaile.
ina dteangacha dúchais.
in their native languages.
Thug an lánúin óg seo a lán cuairteanna ar Bennelong i gcaitheamh an fheachtais, go minic i gcuideachta Maxine McKew, agus labhair siad le grúpaí Síneacha ina dteangacha dúchais.
a dteangacha dúchais.
their native languages
Admhaím nach bhfuil mé rómhaith ag teangacha, ach tá na Francaigh ar an dream is measa a casadh orm riamh, ó thaobh teangacha de, agus mé ag plé le heachtrannaigh agus a dteangacha dúchais.
ar an bhfód dúchais
on the native sod, i.e. in Ireland
Níor caitheadh ach €100,000 ag déanamh an scannáin - suim airgid nach n-íocfadh as na costais lónadóireachta ar an gcuid is mó de na scannáin a léirítear in Hollywood!
In ainneoin nár léiríodh an oiread sin spéise sa scannán nuair a taispeánadh é ar an bhfód dúchais i dtosach, bhuaigh an stiúrthóir, John Carney, gradam ag an Sundance Film Festival i 2007.
ag tabhairt cuairte ar a theachín dúchais,
visiting the cottage where he was brought up,
Agus muid ag tabhairt cuairte ar a theachín dúchais, bhraith mé an bochtanas a bhí ann le linn a óige.
ar an bhfód dúchais.
on the home sod, i.e. at home
Ach de réir dealraimh níl difríocht dá laghad le sonrú san Iaráic – nó in aon áit eile – anois agus an bhuíon bheag d’fhórsaí Astrálacha ar ais ar an bhfód dúchais.
ina cheantar dúchais.
in his native area
Tháinig Micí Bán Ó Beirn ar an saol ar an Chaiseal in iardheisceart Dhún na nGall sa bhliain 1899 agus mhair sé go dtí 1980 ina cheantar dúchais.
ar ais chun a dtíre dúchais
back to their native countries
Ní ba dhéanaí, tugadh cead do chuid acu cur fúthu san Astráil, ach cuireadh na daoine eile ar ais chun a dtíre dúchais.
tréith dúchais
a natural trait
Cinnte, tá ghníomhaíocht le feiceáil in Éirinn, ach ní tréith dúchais é i measc na ndaoine mar atá anseo.
idir chainteoirí dúchais agus chainteoirí dóchais
native speakers and learners
6 milliún Gaeilgeoir, idir chainteoirí dúchais agus chainteoirí dóchais.
dúchais áirithe
particular native (plants)
Tá plandaí dúchais áirithe sa tír, fiú, nach mbachlóidh mura ndóitear iad.
caiteoir dúchais
a native smoker
Is caiteoir dúchais é, gan amhras, agus is léir nach bhfuil i ndán dó ach an caitheamh i ndiaidh an chaithimh.
dúchais na háite
native to the area
Anuas ar sin, glacfaidh sé dhá bhliain na madraí a thraenáil leis na coiníní a thraochadh gan a bheith ag cur isteach ar ainmhithe dúchais na háite.
ndúl dúchais
native creatures
Ní bhíonn aon leisce ar thiománaí cairr corchasadh contúirteach a dhéanamh le leircín a dhéanamh de bhuaf chána!
Is léir go raibh muid an-rathúil sa tír seo ó thaobh dhíothú na ndúl dúchais de, ach theip go huile is go hiomlán orainn go n-uige seo a dhéanamh amhlaidh do oiread is ceann amháin de na cuairteoirí andúchasacha atá ag déanamh dochar uafásach don chomhshaol.
ceantar dúchais
own/ native district
Go cinnte, is scéal ‘tigín go teach mór’ a scéalsa, agus lá a hainmnithe bhí meáin Nua-Eabhrac lán le agallaimh le daoine ina ceantar dúchais (an Bronx) agus sna hiarscoileanna, ag rá go mba mhór an t-uchtach a tugadh dóibh nuair a chuala siad gur ainmníodh í don chúirt.
n-áiteanna dúchais
native areas
Ní bhíonn oideachas ná seirbhísí stáit le fáil ina n-áiteanna dúchais trí mheán a dteanga féin, díshealbhaítear iad, dóitear a mbailte is a mbarra, baintear úsáid astu mar oibrithe éagantais chun mianaigh talún a ghlanadh, déantar éigniú agus foréigean gnéis eile orthu.
a fhód dúchais
his home country
Fearadh fáilte is fiche roimh an dochtúir nuair a bhain sé a fhód dúchais amach, agus cáineadh go géar an drochdhóigh a caitheadh leis san Astráil sna meáin thall.
