Clocha troma a bhí iontu, níos mó ná 300 punt meáchain agus, de réir na bpóilíní, drong fear láidir a raibh uirlisí acu a rinne an damáiste.

Sea, an toghchán! "Fuair sibh an drong mhallaithe atá tuillte agaibh," a mhaíonn Fear na Súile Nimhe.

"Téann na páistí thart i ndronga ollmhóra, céad nó dhá chéad acu," a dúirt sé.

Ba laochra iad na fir dhóiteáin ina gcomharsanacht, agus bhí meas ag na dronga sráide agus ag na polaiteoirí araon orthu.

Tháinig Gina Adair agus 25 duine eile ó dhrong Johnny go Bolton i mí Feabhra ag lorg tearmainn, ach dúirt na póilíní ag an am gur imigh siad tar éis cúpla lá.

Bhí baicle bheag ceithre chéad cloigeann bailithe thart ar an Urramach Willie McCrae, a bhí ag ceol go binn, gan a bhosca ceoil, leagan sean-nóis de "O Salutaris Hostia" i Laidin bhlasta.

Ba é marú Gregg, sceimhlitheoir fíochmhar a bhí ina laoch i measc dílseoirí míleata mar gur scaoil sé Gerry Adams, an dé deiridh do dhrong Adair.

* Gluais • Glossary fáilteachwelcoming iontach fiafraitheachvery inquisitive lochtblame a mhalairt ar fadquite the opposite le haoibh an gháirewith a smile fial lena ndáimhgenerous with their affection croíúilcordial cumannfriendship luachmharvaluable tá dúil mhór agamI really like saoithiúlachtoddness snagcheol preabach an tráchtathe throbbing jazz of the traffic mo chéadfaímy senses ricseánnarickshaws gíoscánsqueaking uchtógabumps ag spréachadhspluttering pléascántaexuberant dordándrone siamsánhumming crónánmurmuring rosc ceoilrhapsody clapsholastwilight mheasfáyou would think searradhstretch fonn súchaitetrite melody solúbthaflexible spleodrachboisterous castaí úranew turns tromchúiseachimportant, weighty ag súgaíochtmaking merry gan spionnadhwithout vigour spreang spreagthaimpulse to inspire a dtiúin dhiamhair féintheir own mysterious tune rúndasecret léargasinsight mo thriallmy journey gaosánnose i dtólamhalways do chuid rámhaí a ligean le sruthletting your oars go with the flow i mbéal na séibesuddenly ní aimseoidh duine é féin go deoa person will never find himself balcóiníbalconies glas olóigeolive green stainnínístands síodasilk cadáscotton glébright gleoitepretty seodajewels tráchtáilcommerce dronggang an dubh a chur ina gheal ortto bamboozle you stuaicsullen appearance dreach diúltacha negative appearance a ndíograistheir enthusiasm a gcuid pionsúr amplachtheir greedy pincers téann siad i bhfostú ionatthey become entangled in you deilín na mbacachthe rigmarole of the tramps ag margáil leatbargaining with you ag dréim leatexpecting you a athrachany better bratógrag in aicearracht aimsirein a short period of time amhrasachsuspicious tuahatchet mangairísellers seálta ollawool shawls fidileachafiddles saoltachtwordliness spioradáltachtspiritiuality neamhchoireachinnocently manaslogan teachtairímessengers smailcmouthful dúidíní draíochtamagical clay pipes smálblemish clúreputation eiteogawings áras mórluachachimportant dwelling beadaíconceited tíorántatyrannical ceannsmachtupper hand daonlathasdemocracy éileamhdemand go slachtmharneatly neartplenty giollaservant ordúilorderly fairsingspacious fionnuarcool babhta trom meitifisicea heavy session of metaphysics toiteachsmoky mífholláinunhealthy truaillithe go holcbadly polluted galsteam ag sceitheadh ina scamaill dhubha ghalrachaescaping in black sickly clouds stúrdust ina phlá phlúchtachin a suffocating plague sceadamáinthroats scamhógalungs cársánachwheezy screamh ghlas sheileogachgreen salivary scum ag spaisteoireacht thartstrolling around gnúisface gnaíúilcomely ag rúscadhrummaging i gcarn bruscairin a pile of rubbish áilleagántrinket séarachassewerage bradaílpilfering lena ruaigeadh as bealachto drive them out of the way seilbh shaoltaworldly possessions burlabundle níos tibhethicker go bhfóirfeadh na bróga i gceart dóthat the shoes would suit him fine Tír Tairngire na féilethe Promised Land of generosity miantadesires Úll Mór na bhféidearthachtaíthe Great Apple of possibilities brioscbrittle tnáiteweary dílleachtaorphan brúidiúlachtbrutality gluaiseachtaímovements go míorúilteachmiraculously méithrich cothaitheachsustaining gealbhan binnehouse-sparrow broiddistress dia an áidh agus an rachmaisthe god of luck and wealth gaoiswisdom coimirceprotection bratógachragged barróghug

aontachtaithe, muinín a bheith acu ina leithéid de dhrong, a fhiafraíonn siad.

