rith sé liom
it occured to me
Agus mé ag fágáil theach Mhairéad, mo sháith ite agam agus dhá dhlúthdhiosca i mo sheilbh a bhronn sí orm mar bhronntanais, rith sé liom gur duine í a mbeadh a leithéid de mholadh níos tábhachtaí di ná moll mór airgid ó Virgin Records nó ceolchoirm mhór eile sa Hollywood Bowl.
Ní mó ná sásta a bhí sé
He wasn't one bit happy
Ní mó ná sásta a bhí sé faoi sin.
Tá sé ar nós
It's as if
Tá sé ar nós go bhfuil an t-uaillmhaíomh seo ár nglaoch ar ais chun an nóis taistil a bhíodh ag ár sinsear na céadta agus na mílte bliain ó shin.
níl sé inmholta
it is not advisable
Ach fiú má bhíonn tú bréan de bheith ag féachaint air faoi dheireadh do shaoire, níl sé inmholta aon rud diúltach a rá faoi.
bhí sé níb áisiúla
it was more convenient
Ach in imeacht na mblianta, nuair a bhí iriseoirí ag tagairt do Thriail na nArm bhí sé níb áisiúla tagairt a dhéanamh don bhreithiúnas seachas na fíricí ar fad a chur i láthair arís.
aistríonn sé
it transfers
Tógálach
=======
Tá an galar crúibe agus béil an-tógálach mar aicíd agus aistríonn sé go gasta ó ainmhí go hainmhí; bíonn tréimhse goir idir dhá lá agus lá is fiche aige.
Bhí sé seo amhlaidh
this was so
Bhí sé seo amhlaidh de bharr go raibh cáil bainte amach ag Simpson mar imreoir proifisiúnta peile den scoth agus mar aisteoir.
nocht sé foléine
he showed an undershirt
Ní raibh sé sásta teacht go Learpholl chun labhairt leo fiú, cé go ndearna Robbie Fowler, captaen Learpholl FC, ráiteas os comhair an tsaoil mhóir ar an chlár teilifíse "Match of the Day" nuair a nocht sé foléine a raibh "Support the dockers" scríofa uirthi.
Dearann sé
he designs
Dearann sé píosaí péintéireachta atá geoiméadrach agus láidir ó thaobh dathanna de.
cnapann sé
it shrinks
Chuala tú uilig roimhe é: cnapann sé sa níochán, éiríonn sé cnapánach de réir a chéile, níl teas ar bith ann, níl agat ach amharc air agus tá sé lán clupaidí.
Ní fhóireann sé duit ar dhóigh amháin ná an dóigh eile
it doesn't suit you one way or the other
Ní fhóireann sé duit ar dhóigh amháin ná an dóigh eile".
cnapann sé
it shrinks
Chuala tú uilig roimhe é: cnapann sé sa níochán, éiríonn sé cnapánach de réir a chéile, níl teas ar bith ann, níl agat ach amharc air agus tá sé lán clupaidí.
Ní fhóireann sé duit ar dhóigh amháin ná an dóigh eile
it doesn't suit you one way or the other
Ní fhóireann sé duit ar dhóigh amháin ná an dóigh eile".
Nach bhfuil sé tuillte againn?
don't we deserve it?
"Nach bhfuil sé tuillte againn?" ar siadsan leo féin, "agus an dua agus an saothar atá caite againn inár suí i mbun na leabhar le bliain anuas.
bhí sé ina gheabadán an lá is fearr a bhí sé
he was a chatterbox at the best of times
Ach Dónall, bhí sé ina gheabadán an lá is fearr a bhí sé agus ní tháinig druid ar a bhéal nuair a chuaigh sé i mbun na biotáilte.
chinn sé ar
he decided
Ag an am sin, chaith sé tréimhse ag obair go lánaimseartha leis na príosúnaigh phoblachtánacha a bhí ar stailc ocrais agus ansin chinn sé ar dhul isteach i Sinn Féin.
gur nocht sé é féin
that he exposed himself
Cuireadh ina leith go raibh sé ag eascainí, gur nocht sé é féin go poiblí agus go raibh sé ar meisce.
spreagann sé
it provokes
Tá sé mar pholasaí ag an dánlann ó bunaíodh í i 1978 go mbeadh an ealaín le feiceáil taobh amuigh chomh maith le taobh istigh, mar sin tá saothar le feiceáil thart timpeall na cathrach; ní hamháin go músclaíonn an saothar seo suim daoine san ealaín ach spreagann sé díospóireachtaí chomh maith i measc bhunadh na cathrach.
dealraíonn sé
it appears
Chomh maith leis sin, dealraíonn sé go mbeidh na déantóirí agus na soláthraithe seirbhíse aontaithe faoi chomhchaighdeán.