dream dúchais
natives
De réir Nick Griffin, tá fáilte sa tír seo roimh an dream dúchais, is iad, daoine ó chúlra Angla-Sacsanach, Lochlannach nó Ceilteach (Éireannaigh san áireamh.
n-áit dúchais
home place /sod
Ní dhéanfar iontas de mar sin go mbraitheann roinnt Uígireach go bhfuil a n-áit dúchais coilínithe ag an tSín.
dtailte dúchais
native lands
Is é a bhí ann dáiríre ná slí chun rochtain ar a dtailte dúchais a thabhairt do na comhlachtaí ola.
tuiscint dúchais
geo-cultural orientation
Go tobann, d’fhéadfaí a rá, bhí an ceangal le sinsear, le saíocht, le stairsheanchas, le tuiscint dúchais na muintire, leis an slabhra dúchais ó ghlúin go glúin, briste.
slabhra dúchais
cultural continuity
Go tobann, d’fhéadfaí a rá, bhí an ceangal le sinsear, le saíocht, le stairsheanchas, le tuiscint dúchais na muintire, leis an slabhra dúchais ó ghlúin go glúin, briste.
dúchais
traditional
Seolann an t-údar timpeall chósta thoir na Céinia i ndabha, bád dúchais an cheantair.
paróiste dúchais
home parish
Mar shampla, tá O Toole ar mhuintir mo mhná céile ach níl an sloinne sin le feiceáil ina paróiste dúchais sa bhliain 1911.
dúchais
native
Ach, ainneoin nach cuid de thraidisiún dúchais na Samhna in Éirinn é, is rud é an vaimpír atá i ndiaidh greim an-láidir buanseasmhach a fháil ar shamhlaíocht phobal na hÉireann, agus a líonann oícheanta fada dorcha an tséasúir seo le himní agus le critheagla.
dúchais
native
ie), bhain Greg úsáid as an nath "vernacular architecture “nó ailtíreacht dúchais/choitinn go minic i rith a léachta shuimiúil: "These are houses which were built by the people, for the people, without the use of architects,” a mhinigh sé dúinn, agus dúirt sé go raibh Tír Chonaill lán de shamplaí maithe de theachín ceann tí, an cineál foirgnimh nach bhfuil ann níos mó sa chuid is mó den tír.
dúchais
native
Aithníodh na hOgiek mar phobal dúchais i 2007, áfach, nuair a fuair an Chéinia iasacht ón mBanc Domhanda.
dream dúchais
native people
*’
Sin an fáth go bhfuil ceist an teanga a bhí ag na dídeanaithe a tháinig i dtír i Learpholl chomh tábhachtach, mar aibhsíonn sé an fhíric gurb iad dream dúchais na hÉireann a fuair bás sa tragóid seo, íobartaigh de chinedhíothú a bhí mar dhúnghaois ag Rialtas na Ríochta Aontaithe.
a dtailte dúchais
their native lands
B’ann dóibh fiú sular baisteadh an Iaráic ar a dtailte dúchais.
n-áit dúchais
native place
Cé gur thosaigh an eisimirce as an Iaráic agus Saddam Hussein fós ag cur sceimhle ar an tír, tá méadú as cuimse ar fad tagtha ar líon na Mandaean atá tar éis a n-áit dúchais a thréigean ó d’fhuascail fórsaí Mheiriceá í sé bliana ó shin.
bhFód Dúchais
old home
Filleadh ar an bhFód Dúchais
Fasach eile a bhí i gcinneadh an ACHPR ná tuairim an Choimisiúin go bhfuil ceart ag pobail dhúchais chun forbartha is gur sáraíodh ceart na nEndorois chun forbartha.
dúchais
native
Is droch-chomhartha a bhfuil fógartha ag an Roinn Oideachais maidir leis an gCúrsa Gaeilge don Ardteist, gan aon uchtach á thabhairt ann do Ghaeilgeoirí dúchais.
dúchais
native
Níl aon amhras ach go ndéantar léirscrios ar shaíocht an mhuintir dhúchais mar thoradh ar theacht an chine ghil chun na tíre, agus dealraíonn an méid a tharla do na teangacha bundúchais a dhonacht is a bhí an scéal.
dúchais
native
Áirítear go bhfuil tuairim is 200 milliún duine ag cur fúthu i dtíortha nach a dtíortha dúchais iad sa lá atá inniu ann agus is féidir talamh slán a dhéanamh de gur beag tír ar dhroim an domhain nach bhfuil an imirce seo dulta i gcion air.
daonra dúchais
native population
Ligeann imircigh do mhórán tíortha riachtanais an mhargadh fostaíochta a shásamh agus an daonra dúchais ag dul anonn in aois nó scileanna nua ag teastáil mar gheall ar dhul chun cinn teicneolaíochta, nó mar gheall ar athruithe eile i ndálaí an mhargaidh.
