Tá a seanáitribh fós le feiceáil go hiomadúil mar a bhfuil cathracha is dúnta, liosanna, ráthanna, clocháin, is galláin.

Bhain Morris úsáid as adhmad, a tháinig as seanché sa chathair, a glanadh agus a cuireadh suas.

Tá an dearadh ar na taobhanna eile bunaithe ar shonraí as maisiúcháin sna seanlámhscríbhinní Gaelacha.

Mar a léirigh an eachtra ag an doras, áfach, níl mórán ag teastáil leis an tseanéagóir a athmhúscailt, i gcás glúine áirithe ar aon nós.

" "Seanscéal agus coincleach air," arsa Cian leis féin.

Táim ar bhord bainistíochta m'iar-bhunscoile agus uaireanta cuireann sé ionadh orm an seantrealamh a fheiceáil agus na boird agus cathaoireacha a bhí ann le mo linnse fós ann.

" "Seanscéal agus coincleach air," arsa Cian leis féin.

Is é an toradh atá air sin ná go bhfuil seanscoilt an 20ú haois idir poblachtánaigh agus náisiúnaithe athmhúscailte, ach le difear mór amháin: is iad na poblachtánaigh atá in uachtar ó thaobh thacaíocht an phobail de.

Deirtear gur tugadh "Inis Dáimh Léith" ar Chléire sa tseanreacht.

" Déanann Balor cásamh agus comhbhrón lena iar-sheanchara, Cathal Ó hÍthá, iar-ArdRí Éireann agus iarchaiteoir charbhait Charvez, agus é anois ina dhídeanaí.

Nuair a cuireadh a raibh aois cait aige bealach an gharraí thosaigh an glanadh.

"Anois, a thaiscidh, nach bhfuil sin níos fearr? Tá a rún," arsa Nuala.

Nach sin an tsamhail chuí den intleachtaí Éireannach? É mórtasach ach gan chumhacht in aghaidh na sluaite cúngaigeanta?" "Sea," arsa an dochtúir, "agus an dara ní?" "An dara rud a chonaic mé madadh rua i lár an lae ghil agus é ag tarraingt ar sheanchonablach éin.

Tá sé go deas cuairt a thabhairt ar Mheiriceá anois is arís ach táim róchríonna.

Mar sin, céard atá i ndán don eaglais sna Stáit Aontaithe? Feictear do dhaoine áirithe gur seo tús le deireadh an tseanoird shóisialta Chaitlicigh.

Chomh luath is a shiúlann tú isteach, meallann rud éigin ar nós seanléarscála atá ar díol ann an tsúil nó ceann de na grianghrafanna de chuairteoirí cáiliúla atá crochta ar fud na háite, gan trácht ar an stór mór pictiúr, dealbh agus priontaí.

Toghchán ar an seandéanamh é ar bhealaí eile, áfach.

Toghfar na seandionosáir chéanna arís.

Tá go leor de na seandílseachtaí polaitiúla imithe le sruth faoin am seo, agus cuirfidh cuid de na torthaí an-iontas ar dhaoine.

Bhí a fhios aici nach dtoghfaí í sa tseanáit.

Bhain mé an-taitneamh as an tseancháipéis de bhreis agus 1,000 leathanach a léamh agus mionscrúdú a dhéanamh ar na léarscáileanna cuimsitheacha a thaispeáin meath na Gaeilge ón mbliain 1911 go dtí an bhliain 1925 nuair a dhein na Gardaí Síochána áireamh speisialta le comparáid a dhéanamh le daonáireamh na bliana 1911.

Tá cearta an Ghaeilgeora á séanadh go fóill, mar a bhí nuair a bhí ar sheanóirí na Gaeltachta i 1926 an sagart paróiste nó an múinteoir scoile a bheith leo agus iad ag lorg phinsean an stáit, agus gan duine ná deoraí eile sa cheantar a bhí i bpost le haon saghas stádais nó tionchair in ann Gaeilge a labhairt.

Bheadh a fhios ag chuile dhuine sa gceantar gur ciúin onórach a bheadh an ceiliúradh sa Lodge ach ó tharla nach raibh aon teach ósta eile i bhfoisceacht deich míle dínn, shíl mé go mbeadh cúpla seanriadaire eile cosúil linn féin ag triall air.