Agus ní thiocfadh linn gan tagairt a dhéanamh don raic agus rírá a bhí ann nuair a d'oscail *The Life of Brian*, le Terry Jones, i 1979, scannán ina ndearna an drong sin ó Monty Python scigmhagadh ar chuid de na cleachtais atá tagtha chun cinn i measc na gCríostaithe le dhá mhíle bliain anuas.

Tá tú anois faraor i do sheanduine agus chaith tú saol gan dó', Ar shiúl sa long, tú féin 's an drong 'bhí cairdiúil leat fadó Go Páras fá choinne léintí is go Nice ag crú na gréin' Is léir, a mhac, nach tú a ghlac do chomhairle cháiliúil féin: Níl bean agam is níl clann agam ach tá teach beag agam domh féin.

In úrscéal Elizabeth Gaffney, *Metropolis*, a foilsíodh le déanaí, tugtar an léitheoir ar thuras treoraithe trí dhomhan faoi choim Nua-Eabhrac, agus tá cur síos grinn ar an drong Éireannach mhícháiliúil sin, na *Whyos.

An plean a bhí acu ná drongadóirí éagsúla a fhuadach agus na mílte dollar d’airgead fuascailte a éileamh.

Beidh Bertie Ó Hernia agus a dhrong muiníneach go leor as toradh a gclis, ach ní bheidh siad ag súil leis an pháirtí úr a bhunófar i bPoblacht na hÉireann agus sna Sé Chontae ag an aon am amháin: An Comhaontas Polannach/Laitviach/Eastónach Thuaidh-Theas, a rachaidh i gcomhrialtas leis an Chomhaontas Bándearg, agus a chruthóidh rialtas úr le Séamus Walesa mar Thaoiseach.

Chaith Charlie saol an mhadaidh bháin, madadh a bhí gan dó’, Ar shiúl sa long, é féin ’s an drong a bhí cairdiúil leis fadó Go Páras fá choinne léinteacha is go Nice ag crú na gréin’.

Nó b’fhéidir gur shearmanas iontrála do bhall nua de dhrong sráide é.

Tá cineál ceant ar siúl faoi láthair ag dílseoirí éagsúla, gach drong acu ag iarraidh an duais airgid is mó a shú ó Rialtas na Breataine, i.

Ciontaíodh an cúigear acu as dúnmharú Kieran Keane, ar cheannasaí droinge coiriúla é, ag tús na bliana 2005 agus gearradh príosúnacht saoil mar phianbhreith orthu.

Agus dár ndóigh, tá leas an phobail i gceist gan amhras agus coirpigh de chuid dhronga chathair Luimnigh os comhair na cúirte.

B’ón cheantar seo a tháinig drong dílseoirí i mí Lúnasa 1969 leis an tsráid ina raibh mé i mo chónaí a dhó go talamh.

“Is é mana na lads ná ‘all for one, one for all’, agus bhí coincheap na buíne cairde an-tábhachtach sa scéal ach bhí sé millteach fosta – ní dhearna an bhuíon aon dul chun cinn ina saol.

“Coinníonn buíonta siar thú, ach cuidíonn siad leat chomh maith.

Baile droinge ar a dtugtar The Croxteth Crew is ea é, agus tá an drong seo páirteach i gcaismirt i gcoinne an Strand Gang ó Norris Green, ar eastát eile é atá in aice láimhe, le trí bliana anuas.

Réitigh an dá dhrong go maith lena chéile go dtí gur éirigh eatarthu in 2004 agus thosaigh siad ag scaoileadh urchar lena chéile go rialta.

Tá daoine ón ghlúin sin anois mar thuismitheoirí na ndéagóirí ar baill de na dronga áitiúla iad.

Ach an raibh an locht ar Dervish nó ar John Waters? Nó, ar an scaifte a thug vótaí dóibh anseo in Éirinn le hiad a ligean amach as an tír.

Sin é, *rap-*cheol a dhéanann ceiliúradh ar striapachas agus ar éigniú, ar dhrugaí, ar dhronga sráide, ar dhúnmharaithe, ar dhroch-chaint agus ar fhuath do na póilíní.

