" Beatha daoine "i mbaol" ======= Má bhí Coiste Timpeallachta Ghaoth Dobhair, An Taisce agus an ATP sásta le breith an Bhoird Pleanála, ní raibh daoine agus grúpaí eile sa chontae ar aon fhocal leo.

Ciallaíonn an focal "góilín" *an inlet* ach ar ndóigh tá imeartas focal i gceist leis an nath a úsáidtear i gConamara "ag gabháil fhoinn" chun canadh a chur in iúl.

Déanann bogearraí OCR anailís ar an gcló ar leathanach agus déanann siad é a ath-chlóscríobh chun gur féidir an cló a athrú i bpróiseálaí focal.

Dúirt Gaeilgeoir amháin, a raibh meas mór agam air roimhe sin, go raibh mé "craiceáilte" agus ní milseacht chainte a bhí i gceist leis an fhocal cosnochta sin.

Ach fán am a dtáinig Bríd ar Thomás bhí dhá chuid á dhéanamh den fhocal ina bhéal leis an smeacharnaigh.

An focal scoir ag Balor, mar is iondúil: "Caithfear glacadh leis, a Bhertie, ar an drochuair, nach mbeidh i do Bhabhla Mór ach fochup.

Sampla eile is ea focail iasachta sa chaint bheo, seachas focail chumtha chun Béarla a sheachaint, nach féidir le haon chainteoir a thuiscint.

Shlog Jemma an focal a bhí ar bharr a teanga agus rinne sí iarracht cur in iúl di féin gurbh fhearr an troid ná an t-uaigneas.

" "An bhfuil a fhios agat seo," arsa Nuala, "níl de dhíth ar dhaoine ach leideadh an fhocail.

Ní hamháin go méadóidh do stór focal, ach sleamhnóidh go leor coireanna cainte isteach i do cheann gan fhios duit.

Ar ndóigh, tá seantaithí ag an gcomhlacht céanna ar imeartas focal (cuimhnigh nach mbíonn fabhtanna sna bogearraí acu ach "tréithe" nó *features*), agus go praiticiúil ciallaíonn an tseirbhís nua seo gur gá níos mó airgid a íoc leo.

Féach ar DJ Carey ag imirt mura dtuigeann tú an ráiteas sin! Ach, fágaimis an focal scoir ag muintir Mhic Aonghusa.

Nuair a fuair Dónall deis chuir sé focal i gcluas Áine.

" Is imeartas focal atá ann.

Úsáidtear focail sheafóideacha mar *Ich *AG (Mé Féin, Teoranta), *Small Business Act *nó *Copy and Paste*.

Mar fhocal scoir, ní cóir dearmad a dhéanamh ar mhuintir Dhún Lathaí.

Bhíodh leabhair agus foclóirí ar an bhord againn agus muid ag iarraidh feabhas a chur ar ár stór focal agus ar ár mblas labhartha.

Laghdaíonn sé sin an raon focal is féidir a úsáid.

Mar fhocal scoir, níos luaithe i mbliana nocht mé mo thuairim go mbuafadh Cill Chainnigh Craobh na hÉireann.

Nuair a fhágaimid an scoil, bíonn an stór focal againn agus an ghramadach - níl le déanamh ach na píosaí go léir a chur le cheile! Is mór an trua nach bhfuil níos mó daoine toilteanach é sin a dhéanamh.

Na botúin chéanna ======= Tá an baol ann go ndéanfaidh daoine na cineálacha céanna botún is a rinne siad nuair a cuireadh próiseálaithe focal ar fáil an chéad lá riamh, nuair a d'úsáid siad gach saghas cló ar leathanach amháin.

Mar fhocal scoir, amharcaigí siar ar dhea-rúin na bliana seo a chuaigh thart.

Chomh maith leis sin, bíonn na liricí níos saibhre is níos spraíúla ná Béarla idirnáisiúnta amhráin na *Top 40s *mar go mbíonn siad lán le cora cainte agus imeartas focal.

Is iomaí duine a d'aithris na focail chéanna ó shin agus tá mé ag déanamh gur leagadh ar níos mó ná duine amháin iad.