Comhghuaillíocht ======= Dúirt Gerry Adams go raibh an seanréimeas polaitíochta ag athrú agus gur féidir comhghuaillíocht a bhunú idir Sinn Féin, an Páirtí Glas agus Páirtí an Lucht Oibre le clár den eite chlé a chur chun tosaigh.

Ach bíonn a seó sise ag a deich a chlog ar maidin, a cúig a chlog damanta domsa, agus is luaithe fós i mo dhúiseacht mé anois! Tuigeadh dom sa deireadh gur comhluadar Laidine is fearr le scéalta an domhain mhóir a phlé, de bharr a chríonna is a bhíonn na glórtha sin.

Chonacthas aghaidheanna brónacha seanlanúin Phrotastúnach a bhí ag fágáil an tí ar shíl siad a mbeadh siad ann an chuid eile dá saol mar gur caitheadh buama peitril air agus gur scriosadh an teach.

"Bhain an Ghaeilge leis an saol seanfhaiseanta," a dúirt Doherty liom, "le daoine nach raibh mórán i ndán dóibh ina saol i ndáiríre, ach anois tá athbheochan na Gaeilge ag tarlú lámh ar lámh leis an fheabhas atá ag teacht ar chúrsaí eacnamaíochta go ginearálta.

Tá seandún, is é sin Dún Fearbhaí, le feiceáil ar an imeall.

Ba iad tuistí mo mháthara a thóg mé, agus ós rud é go raibh mise i mo ghamhain seanbhó comh maith le mo mháthair, bhí an-eolas ag an tseanlánúin ar stair na Fionlainne - ghlac siad féin páirt inti.

I go leor áiteacha faoin tuath, má fhéachann tú thar chlaí, tá seans maith go bhfeicfidh tú seanchuisneoir nó carr meirgeach, caite ansin i measc carn seantroscáin.

I go leor áiteacha faoin tuath, má fhéachann tú thar chlaí, tá seans maith go bhfeicfidh tú seanchuisneoir nó carr meirgeach, caite ansin i measc carn seantroscáin.

Is cosúil gur sin an dearcadh atá ag ceannaireacht Shinn Féin anois, ach níl siad iomlán oscailte faoi, agus iad ag cloí go poiblí leis an tseanteachtaireacht.

Bhuaigh Loch Garman Craobh na hÉireann i 1996 le foireann a bhí sách sean agus i ndeireadh a saoil nádúrtha agus ó shin i leith tá siad ag iarraidh foireann nua a chur le chéile, rud nach bhfuil éasca in éagmais foirne maithe faoi aois.

Tá sé ainmnithe as seandún cinntíre inar chónaigh fathach darbh ainm Caochán a bhí ar leathshúil.

Tá seanchathair Bhilbao, gona sráideanna cúnga agus seanchearnóga, ann don té nach dtaitníonn ailtireacht nua-aoiseach shuimiúil dhúshlánach leis.

An rud deiridh ba mhaith liom a lua ná an tseantraein, An Mhuc Dhubh.

Bothán le seanbhuncanna, boladh ait sa seomra.

An bealach lena chinntiú nach mbeidh do pháiste fein ina measc ná an seanoideas traidisiúnta a leanacht: bia sláintiúil agus neart aclaíochta.

Ghlac Dónall píosa agus cé go raibh sé chomh righin le bonn do bhróige níor dhúirt sé focal.

Na daoine óga a thosaíonn a fhoghlaim caithfidh siad éisteacht leis na seancheirníní agus téipeanna, le daoine a bhí ann blianta ó shin.

Tugtar paróiste Charna ar an gceantar go hiondúil, ach de réir sheanreacht na hEaglaise, is é paróiste Mhuighrois é.

" Tá Balor i mbun paidreoireachta cheana féin leis na seandéithe, le Crom an Chroí Chrua, le Lúgh na Lorgaí Leathana agus le Maloch na Másaí Móra, chun nach gcuirfidh muintir an Oireachtais i nGaoth Dobhair, nó na hiarrthóirí a dhéanfaidh a mbealach tónáisteach treampánach go dtí an ceantar iartharach iargúlta sin, nach gcuirfidh siad olc ar na moltóirí agus nach gcuirfidh na moltóirí olc orthu siúd.