bhaile dúchais
home town
Bhain sé an Turner Prize i 2004 le scannán faisnéise a rinne sé ar bhaile dúchais George W Bush in Texas agus ar an imshuí tubaisteach a chuir na póilíní ar an dream a bhain leis an haicme creidimh Davidian i Waco sa stát sin.
cainteoirí dúchais
native speakers
- Áireamh ar riachtanais dhifriúla foghlaimeoirí agus cainteoirí dúchais
- Polasaí náisiúnta ó thaobh an tumoideachais de
- Scéim ‘Erasmus’ na Gaeltachta a bhunú agus Cúrsa Gaeltachta an BA (Oideachas) a leathnú
- Clár oibre d’fhorbairt na hollscolaíochta lán-Ghaeilge
- Ábhar scoile eile “Saíocht agus Litríocht na Gaeilge” a sholáthar
- Curaclam comhtháite a chur i bhfeidhm
-5 Tacaíocht, treoir agus maoiniú cuí a chur ar fáil do na heagrais dheonacha agus phobail a mbeidh ról criticiúil acu i gcur i bhfeidhm pleananna teanga insna ceantair Ghaeltachta.
Tréigean an Dúchais
forsaking one’s background
Tréigean an Dúchais
===========
Creidim go láidir nár chaill pobal na hÉireann muinín ionainn siocair gur chloígh muid go dílis lenár seanluachanna.
cheantar dúchais
native district
(SÓhU: gáire) Coimeádfaidh an saol mór agus cúrsaí polaitíochta thú i bhfad ó do cheantar dúchais féin, Lios Póil.
treibheanna dúchais
native tribes
Cé gur chuir na treibheanna dúchais fúthu sa cheantar seo thart ar 800AD, sna blianta deireanacha den Mhórimirce Pholainéiseach, ní fhaca aon Eorpach na hoileáin seo go dtí deireadh an tséú haois déag.
cheantar dúchais
native place
Bíonn tionchar ar an aigne ag baint lena mhodh péintéireacta saonta agus cuireann sé in iúl go láidir na mothúcháin agus an gaol atá aige lena cheantar dúchais tríd na dathanna láidre a úsáideann sé chomh maith leis an lámh oilte láidir atá aige ar an scuab.
cainteoir dúchais
native speaker
Cén fáth go gcaithfidh an cainteoir dúchais a theanga a theilgean uaidh le go mbeidh dúil aisteach i bhfoghlaim na teanga sin ag a gharchlainn? Gach dream a thug aghaidh ar SAM as an Eoraip, rinne siad amhlaidh lena gcuid Iodáilise, Yidise, Gearmáinise agus tá sé ag tarlú i gcónaí leis an Pholainnis agus fiú leis an Spáinnis go deimhin.
a bpobal dúchais
their own people
Feictear do dhaoine go bhfuil a bpobal dúchais, a dtír, a gcultúr, agus a slí bheatha ar leith ar fad á n-athrú agus ag dul ó aithne agus, dar leo, nach bhfuil an tAE in inmhe iad a chosaint.
tsaíocht dúchais
native culture
Níl aon rud eile a dhéanfas an snaidhmiú sin ach an tsaíocht dúchais ar di an teanga a croílár.
áit dúchais
native turf
Agus nár éirigh thar cinn leis?
Nuair a bhínnse ag dul trí Mhuine Gall ar an mbus scoile ar mo bhealach ó Chloch Shiúrdáin go dtí na Bráithre Chríostaí in Aonach Urmhumhan na blianta ó shin, is beag a cheapas go mbeadh “ceannaire an domhain saoir” ag teacht lá éigin go dtí an sráidbhaile beag sin, áit dúchais a shin-sin-sin-seanathair.
cainteoir dúchais
native speaker
Oiread éilimh gur cuma le cuid mhaith forais teanga muna mbíonn cáilíocht TEFL ag duine, nó fiú munar cainteoir dúchais é.
dúchais
native
Tháinig Collins ar an saol i gCiarraí - b’as Cill Airne dá mháthair - ach ba mhó an tionchar a d’imir Áth Dara air i ndiaidh don teaghlach bogadh go Luimneach, contae dúchais a athar.
dúchais
native
Rompu sin arís, cheaptaí aicmí éagsúla Críostaithe mar ábhar milleáin agus dreamanna dúchais ar fud na cruinne.
dúchais
of origin
**
D’inis muid dó faoinár gcuid tíortha agus bailte dúchais.