Ar an 18 Aibreán 2008 in Walton Hall Park, Learpholl, rinne drong bastún ionsaí fíochmhar ar mhionbhus a bhí lán buachaillí ó Bhaile Átha Cliath.

Ba í an t-aon duine geal a bhí ann agus “Cousin” ab ainm don díoltóir ticéad! Dúirt sí go raibh uirthi dul amach sa sneachta lena mún a dhéanamh mar go raibh drong fear gorm ag crochadh thart taobh amuigh de leithreas na mban.

Baineadh úsáid as modhanna comhéigneacha leis na hoibrithe a earcú, ar nós iad siúd a bhíodh i bhfeidhm ag na buíonta preasála de chuid Chabhlach Ríoga na Breataine tráth.

Cá háit eile a dtosódh sé ach i Sráid na Cathrach – chan sráideanna na cathrach móire atá tréigthe go hiomlán ag na hÉireannaigh – a gcuid tithe agus a gcuid árasán díolta i bhfad ó shin le muintir na Baváire – ach an baile beag sin i gContae an Chláir, áit a gcruinníodh na scaiftí móra ag tús mhí Iúil gach bliain le sult agus pléisiúr a bhaint as Willie Week (mar a thugadh na ceoltóirí air), nó Veak Villie (mar a thugann lucht óil na Gearmáine air – iad siúd nach bhfuil i dtaithí ar an Guinness).

Ach, in ainneoin na ngearán agus an mhosáin ar fad, nuair a thiocfaidh an t-am, beidh na fíréin ag dul ina ndrongbhuíonta chuig na boscaí vótála agus iad ag fulaingt fós ón Gonorrhoea Lectem.

Thug sé aghaidh amach le barr faitís faoina bheirt mhac i ndiaidh do dhrong dílseoirí theacht isteach i gceantar na n-Ard/The Heights i gCúil Raithin, buidéil, bataí agus casúir ar iompar acu agus goimh mharfach orthu.

uk/pr_disturbances_portadown_301109) Ní raibh clog ag bualadh i bPort an Dúnáin ach sa 21ú haois seo, baineadh feidhm as téacsanna gutháin póca le drong dílseoirí a bhailiú le chéile agus é mar aidhm acu "to show republicans that we will not tolerate their behaviour or presence in our area.

Is é seo an chéad chlárú a dhéanfar i ndiaidh do Bhrian na Gairleoige Fiáine a bheith ina Rí ar Mhnáibh , ar Fhearaibh agus ar Ógánaibh Éireann agus do Bhrian na Grúise Gairgí a bheith díbeartha ar ais mar Ghobharnóir ar na drongaibh lár tíre.

I mí Feabhra, i mbruachbhaile eile na príomhchathrach, thug drong fear óg ruathar faoi scoil sa cheantar agus thóg siad i leataobh duine de na scoláirí.

Is cosúil arís, gan mé a chur ar an eolas, d’éist siad le dream pleidhcí as earnáil na margaíochta nach bhfuil idir an dá chluais acu ach Béarla, agus bhaist siad ‘Bramble Hill’ ar a dtáirge.

Anois, tuigim nach dtuigeann sibh an dóigh a bhfuil sé sin ina chomhrac aonair, má tá drong fealltóirí fealltacha im’ éadan, ach cuimhnígí, a chlann dhílis na léine goirme, gur mór an méid rudaí a thuigimse agus nach dtuigeann sibhse.

Tharla sé san am sin fadó sular thosaigh Aontachtóirí na Sé Chontae ag foghlaim na Gaeilge agus ag náiriú lucht a neamairt ó dheas agus lucht a beagaithe ó thuaidh.

Nach iad go deimhin an drong óigfhear síceapatach scaipthe céanna atá ina scáil dhubh ar shráideanna shuaracha Luimnigh agus Bhleá Cliath againn féin le blianta beaga anuas? Ach tá an mháthairphearsa seo ar scála lasmuigh fiú amháin den mhínádúrthacht choiteann – ise an ais ar a chasann an t-olc breoite uile.

Is cosúil go bhfuil sraith teilifíse ann, agus ráchairt mhór uirthi in Éirinn, darb ainm *‘The Wire’*, faoin choimhlint idir dronganna sráide agus póilíní in Baltimore.

Ar an teilifís, bhí cláracha ar loscadh Shráid Bombay ag drong dílseoirí i 1969 agus ar Bhúistéirí na Seanchille, dream dílseoirí síceapatacha a d’fhuadaigh, a chiapaigh agus a mharaigh ar a laghad 30 duine - Protastúnaigh ina measc - ag gearradh sceadamán na n-íobartach go minic.