Thug sé faoi deara go raibh na ceoltóirí beo bocht, gan acu ach seanuirlisí agus gan cuid acu ábalta fiú amháin sreangáin a fháil dá gcruit.

" Tá portráidí ban le feiceáil ar na braillíní atá sa taispeántas agus tá seanbhaisín níocháin suite fúthu.

Sa tseansaol ba tháirgeadh aoil príomhghléas beatha na ndaoine ach tá deireadh leis sin anois.

"Mhol mé dó cúpla milliún euro a chomharthú fá choinne doirse úra a chur isteach i dtithe polaiteoirí: doirse caocha, gan boscaí litreacha ar bith, sa dóigh nach mbeidh féicheamhain ábalta seansonraisc a sheachadadh fríd na doirse agus muid i mbéal na Nollag.

Labhair í agus mairfidh sí an seanmhana a bhí ann agus tacaím leis sin.

Bhuaigh Cill Chainnigh orthu i gcraobhchomórtas Laighean agus tugadh bóthar dó tar éis ocht mí! Sa bhliain 1989 ceapadh Martin Quigley mar bhainisteoir agus bhí Mícheál ar ais sa bhainistíocht, an uair seo mar roghnóir, ach ní raibh an t-ádh leo i gcoinne an tsean-namhad, Cill Chainnigh.

"Sin seanscéal agus coincleach air.

Stop muid in áit éicint iargúlta chun cúpla grianghraf a ghlacadh de na caoirigh, mar nach bhfuil siad againn sa bhaile! Stop bus mór ar thaobh an bhóthair agus thuirling seanduine as.

Ar deireadh shroich muid Gleann Cholm Cille, ceantar atá go hálainn ar fad agus a bhfuil seaniarsmaí iontacha ann.

Agus bhain mé úsáid as an seanchló nua sin le haghaidh áis eile a rinne mé le déanaí.

Labhair í agus mairfidh sí an seanmhana a bhí ann agus tacaím leis sin.

Stop muid in áit éicint iargúlta chun cúpla grianghraf a ghlacadh de na caoirigh, mar nach bhfuil siad againn sa bhaile! Stop bus mór ar thaobh an bhóthair agus thuirling seanduine as.

Ar deireadh shroich muid Gleann Cholm Cille, ceantar atá go hálainn ar fad agus a bhfuil seaniarsmaí iontacha ann.

Agus bhain mé úsáid as an seanchló nua sin le haghaidh áis eile a rinne mé le déanaí.

Leagtar amach plean oibre faoi thrí cheannteideal ag An Údarás um Ard-Oideachas: (a) múineadh ábhar eile seachas Gaeilge trí mheán na Gaeilge; (b) cur chun cinn na Gaeilge i measc na mac léinn agus i measc na foirne; (c) athchló a chur ar sheantéacsanna.

Tá na *pardons *sa Bhriotáin i bhfad níos foirmiúla agus oifigiúla, ach tá an seantionchar págánach ann go fóill.