Is iomaí duine a d'aithris na focail chéanna ó shin agus tá mé ag déanamh gur leagadh ar níos mó ná duine amháin iad.

Go deimhin is féidir an áis chumhachtach seo a úsáid le cláir eile ar nós brabhsálaí idirlín agus próiseálaí focal.

D'fhéadfá a rá gur gabha focal atá san fhear seo, rud a mheabhraítear dom an-mhinic le linn an agallaimh.

B'fhéidir gur cheart "Cuid a haon" a thabhairt ar an agallamh seo! Seolfaidh ceardaí focal eile agus cara mór le Tadhg, Cathal Ó Searcaigh, *Imíonn an tAm *i gClub Sult ar an Déardaoin, 8 Aibreán agus tá sé i gceist ag fonnadóir Mhaigh Eo sciuird a thabhairt ar Bhéal Feirste agus ar an Daingean sna seachtainí atá romhainn.

Ní bhíonn deacracht ar bith agam, áfach, caint a mhealladh uaidh mar gur fear é a dtaitníonn an chumarsáid go mór leis agus a bhaineann an-sásamh as an imeartas focal.

A fhad is a bhímid ag baint céille as na focail in alt a chéile, i gcomhréir le chéile, cuimhnímid i gcónaí air gur saothar litríochta atáimid a léamh agus gur dual níos mó ná gnáthchiall na bhfocal a thóraíocht le linn na léitheoireachta againn.

Oibríonn an cur chuige seo toisc go ndéanann an scagaire amach go bhfuil i bhfad níos mó "gnáthfhocal" sa teachtaireacht ná focail amhrasacha agus mar sin gur chóir ligean don teachtaireacht dul tríd.

"Ní íospartaigh muid anois ach lucht déanta na coire, nó lucht féachana nach bhfuil sásta focal a rá.

focail mheallacacha ======= Tá Peter Robinson agus a chomhghleacaithe ag baint úsáide as focail mheallacacha - freagracht, daonlathas, éifeachtacht ach, taobh thiar de seo, measann naisiúnaithe gur bac eile ar an bhealach chuig roinnt na cumhachta atá i gceist.

Foghlaimíonn na mic léinn an stór focal atá ag baint le cluichí cártaí chomh maith.

Pé scéal é, agus mé ag cogaint na ceiste seo (maith dom an t-imeartas focal), bainfidh mé leas as an nath "fíor-ramhar" le cur síos a dhéanamh ar *"obese"*, agus as ár seanchara "ramhar" nuair nach bhfuil i gceist agam ach duine atá beagán róthrom dá aois agus dá airde.

Mar a deir sé féin, agus imeartas focal á chleachtadh aige, "Seo é Ré an Ray nua!" *Is as Baile Átha Cliath í Caoimhe Ní Laighin.

Ní raibh Gaeilge líofa ag gach duine, mar sin ní bhímis ag déileáil le téamaí intleachtúla den chuid is mó mar braitheann smaointe ar fhocail.

Ar an dóigh chéanna, an ndearna an próiseálaí focal scríbhneoirí níos fearr asainn?” Paul Grant, Londain (ó shuíomh gréasáin an BBC) “Ní hionann méid agus fiúntas agus ní cuidiú ar bith é ach oiread gur féidir íomhánna a chaitheamh i dtraipisí nó a chealú go héasca sa cheamara digiteach.

“Chuir siad aithne fosta ar na carachtair iontacha a bhuaileann ar an uirlis agus is dócha gur sin a rud a spréigh clú na féile ar fud na tíre – focal béil.

Ar an dóigh chéanna, an ndearna an próiseálaí focal scríbhneoirí níos fearr asainn?” Paul Grant, Londain (ó shuíomh gréasáin an BBC) “Ní hionann méid agus fiúntas agus ní cuidiú ar bith é ach oiread gur féidir íomhánna a chaitheamh i dtraipisí nó a chealú go héasca sa cheamara digiteach.

Tugadh spás suntasach di ar gach príomhleathanach tablóideach agus bhí iriseoirí ag baint na sála dá chéile ag iarraidh an focal is tarcaisní ina bpluca a chaitheamh léi.