an chine dúchais
the Aboriginal people
PB Scripsit, san aer ag 39,000 troigh, agus ar ball i Parramatta ins na Bruachbháilte Thiar, Sydney – fearann atá naofa ag An Burramatta - iascairí agus caomhnóiri na nEascann domhain in insint álainn an chine dúchais.
de bhunadh dúchais
native to
Bhí an bhéim anois ar imreoirí de bhunadh dúchais Átha Cliath a bheith á roghnú agus dar ndóigh spreag sé sin lucht leanúna cathrach chun tacaíocht a thabhairt do na foirne agus chothaigh sé meas ar pheileadóirí agus ar iománaithe an chontae nach raibh le brath i measc phobal na cathrach roimhe sin.
filleadh ar a bhfód dúchais
of return to their own land
Ar an 13 Feabhra i mbliana, d’inis Muammar Qaddafi do dhídeanaithe Palaistíneacha gur chóir dóibh teacht i dtír ar na muirthéachtaí sa Mheánoirthear agus cruinniú ar theorainneacha Iosrael ag léirsiú go síochánta go ngéillfeadh Tel Aviv dá gcearta filleadh ar a bhfód dúchais don chéad uair ó chuir fórsaí na nIosraelach iachall ar thart ar 750,000 acu imeacht i 1948.
Pharlaimint Riail Dúchais
a home rule parliament
Pléifidh mé an Titanic am éigin feasta, ach is é an cuimhneachán polaitiúil is mó a bheas ar siúl i mbliana, 2012, ná Conradh agus Cúnant Sollúnta Uladh caipéis a shínígh ceathrú milliúin duine ar an 28ú Meán Fómhair 1912 inar thug géillsinigh seo Sheoirse V móid go seasfadh siad taobh le taobh lena chéile agus “an ghéarchéim” faoi Pharlaimint Riail Dúchais a bhunú in Éirinn a fhuascailt.
rud dúchais Gaelach
native Irish thing
Rinne an saineolaí Corcaíoch béaloidis Gearóid Ó Crualaoich scrúdú ar an dtraidisíun seo ina léacht Uí Chadhain i 1988, agus mhaígh “Is fearr is dóigh liom a thuigfimís gluaiseacht agus claochluithe na staire cultúrtha againn féin i dtéarmaí seo na gcultúr ceannais agus na gcultúr íochtarach ná i dtéarmaí an rud dúchais Gaelach versus an nuashaol Bhéarla mar nach mbíonn cúrsaí dúchais agus cúrsaí an nuashaoil socair iontu féin ach iad ag malartú de réír mar atá comórtas ar cheannas, ar údarás agus ar ghradam.
healaíona dúchais
native arts
Is iad na cásanna is gaire do mo chroí iad na healaíona dúchais, agus Oireachtas na Gaeilge, agus na dabhcha séarachais; agus an drámaíocht, dar ndóigh; agus na dabhcha séarachais; agus tithe a bheith saor ó tháillí; agus na dabhcha séarachais …”
Gealadh Breá faoi Fhoraois na Gaeilge
=================
“Is cuma daoibhse cé mé,” a d’fhreagair an duine anaithnid.
bhaile dúchais
native home
Sé bliana déag ó shin, thug sé cúl lena bhaile dúchais, sheol na ba roimhe, agus chuir faoi ar deireadh 500 míle ó dheas i gceantar Dan Bassa.
dul chun cinn na foirne dúchais
the local team’s progress
Díol iontais agus údar mórtais do na hÉireannaigh a chastar ar fhoireann seo na nGailíseach ag comórtaisí peile na Spáinne dul chun cinn na foirne dúchais.
d’áit dúchais féin
your own native place
**CF: Tá tú bogtha thar n-ais i measc do mhuintire i d’áit dúchais féin, Pauline, sa Rinn in iarthar Chontae Phort Láirge anois.
do sheanfhódaí dúchais
in your peoples’ district
An Conamarach thú a Chiaráin tharla go bhfuil tú ar ais ar do sheanfhódaí dúchais mar a déarfá?**
CÓC: I ndáiríre, níl a fhios a’m cé as mé.
mo cheantar dúchais
my native place
Arbh í Ériu a mbanríon? Cá bhfios ach mothaím go láidir an nasc sin idir mo cheantar dúchais inniu agus bunadh na háite san aimsir anallód.
chaomhnú na teanga dúchais
preserving the native language
Is pleanáil teanga atá i gceist ins an dá chás ar ndóigh – ceann amháin dírithe ar an státchóras agus an ceann eile ar chaomhnú na teanga dúchais.
Tá Gluais Beo! Pota Focal faoi chóipcheart ag Oideas Gael, foilsitheoirí na hirise Beo!
Pota Focal Beo! Glossary is under the copyright of Oideas Gael, publishers of Beo! magazine.