* Gluais • Glossary beathaisnéis údaraitheauthorized biography a dialanna pearsantapersonal diaries páipéir phríobháideachaprivate papers go dtí gur insealbhaíodh í ina hUachtaránuntil she was installed as President dódh nó tréigeadh 1,800 teach1,800 houses were burnt or abandoned lámhachshooting rachtoutburst acraí tíhousehold utensils as go brách leooff they went léiriúproduction cheanncheathrúheadquarters coistí cosanta áitiúlalocal defence committees dírbheathaisnéisautobiography gan strówithout difficulty i dtaiscesaved do lá na coise tinnefor a rainy day bhí cúrsaí chomh dona sinthings were so bad dá mba gháif it was necessary leithleachasselfishness scoilt aduainstrange split chiap sé Máire ar fadit really tormented Máire easpa suimelack of interest tragóidítragedies Cumann Naomh Uinseann de PólVincent de Paul Society baill shinsearacha na heagraíochta sin cois Lifethe senior members of that society in Dublin tuairisc suas lena bhéal dóa report up to his face géarchéimcrisis chun an Cumann a ghríosadhto spur the Society into action saothar in aiscewaste of time déistindisgust ag cáineadhcriticising ciúnaithe go mórgreatly quietened línte síochánapeace lines ruathair laethúladaily raids polarúpolarization girseacha ógayoung girls nóibhéinenovena cailín aonaira lone girl ní ba ghaire don ghráscarnearer to the scuffle le dul i gcabhair ar Catherineto go to Catherine's help an cúigear a ruaigeadhto drive the five off riochtstate a cuid néarógher nerves clocharconvent ar an Iúrin Newry tachrántoddler eachtraincident círéibriot faoi lán seoilin full swing ag glioscarnachglistening bréan le boladh gáissmelling bad from gas comhracfight otharcharrambulance formhór an bhealaighmost of the way ag dul ar foscadhsheltering ag sciorradhsliding ag lámhacáncrawling fras lámhaighvolley babhlaíbowls a gciarsúirtheir hankies leachtliquid cosaintprotection bodhardeaf bhí scolaíocht speisialta de dhíth airhe needed special schooling ba ghnách leishe used to d'fhaigheadh sé síob abhailehe used to get a lift home stad an bhusthe bus stop thuirling séhe disembarked neamhurchóideachinnocent bábántainnocent ag cogarnaíl taobh thiar dewhispering behind him trup na mbrógthe sound of the shoes neamhchoireachinnocent níor shamhlaighhe didn't imagine an t-uafásthe horror anfaterror cortwist dírithe ar a chloigeann lomaimed at his bare head scáilshadow scoilteadh a bhlaoschis skull was split open scréachascreams na hionsaitheoiríthe attackers níos truacántamore plaintive go prasquickly ag maothú an chairpéidmoistening the carpet Ba dhóbair dó bás a fháilHe nearly died go raibh an t-ádh dearg airthat he was extremely lucky ar mire le feargmad with rage beaginmhehelplessness cé a bhí ciontachwho was responsible níor cúisíodh duine ar bith riamhnobody was ever charged ciontach i ndúnmharúguilty of murder go gairid i ndiaidh an ionsaitheshortly after the attack ag maíomhstating seanphionós na fuipethe old whip punishment i gcás coirpeach a gheofaí ciontach i dtromionsaíin case of criminals found guilty of assault peann a chur le párto put pen to paper aiféalaregret gur éiligh sí pionós corparthathat she demanded corporal punishment ag teacht salach ar gach ar chreid sí riamh anngoing against everything she ever believed in

Deir na himreoirí a bhí ann ag an am, leithéidí Gerry McEntee agus Mick Lyons, gur beag aithne a bhí acu ar Sheán Boylan, é sin nó ní raibh aithne dá laghad air! An t-aon aithne a bhí ag go leor air ná gur iománaí cuibheasach maith a bhí ann! Is é an bealach a ndeachaigh Seán i gcion ar na himreoirí i dtosach ná tríd an meas a léirigh sé orthu, trí aire a thabhairt dóibh i slite éagsúla agus trí bheith ag éisteacht leo, go mórmhór leis na seanfhondúirí ar nós Joe Cassells agus Gerry McEntee.

Thosaigh sé ag cur thairis an tseanliodáin chéanna: "Cad é a d'fhág agam tú? Slúiste gan úsáid.

Má tharlaíonn sé sna tíortha Lochlannacha, cén fáth nach féidir leis tarlú abhus? seanmheon na rúndachta ======= Nuair a baineadh neamhspleáchas teoranta amach don Saorstát i 1922, glacadh scun scan leis an gcóras riaracháin stáit a bhí ann.

Chun é sin a dhéanamh go héifeachtach, ní mór dúinn saol poiblí a chruthú ina dtugtar tús áite don smaoineamh cruthaitheach seachas seanghréasán na gcarad.

Tá suas le 35 píosa le feiceáil sa taispeántas, cuid acu déanta ar sheanbhráilliní nó ar ghiotaí cairtchláir.