Chroith Máire a ceann ag aontú leis nó ní thiocfadh focal chun a béil.

D’aithin file mór na Gàidhlig, Somhairle Mac Gill-Eain, buaine agus tábhacht an ghaoil idir an dá thír nuair a scríobh sé: *an fhéile, * *an fhéile, * *Nach do reub an cuan, * *Nár réab an fharraige,* *Nach do mhill mìle bliadhna;* *Nár mhill míle bliain;* *Buaidh a’ Ghaidheil buan* *Bua an Ghaeil buan * Focail fháidhiúla, gan amhras, a chuirfeadh spiorad agus samhlaíocht an taispeántais *An Leabhar Mòr - Great Book of Gaelic*, a seoladh i Músaem Uladh, Béal Feirste ag deireadh na míosa seo caite, i gcuimhne duit.

* Gluais • Glossary úrscéalnovel gráinhatred shamhlaigh séhe imagined údar bróidreason to be proud brúpressure déistindisgust ní túisceno sooner scíthrest bata agus bótharthe sack cloí leis an spriocto stick to deadlines sobalcólaísoapaholic mealltabeguiled sáiteengrossed fuil ina chuisleblood in his veins anáil ina pholláiríbreath in his nostrils ruaig séhe banished néaróganerves mírpiece airdattention torann ceolmhar an fhóinthe musical noise of the phone a leannán nuaher new boyfriend lán de chacfull of shit giúmar an leithristoilet humour dleachtaroyalties go borbabruptly go searbhasachsarcastically ag caint seafóidetalking rubbish sáiteánjibe otharpatient a ainm baistehis first name gearáncomplaint údarreason chaon duineeach of us ciontachguilty tostsilence mar is iondúilas usual cruógachbusy garmhacgrandson cionaffection a d’aimsigh an galar sinwho discovered the disease in éindí léialong with her sách ísealin a low voice béimstress ar bís le thú a fheiceáildying to see you tá do thuairisc á cur aicishe's asking for you dearmadachforgetful contúirteachdangerous d’fhéadfadh sí an teach a lasadhshe could set the house alight airecare go mífhoighdeachimpatiently aird iomlán a dhíriú ar a chuid oibreto fully concentrate on his work díomhaoinidle docharharm cuideachtacompany aghaidh a phróiseálaí focalin front of the word processor dá dtiocfadh an crú ar an tairneif the worst came to the worst curtha amúwasted leath a dhóthain ama dóhalf enough time to him coscban seafóidrubbish iarrachteffort chéad Chomaoineachfirst hold Communion ag tnúth leis an lá mórlooking forward to the big day an mac drabhlásachthe prodigal son brionglóiddream den seandéanamhof the old kind greamaithe lena rúitín le sreang leictreachaistied to his ankle with an electric cable deisopportunity smaoineamhidea ar scáileánon screen aiféalaregret an cailín ba thaitneamhaí sa sobaldrámathe most likeable girl in the soap opera in ainm is a bheith ag réiteachsupposed to be preparing greimbite ag béiceach agus ag screadaílshouting and screaming i mbun trodaengaged in fighting iontas na n-iontassurprise surprise iriseoirjournalist taithíexperience comhiriseoirfellow journalist mionsciortamini-skirt beannacht a bhí ceilte air go dtí sina blessing in disguise ar mhaithe lena cheirdfor the sake of his trade

Nílim ag rá nach bhfuil léamh tábhachtach, mar cuireann sé sin leis an stór focal agus an chaighdeán litrithe.