Bíodh is go bhfuil an teideal Not Just Ned aige, níl aon amhras ach gurb é an chathéide a chaith an ceathrar ball de dhrong an Cheallaigh an déantán is mó díol spéise ag na cuairteoirí.

Bhí Mary McArdle, agus í 19 mbliana d'aois ag an am, sa bhuíon a mharaigh Mary Travers.

**Balor: Ach cén bhaint atá ag rudaí mar sin leis an Uachtaránacht? Cén mianach Uachtaráin atá ionatsa?** Éamó: Tá an Uachtaránacht sa dream agam.

An Cos ar Bolg ======== Bhí Éireannaigh sáite in obair an chos ar bolg ar son Shasana, na Fraince, na Spáinne, na Portaingéile, na hAstráile, na hAfraice Theas, na Rúise, SAM agus áiteanna eile nach iad, gan trácht siar ar na saighdiúirí dubha - na constáblaí - agus lucht gróite na dtiarna is na ngníomhairí ar an oileán iathghlas féin.

Bhí mé ag ullmhú an aithisc sin le tamall maith anois – leathuair an chloig, ar a laghad – agus bhí a fhios agam go n-éireodh liom an bua a fháil ar Sarcastic feckin’ Sarkozy agus an drong sin a bhí ag iarraidh na Paddies a choinneáil ar an ghannchuid agus ar an feckin’ trá fholamh.

Óna laethanta scoile amach, bhíodh sé ar guairdeall leis na dronga míchearta.

Tá scaoll sna daoine roimh na dronganna armtha de chuid an NTC atá scaoilte ina measc, ach níl siad ag glacadh leo agus i roinnt áiteanna ligeadh isteach ina mbailte d’aon úim iad lena marú.

Ag cur síos ar an tír mar “drong” a bhaineann leas as cosaint mionlach le haghaidh coimhlintí a chur ar bun, dúirt sé gur chóir gach ambasáid Iosraelach a dhúnadh ar fud na hilchríche.

Thompson é go minic agus deir sé go mba bhall é Cassady den drong ar tugadh na *“Merry Pranksters”* orthu, dream a bhíodh i gcuideachta an scríbhneora Ken Kesey, fear a mbíodh cóisirí móra aige – na *“Hells Angels parties”* – ag a mbíodh an t-uafás drugaí le fáil.

Is iad drong an airgid mhóir, an CAI, agus an Banc Ceannais Eorpach, na fíormháistrí agus níl sa chóras daonlathais agus sna pobail a thoghann teachtaí chuige i ndáiríre ach na bómáin atá fágtha ar an bhallán chúil.

Cé nach raibh siad sásta dul ar an taifead mar dhaoine aonair lenár dtuairisceoir cróga, bhí siad sásta a bheith oscailte go leor mar dhrong faoina a síleann siad den tír seo agus dá muintir, agus faoi na pleananna atá chun an dlúthcheangal atá acu leis an tír seo a choinneáil agus a chothú.

Dia idir sinn is an criú uamhanchlóiseach seo.

Ní na fir mheánaosta fána gcultacha Domhnaigh agus bróga snasta, meirgí an *Royal Black Institution* á gcaitheamh go bródúil acu - bhí cuma amaideach, áiféiseach thruacánta orthu sin leis an fhirinne a dhéanamh, a seicteachas folaithe in éide na measúlachta - ach ar na buíonta a bhí mar thionlacan acu agus an drong a bhí á leanstan.

Bíonn siad amhlaidh i gcónaí, ar ndóigh, ag troid ar nós dream Ghurkha i dtíortha gur chuma leo saoirse nó beatha daoine in Angola, an Congó, Vítneam srl.

Tá lucht an drogaill i ndiaidh an chuairt bhliantúil a thabhairt ar na gaolta i bhfad amach, agus tá gach aon duine i ndiaidh teacht ar chomhréiteach sealadach sobhriste leis na neasghaolta sa bhaile maidir le hiaróga dhúluachair na bliana.

Gaeil in Aghaidh Ghael =========== Bhí na póilíní sa tóir ar dhrong an Cheallaigh ar feadh dhá bhliain mar gur mharaigh siad triúr dá gcomrádaithe, Gaeil gach mac máthar acu.

Gabhadh an Ceallach tar éis léigear ar theach tábhairne in Glenrowan, baile beag ina dhúiche, ach maraíodh triúr eile na droinge sa léigear, deartháir an Cheallaigh ina measc.

Gan oideachas, ní fhaigheann siad poist agus leanann siad leis na dronga agus leis an saol díomhaoin.