Bítear ag maíomh go minic gur cuma faoin tSraith Náisiúnta ach, dáiríre, is ullmhúchán iontach é don Chraobhchomórtas a leanann é, go mórmhór agus an dá chomórtas á n-imirt sa bhliain chéanna anois, murab ionann agus an seanchóras a bhí ann nuair a thosaíodh an tSraith Náisiúnta i mí Dheireadh Fómhair.

Dá bhrí sin, is é mo thuairim féin go láidir gurb iad an dá chontae úd, sean-naimhde traidisiúnta na hiomána agus caomhnóirí an chreidimh, a bheas san iomaíocht ar an dara Domhnach de mhí Mheán Fómhair seo chugainn agus gur ag fir Chill Chainnigh a bheas an bua ar an lá sin.

Is laoch ina súile é Ali Abed Minkash, seanfheirmeoir i ndeisceart na hIaráice, ar éirigh leis heileacaptar Meiriceánach den déanamh Apache a chloí (más fíor) le seanraidhfil a bhíodh in úsáid aige nuair a bhíodh seisean ag troid in aghaidh na Sasanach sna 1920í.

Caithfidh siad, mar sin, dalta an PSNI, dul i ngleic le barúlacha agus traidisiúin sheanbhunaithe.

Nuair a d'eisigh na Coimisinéirí Ioncaim litreacha ag bagairt ar sheandaoine agus ag cur ina leith go raibh cuntais rúnda bainc acu, chuaigh daoine i dteagmhail leis an chlár.

Ar an chéad dul síos, tá an Misean lonnaithe faoi láthair i Five Points, seanchomharsanacht a bhfuil cáil air mar cheantar *hardscrabble *anois, siar ó thuaidh ó Halla Cathrach Manhattan.

Seansóirt nó sóirt speisialta atá i gceist.

" "Frigeáil leat, a sheanbhitse tirim," arsa Réamonn Rua Ribeach.

"Níl a dhath fána choinne ach seanchifleog agus péire bróg trom.

Ag breathnú air ón taobh amuigh cheapfá gurb é an sean-nós Gaelach i gcónaí acu é: ná habair tada, agus nuair a chuirtear ceist "leochailleach" - faoi BSE, abair - tarraing anuas na seanráitis chéanna a mbaintí úsáid astu nuair a bhí an galar sin i mbéal an phobail.

Taca an ama sin, bhí athruithe móra ag titim amach in oirthear na hEorpa agus bhí an Banc Domhanda ag tabhairt tacaíochta do na tíortha a bhí ag imeacht ón seanchóras cumannach go córas eacnamaíochta an mhargaidh.

Labhraíonn Ballagh faoin chogadh a fógraíodh ar na seanluachanna a bhí ceangailte leis an am a chuaigh thart agus faoin dearcadh a tháinig chun cinn nach raibh báúil leis an náisiúnachas, leis an Ghaeilge ná le saol na tuaithe.

Ar an mhagh taobh thiar de Chnoc na Riabh, tá grúpa mór tuamaí meigiliteacha atá níos sine fós ná an carn féin.

Tá áis eile mar seo i gContae Shligigh, ag Inis Crabhann; bunaíodh na folcadáin seo i 1912 agus tá siad galánta, seanaimseartha.

Áit lán fuaimeanna spleodracha, radharcanna aoibhne, an nádúr beo - gan trácht ar na seantaibhsí! Tuilleadh eolais: (www.

Duine de na seanfhondúirí é Joe Shannon.

"Bhí saghas scanraidh ag teacht orm go mbéarfadh an saol acadúil orm, go ndéanfaí seanamhaighdean díom agus go mbeinn cosúil le hÚna Ní Fhearghail nó le Miss Knott nó a leithéid…" Níor mhair an imní rófhada mar i ndiaidh an dara Cogadh Domhanda ghnóthaigh sí scoláireacht taistil le dul chun na Fraince.

Dar liom, is éard atá i gceist le seirbhís airm a dhéanamh, os cionn gach uile ní, ná féachaint chuige nach dtarlóidh cogadh arís agus seanéacht dilghrách a chosaint: an tsaoirse.