* Gluais • Glossary úrscéalnovel gráinhatred shamhlaigh séhe imagined údar bróidreason to be proud brúpressure déistindisgust ní túisceno sooner scíthrest bata agus bótharthe sack cloí leis an spriocto stick to deadlines sobalcólaísoapaholic mealltabeguiled sáiteengrossed fuil ina chuisleblood in his veins anáil ina pholláiríbreath in his nostrils ruaig séhe banished néaróganerves mírpiece airdattention torann ceolmhar an fhóinthe musical noise of the phone a leannán nuaher new boyfriend lán de chacfull of shit giúmar an leithristoilet humour dleachtaroyalties go borbabruptly go searbhasachsarcastically ag caint seafóidetalking rubbish sáiteánjibe otharpatient a ainm baistehis first name gearáncomplaint údarreason chaon duineeach of us ciontachguilty tostsilence mar is iondúilas usual cruógachbusy garmhacgrandson cionaffection a d’aimsigh an galar sinwho discovered the disease in éindí léialong with her sách ísealin a low voice béimstress ar bís le thú a fheiceáildying to see you tá do thuairisc á cur aicishe's asking for you dearmadachforgetful contúirteachdangerous d’fhéadfadh sí an teach a lasadhshe could set the house alight airecare go mífhoighdeachimpatiently aird iomlán a dhíriú ar a chuid oibreto fully concentrate on his work díomhaoinidle docharharm cuideachtacompany aghaidh a phróiseálaí focalin front of the word processor dá dtiocfadh an crú ar an tairneif the worst came to the worst curtha amúwasted leath a dhóthain ama dóhalf enough time to him coscban seafóidrubbish iarrachteffort chéad Chomaoineachfirst hold Communion ag tnúth leis an lá mórlooking forward to the big day an mac drabhlásachthe prodigal son brionglóiddream den seandéanamhof the old kind greamaithe lena rúitín le sreang leictreachaistied to his ankle with an electric cable deisopportunity smaoineamhidea ar scáileánon screen aiféalaregret an cailín ba thaitneamhaí sa sobaldrámathe most likeable girl in the soap opera in ainm is a bheith ag réiteachsupposed to be preparing greimbite ag béiceach agus ag screadaílshouting and screaming i mbun trodaengaged in fighting iontas na n-iontassurprise surprise iriseoirjournalist taithíexperience comhiriseoirfellow journalist mionsciortamini-skirt beannacht a bhí ceilte air go dtí sina blessing in disguise ar mhaithe lena cheirdfor the sake of his trade

Shíl corrdhuine gur dóigh ghiorraisc a bhí ag Aonghus ach níorbh ea - bhí sé i gcónaí cineál coigilteach lena chuid focal.

Cloisim an fonn im' cheann le linn dom bheith ag iomrascáil leis na focail.

Déarfainn go raibh mé réasúnta líofa tar éis dá bhliain ach bhí mo chuid Gaeilge teoranta don Ghaeilge atá sa leabhar *Learning Irish* agus mar sin bhí orm rud éicint a dhéanamh chun mo stór focal a mhéadú.

Mar fhocal scoir, déarfainn go bhfuil rud amháin níos tábhachtaí ná aon ní eile: Chun go mbeidh aon seans againn an Ghaeilge a athbheochan, caithfidh muid uilig a bheith sásta í a labhairt go poiblí, ar na sráideanna, sna tithe tábhairne, sna bialanna, sna siopaí, chuile áit.

Éireannach, Thomas Fitzgerald, a bhunaigh Innisfail in 1880 ach tá an litriú agus an fuaimniú mícheart (fuaimnítear an focal mar bheadh focal Béarla ann).

Agus cé go bhfuil baint níos mó ag an dearbhú seo le fadhbanna atá aige maidir lena pholasaithe eile ná le tiontú ar an bhóthar go Damascus, is cúis dheas iontais é a leithéid d’fhocail a chloisteáil ón fhoinse seo.

Níl mar fhreagra acu ar an éagóir seo ach imeartas focal agus cleasaíocht briathra.

Ach tar éis do líomhaintí a bheith ann go raibh lámh ag bean chéile Gretzky i gciorcal cearrbhachais a chuireadh geallta mídhleathacha ar imeachtaí spóirt phroifisiúnta agus tar éis do Gretzky féin páirt stiúrtha a bheith aige san fhoireann mhírathúil Cheanadach nár thug an bonn cré-umha féin abhaile leo ó Chluichí Oilimpeacha an Gheimhridh in Torino na hIodáile, tá gaoth an fhocail eiriciúil le mothú den chéad uair: an féidir nach bhfuil i Gretzky ach dia bréige? Pele an tsacair agus Mohammed Ali na dornála.