Mar bharr ar an olc, thug drong bithiúnach faoi tar éis dó socrú síos i Rabat, príomhcathair Mharacó.

De réir mar a éiríonn leo, beidh a fhios againn cé acu is aontachtaithe Caitliceacha iad, nó aontachtaithe measartha nó gur náisiúnaigh iad a chreideann gurb ionann an rialtas ó dheas agus foireann The Sopranos agus gurbh fhearr leo suí ar an chlaí ar feadh tamaillín go bhfeicfidh siad aiséirí an Tíogair Cheiltigh, ní hamháin saor ach Gaelach chomh maith.

Dar leis gur thug drong faoi féin is faoina pháirtí nuair a thángthas orthu agus iad i ngreim póige.

Faoi cheann bliana, tá súil agam, beidh mé ag tabhairt goncanna go leor do ‘bhuíon bhorb an Bhéarla Shacsanaigh’ amuigh ar shráideanna na hÉireann!

Níor luaithe an chéad leathscór pionta ólta aige nuair a bhuail an drong an doras isteach.

Ní cabhair ar bith iad na meáin, a cheanglaíonn go rómhinic an cine Gorm le dronganna agus drugaí.

“Oíche amháin, b’éigean don ghrianghrafadóir a bhí liom u-casadh ar ardluas a dhéanamh ar Bhóthar Dhún na nGall agus drong léirseoirí ag rith inár n-airricis,” arsa Allison, a fuair bagairt bháis ón UVF ar na mallaibh.

Dar fia, is ait an dream sinn, gan aon agó! Cúinsí staire ba mháthair don neamairt seo ar feadh i bhfad is dócha.


Dia idir é agus an namhaid ag an gheata, slua nordies ag déanamh Riverdance leis na glúine síorphreabacha sin a fhad le ambasáideanna na hÉireann le vóta a chaitheamh do Dana nó do, óro dheabhail, Martin Mc Guinness.

Caitheadh na Poblachtánaigh sin amach as oifig a bhí rólárnach agus róshásta comhoibriú leis na Daonlathaigh, agus tháinig drong mór boicíní antoisceacha isteach sna tithe rialtais nach raibh sásta comhoibriú ar bith a dhéanamh.

Bhain an drong póilíni feidhm as carr RUC le cinntiú nach raibh Arm na Breataine sa cheantar; bhain siad feidhm as raidiónna an RUC le teagmháil lena chéile agus bhí éadaí an RUC orthu faoina gcuid *boiler suits*.

Léiríonn leabhar úr a dhéanann cur síos ar an bhaint a bhí ag imirceoirí as Éirinn le díormaí coiriúlachta i nGlaschú an méid scéalta atá fós gan insint sa leagan oifigiúil de stair na tíre seo.

Thug ballraíocht i mbuíon sráide stádas áirithe don fhear óg nach raibh ar fáil dó a thuilleadh sa láthair oibre.

*’ Dronga Coirpeach ======== Sa bhliain 1928 chuaigh toscaireacht de mhinistéirí go dtí an Rúnaí Baile, Sir William Joynson-Hicks, ag impí air srian a chur ar líon na nÉireannach a cheadófaí isteach go hAlbain.

B’é an rásúr an gléas airm ba choitianta a d’úsáididís, rud a mheas Breitheamh amháin a bheith ‘un-British’ ó tharla gur daoine dubha a ba mhó, dar leis, a chuaigh i muinín na cruaiche! Tá cur síos maith déanta sa leabhar seo (bunaithe ar thuairiscí cúirte don chuid is mó) ar an réimeas uafáis a bhí i bhfeidhm sa chathair a bhuíochas do na dronga seo, idir dhúnmharaithe, eachtraí sáite agus chambhrú cosanta.

Fán am a chríochnaigh an cogadh ba laochra iad go leor de bhaill na ndíormaí míchlúiteacha seo.

Ní bhíonn daoine ag crónán chomh minic is a bhíodh, an mbíonn? Is cuimhin liomsa an seandream ag crónán go deas bog dóibh féin.

Má bhuail, bhí scata bithiúnach ar an mbóthar rompu, ní nach ionadh, agus ba ghairid ina mbaiclí fáin iad, ina ropairí agus ina rógairí seachas ina ridirí.

Nuair a dúnmharaíodh buachaill óg, Rhys Jones, i Learpholl le gairid, cuireadh an locht láithreach ar thuismitheoirí agus ar dhronga.

Déanann Breandán Delap cur síos ar ré uafáis na ndíormaí sráide i nGlaschú atá nochtaithe i leabhar nua, City of Gangs le Andrew Davies.