Toisc cuid mhór léasanna sa stát seo a bheith fíorshean, ar an iomlán ní mór an tsuim airgid atá ar thionóntaí sa stát seo a íoc mar chíos talún.

Tá siad ag siúl in aice le carrchlós sean-ollmhargaidh atá dúnta.

Agus toisc go raibh mé ag díol seanuirlisí ceoil ag an am, luigh sé le réasún seansiopa a raibh stair ársa ceoil taobh thiar de a cheannach.

Agus ansin ní raibh aon duine ann ag an am leis na seanuirlisí seo a dheisiú, mar sin bhí orm é sin a dhéanamh mé féin.

Bheadh beagán ní ba mhó seasmhachta ag baint leis na tuairimí sin dá mbeidís á rá aici i gceann de na teangacha seanbhunaithe a bhí á labhairt sa tír le 50,000 bliain.

An caighdeán oifigiúil ba chóir do chách a labhairt, dar leo - réamhchlaonadh seanbhunaithe atá ann.

"Mura mbeifeá ag gáire, bheifeá ag caoineadh" an sean-nath meirgeach.

Cá bhfuil na fir/mná grinn a dtig leo gearradh fríd an bhealachtachas uilig ar a bhfuil an córas polaitíochta ó thuaidh bunaithe? Tháinig rabharta daoine óga greannmhara chun cinn sna 90í ach cá bhfuil siad anois? Sa chianaimsir, ba iad leithéidí Frank Carson, Jimmy Cricket agus Roy Walker ambasadóirí grinn an tuaiscirt.

Ach cá has ar tháinig *cornucopia *an cheoil atá go smior i Neil Martin? "Is é an chéad chuimhne atá agam i mo shaol - gan a bheith ag caint ar an cheol - caithfidh sé go raibh mé beagainín níos sine ná mo mhac is óige Neil Óg, bhí mé thart ar thrí bliana d'aois, agus is cuimhin liom gur mhúscail mé maidin Domhnaigh amháin, boladh *Ulster Fry* fán teach agus fuaim Aifreann Bach in B Minor! "Bhí seanseinnteoir ceirníní ag m'athair agus thugadh sé amach ón seomra suí é go dtí an halla agus sheinneadh sé Kyrie Eleison.

Nuair a d'fhógair méara Chontae Laoise, Joe Digan, an mhí seo caite, go raibh súil aige seanionad banaltrais in aice Chúl an tSúdaire a chóiriú ina ionad d'fhir gan dídean, chuir ní hamháin ionadaithe ó na páirtithe polaitiúla eile ina choinne ach chuir go leor óna pháirtí féin leis.

Tá roinnt seanfhondúirí mar Laraí Mac Ardghail, na Ruarcaigh, Éaman agus Maolmhaodhóg, agus Cormac Mac Mathúna ag bualadh le chéile le fada.

Tá troscán seanaimseartha ina teach, agus tá scata bábóg agus bréagáin eile ar an léibheann.

Is é an dealbhóir Anthony Gormley an buaitear is sine go dtí seo - bhí sé daichead is a ceathair nuair a bhuaigh sé an duais i 1994.

Go deimhin, le fíorghairid tháinig seandálaithe ar iarsmaí seanteampaill, agus a leithéidí, gar don áit seo agus táthar beagnach cinnte gur ionad an-naofa a bhí ann dhá mhíle bliain ó shin.

Fuair sé an scéal ó sheanlámhscríbhinn a chuir síos ar an Lochlannach Ingimund agus a lucht leanúna, a díbríodh as Éire i 902 tar éis brú ó Chearbhall, Rí Chúige Laighean.

Bhuail sé isteach sa teach, leag sé an mála gona bhuidéal ar bhord na cisteanaí, gur bhuail sé boslach uisce ar a éadan, gur thriomaigh sé é féin le seantuáille; gur ith sé a dhinnéar.

Is é an Fuss at the Bus an pictiúr is fadmharthanaí ón bhliain, an seanleon in ísle brí, a choileáin óga thart air á chosaint.

Ach beidh tionchar ag an tseanbhiogóid go ceann tamaill eile go fóill.