Glacaim leis gur focal ainspianta atá ansin.

Déanaim iarracht meascán maith de stór focal ag baint le téamaí nua agus pointí gramadaí a theagasc, agus sleachta as na nuachtáin nó as dán le Nuala Ní Dhomhnaill nó Cathal Ó Searcaigh a léamh gach lá.

Is iontach an rud é téama éigin, mar shampla, an grá, a leanúint trí na hamhráin chun stór focal a aimsiú nó a leathnú, mar bíonn athrá sna hamhráin go minic; cloistear na frásaí céanna arís agus arís eile.

Las Ramblas Tagann an t-ainm Las Ramblas ón fhocal Araibise *ramla*, a chiallaíonn gaineamh, agus tagraíonn sé don sruthán séasúrach a ritheadh tríd an chathair uair amháin.

Bhí *Jimmy Mo Mhíle Stór* ar deargbhuile nó bhí seisean á chloisteáil aige seo den chéad uair, agus lámh agus focal idir é agus Úna.

Bhí iontas ar go leor daoine tamall ó shin nuair a cheannaigh Google comhlacht beag a bhí ag forbairt próiseálaí focal beag nua.

Déantar trácht i Meiriceá ar “The Holidays” agus uaireanta breathnaítear ar na focail sin mar chinn a úsáidtear chun "Christmas" a sheachaint, ach is éard atá i gceist ag daoine ná "Lá Altaithe agus Lá Nollag".

Tá focail chomhbhácha aici dom.

Dhealródh sé nach bhfuil a gníomhartha ag teacht salach ar a cuid focal.

Bíodh sin mar atá, ní dócha go bhfuil call leis agus chuirfeá ceist ort féin cad chuige ar roghnaíodh focail Bhéarla thar cinn Ghaeilge i gcásanna áirithe.

Dírím m’aird ar an gcroí, ar theachtaireacht na bhfocal agus ar nasc a dhéanamh leis an éisteoir.

AÓF: Le filleadh ar ais ar do chuid chumadóireachta féin, céard ba chúis leis na liricí seo a chum tú don amhrán “Guí”? **An raibh eachtra nó smaoineamh nó cuimhne áirithe a thug inspioráid duit na focail áilne sin a chumadh?** (Guí)(http://profile.

D'iarr muid ar na hamhránaithe focail a gcuid amhrán féin a chur chugainn le cur i leabhrán.

Chuir mé scairt ar mo chairde ar mo ghuthán póca le cur in iúl dóibh go raibh gach rud ceart go leor, focail dheireanacha cháiliúla, mar a deir an Béarla, mar cúpla bomaite ina dhiaidh sin thit mé i muc shneachta.

Easraíonn an t-ainm Tunga as focal Lochlannach a chiallaíonn teanga.

Seans go n-eascraíonn ainm na huaimhe seo ón fhocal Lochlannach "smúga", a chiallaíonn uaimh.

(Ba chóir dom focal molta a thabhairt do dhearadh an leabhair, an clúdach ach go háirithe.

Leagtar na focail amach ar léaráidí ildaite atá cosúil le léarscáileanna intinne.

Bhí raic ann, mar níor thuig go leor Nua-Shéalainneach brí na bhfocal.

tuigeann sibh gur cairdeas sa chiall is leithne den fhocal atá i gceist agam.

(Ní ar an dóigh chéanna le Dáithí Lacha, má thuigeann sibh mé!) Agus mar fhocal scoir, agus má thagann an crú ar an tairne, is féidir brath i gcónaí ar Lovely Labhrás Ó Murchú chun cúpla focal a rá i gcéad teanga na tíre.

Thug sí dhá bhliain ag an obair seo chomh maith agus níl focal diúltach le rá aici faoin bpost ná faoin bhfostóir.

I gcás na Gaeilge de, is áis iontach foghlama iad na podchraolta seo siocair go dtig leat foghraíocht na bhfocal a chluinstin fad is atá tú á léamh.

