Deir sí go mbíonn fonn caointe uirthi go minic nuair a thagann sí ar lámhscríbhinn a bhaineann lena ceantar féin.

Luaigh sé trí phríomhrud a bhfuil sé bródúil astu: an foclóir Sean-Ghaeilge ar a raibh sé ag obair ar feadh cúig bliana déag; an Bíobla a d'aistrigh sé go Gaeilge agus a foilsíodh i bhfoirm leabhair i 1981; clárú na lámhscríbhinní sa choláiste agus i gcoláistí na gcléireach chomh maith.

Ach dianchuardach leabharlainne agus lámhscríbhinní a bhí i gceist fosta.

Is féidir na teicnící céanna seo a úsáid chun anailís a dhéanamh ar ghrianghraif atá glactha cheana féin, nó go fiú chun téacs doiléir i lámhscríbhinní a thabhairt chun solais.

Luadh teanga na hÉireann i lámhscríbhinní daoine tábhachtacha i Meiriceá, scríobhadh colúin Ghaeilge i bpáipéir nuachta in áiteacha áithrid, agus cuireadh ranganna ar fáil, fiú, sa chruth is go dtiocfadh le daoine í a fhoghlaim.

Tamall tar éis a bháis, chuir a dheirfiúr Ethel lámhscríbhinn dá chuid filíochta chuig eagarthóir irise a d'fhoilsigh cuid mhaith d'fhilíocht nua-aoiseach na linne.

Is tionscadal iontach é an Leabhar Mòr - is lámhscríbhinn nuadhéanta é, a chuir ealaíontóirí agus peannairí as Éirinn agus Albain le chéile, le céad dán Gaelach ón traidisiún iomlán a cheiliúradh.

” Ach an maith léi an obair a bhíonn ar siúl aici go hiondúil: ag clárú agus déanamh innéacsú ar lámhscríbhinní? Déanann sí gáire croíúil agus deir: “Is fearr gan an iomarca a rá faoi sin! Tá sé ceart go leor.

Rinne siad clocha snoite áille – crosa móra agus leaca cuimhneacháin – agus bhí ceardlanna acu ina ndearna siad pár as seithí do lámhscríbhinní, agus ina d’oibrigh siad le hór, airgead, cré-umha agus gloine.

Tá comharthaí dothuigthe ann ó thraidisiún áitiúil na gCruithneach, agus tá gréasa ann a thagann ó thraidisiún an domhain Luath-Chríostaí, mar shampla lámhscríbhinní maisithe de na Soiscéil agus scrínte oirnéalta déanta as miotal, ar bhoscaí iad ina gcoinnítí leabhair naofa, cloig agus taisí.

B’fhéidir gur thosaigh siad ar an lámhscríbhinn chlúiteach, Leabhar Cheanannais, ar Oileán Í, agus gur iompar siad go hÉirinn í ina dhiaidh sin.

Tá sé ar cheann de na traidisiúin is mó measa ar Mhór-roinn na hEorpa, traidisiún na leabhar in Éirinn, na lámhscríbhinní agus iad sin atá i bprionta, idir Ghaeilge agus Bhéarla.

(Ina dhiaidh sin, díreofar ar na lámhscríbhinní agus ansin ar leabhair Bhéarla ó 1800-1890.

Scéalta ón stairFuair an cumann staire in Walton an t-eolas seo thíos ó lámhscríbhinn de chuid William Heaton Wakefield (1861-1936).

Scríbhneoir agus staraí áitiúil ab ea é agus tá a chnuasach lámhscríbhinní anois in Picton Library i Learpholl.

An mbeadh aon duine ag rá leis an údar nach raibh an lámhscríbhinn réidh fós? An mbeadh aon duine ann le snas a chur ar an lámhscríbhinn sin? An mbeadh aon duine ag rá nach raibh an leabhar go maith ar chor ar bith?! Bheadh díle leabhar míshlachtmhar ann, lán botún agus cuma neamhghairmiúil orthu.

faológa/faoileáin) ‘lámhscríbhinní Laidine’ mar *'Leinster manuscripts'* (Laidine vs.

Thairis sin, saothraíodh liosta le háireamh lámhscríbhinní móra i lár na tíre nach ndeachaigh 'taobh re tuinn' riamh ó scríobhadh iad míle bliain ó shin.

Tá dalladh eolais le nochtadh go fóill as na gníomhais talún in Óstaí an Rí go deimhin, chomh maith leis na lámhscríbhinní ginealais in Acadamh Ríoga Éireann, ach ní bhfuair an obair sin a líon ceart scoláire go sea.

Is cosúil nach raibh trácht ar bith ar an aontumhacht sna lámhscríbhinní is luaithe a bhaineann leis an Chríostaíocht.

Dá mbeadh a fhios acu stair na Gaeilge, thuigfeadh siad nár ghá dhóib ach gabháil siar cúpla glúin go raibh a muintir féin ag labhairt i nGaeilge, go raibh an Ghaeilge lárnach i stair na tíre ó thaobh na lámhscríbhinní móra, i Leabhar Laighean agus mar sin de, go dtáinig an Ghaeilge, stair na tíre agus spiorad na tíre againn tríd an nGaeilge.

Thug ‘gallthochas’ Diarmuid Johnson isteach chuig lámhscríbhinn Ghaeilge in Iarsmalann na Breataine agus an bóithrín iarainn soir go Poznan na Polainne áit ar bhuail sé leis an gCaisideach Bainc.