Is cineál púca é boggart, ar focal coitianta é sa chaint i dtuaisceart Shasana.

Ina measc, tá "Máirseáil Phaddy Clarke", válsa nó dhó nach bhfuil teideal orthu go fóill, amhrán beag grá nach bhfuil tite ar thalamh slán go fóill, amhrán eile faoi dhílseacht - a bhfuil an iomarca focal ann, sílim - agus amhrán eile atá róchosúil le "Everybody Hurts" le REM.

Sheas sé lena fhocal, agus chuir sé míchompord orainn ar fad dá bharr.

” Ceithre bliana eile den chac sin? (Tá sorrrrrrry orm!) Agus chualathas na focail dhamanta sin ar measa iad ná an ciúnas damanta: “*nul points*” arís agus arís eile an oíche sin i Helsinki.

Colúnaí bisiúil atá ann a bhfuil cáil bainte amach aige de thoradh a phróis ghéir, agus tá suas le ceathrú milliún focal den phrós sin á bhfoilsiú go bliantúil i nuachtáin náisiúnta na tíre ó bhí 1981 ann.

”Ní haon iontas é go bhfuil spéis aige i bhfuaimeanna teanga mar is gabha focal é Mac Dhonnagáin é féin.

Má tá tú ag obair i saol na Gaeilge, seans go bhfuil stór focal maith go leor agat.

Cinnte ní bhíonn a fhios againn gach focal úr, nó teicniúil, nó comhaimseartha a chloiseann muid, ach tá leibhéal maith go leor teanga againn go dtig linn brí focal a thomhas.

Fuarthas suas le 69 tairiscint ceannaigh ar an saothar, ar íomhá é ina léirítear ealaíontóir ag críochnú an fhocail “Banksy”.

77) Deirtear sa bhrollach go raibh an grúpa stiúrtha uilig ar aon fhocal faoin tuarascáil úd.

Ba ghá an focal “daoine” a úsáid ansin mar gheall ar go bhfuil na séimeantaic chomh tábhachtach sa chás áirithe seo – dá roghnófaí “fir” nó “fir óga” nó “buachaillí”, thabharfadh an rogha focail leid láidir maidir le dearcadh pearsanta an scríbhneora seo.

Tá stór focal thar a bheith leathan ag Des cheana féin agus tuiscint an-mhaith ar an tuiseal ginideach agus ar ghnéithe casta eile de chuid ghramadach na teanga.

Faoin tionscadal nua seo, beimid ag comhoibriú le Raidió Fáilte le nasc níos láidre a chruthú idir an focal labhartha agus an focal scríofa, trí bhlagadóireacht, trí cholúin úra agus trí phodchraoltóireacht.

Tá líne curtha faoi na focail is deacra.

Ní hé go bhfuil siad ró-gharbh, ach ní bheidh sí ábalta teacht orthu in Gaelspell agus beidh sí ag déanamh go bhfuil mise ag cumadh liom, seachas a bheith ag tuairisciú focal a d’úsáid bragaire bruíonach bradach brúiteach .

Mé dírithe ar fhonn agus ar fhocail amhrán Stivell.

Ach ba ag an Éireannach a bhí an focal scoir.

Tá líne curtha faoi na focail is deacra.

I mbeagán focal, is criú teilifíse ann féin é! Ach ar ais go Cliara.

Thug an Ngunnawal, Bundúchasaigh áitiúla, an logainm Canberra ar an gceantar, focal arb é is brí leis ná “áit le haghaidh cruinnithe”.

Caithfidh mé a admháil nach maith liom an iomarca téacsanna Gaeilge a sheoladh faoi láthair toisc go bhfuil sé chomh deacair sin focail fhada a litriú go tapa ar m'fhón.

Go pearsanta, chaith mé níos mó ama ag ceartú botún ná ag scríobh focal ar aon fhón ar bhain mé triail as roimhe seo a raibh scáileán tadhaill air – brúim an litir mhícheart ar an scáileán go rialta agus iad á n-úsáid agam.

Ní raibh focal searbh eadrainn riamh.