Nach bhfuil sé tuillte againn?
don't we deserve it?
"Nach bhfuil sé tuillte againn?" ar siadsan leo féin, "agus an dua agus an saothar atá caite againn inár suí i mbun na leabhar le bliain anuas.
bhí sé ina gheabadán an lá is fearr a bhí sé
he was a chatterbox at the best of times
Ach Dónall, bhí sé ina gheabadán an lá is fearr a bhí sé agus ní tháinig druid ar a bhéal nuair a chuaigh sé i mbun na biotáilte.
Tá sé siúd caoch
He's very drunk
Tá sé siúd caoch agus níl a dhath níos cinntí ná go mbeidh sé ag tarraingt orla bomaite ar bith anois," arsa Deirdre.
steall sé amach
he poured with gusto, lashed out
Ach níor éist an fear fada léi agus steall sé amach gloine eile.
Féadann sé fad a bhaint as
he'd better make it last
"Féadann sé fad a bhaint as nó sin a chuid anocht.
tá sé ar obair
he's started
"Ó, tá sé ar obair," arsa Deirdre.
Tá sé siúd caoch
He's very drunk
Tá sé siúd caoch agus níl a dhath níos cinntí ná go mbeidh sé ag tarraingt orla bomaite ar bith anois," arsa Deirdre.
steall sé amach
he poured with gusto, lashed out
Ach níor éist an fear fada léi agus steall sé amach gloine eile.
Féadann sé fad a bhaint as
he'd better make it last
"Féadann sé fad a bhaint as nó sin a chuid anocht.
tá sé ar obair
he's started
"Ó, tá sé ar obair," arsa Deirdre.
n-ídíonn sé
it wears out, expends
Is é an tuairim choitianta go ndéanann eachtraí den chineál seo dochar mór do chás an Lucht Taistil toisc go n-ídíonn sé pé dea-thoil atá ag an bpobal trí chéile ina leith.
Tá sé d'éileamh ar
it is claimed that
Cléire Chiaráin
=======
Tá sé d'éileamh ar Chiarán naofa gur thug sé an Chríostaíocht go Cléire sarar tháinig Pádraig go hÉirinn.
le go mbeidh sé d'acmhainn acu
so that they can afford
Mheall siad réiteoir i ndiaidh réiteora le cluiche i ndiaidh cluiche a chríochnú le comhscór - athimirt i ndiaidh athimeartha agus milliúin i ndiaidh milliún punt ag dul isteach i gciste Ard-Chomhairle Chumann na gCleasaithe Lúbaireachta, le go mbeidh sé d'acmhainn acu bosca corparáideach a fháil ar cíos.
go bhfuil sé sin amhlaidh
that that is the case
Is léir go bhfuil éasclínte sa chóras rialtais i Sasana agus ní ar na hÉireannaigh atá an locht go bhfuil sé sin amhlaidh!
Tá sé iontach sásta
it's very handy
Tá sé iontach sásta," arsa Rita.
bainfidh sé an gaosán duit
he'll chew the face off you
Fan go bhfeicfidh an Stiúrthóir seo, bainfidh sé an gaosán duit.
nach gcuireann sé suas don phíle
that he doesn't stand up to that big lump of a man
"Níl a fhios agam cad chuige nach gcuireann sé suas don phíle sin.
Ní dhéanfadh sé spaid bhanraí mar sin domhsa
he wouldn't walk all over me like that
Ní dhéanfadh sé spaid bhanraí mar sin domhsa, tá mé ag inse sin duit.
go rachadh sé rite leis an rialtas
that the government would barely manage
Measadh go forleathan roimh an eachtra seo go rachadh sé rite leis an rialtas sa toghchán gan cuid den tacaíocht sin a mhealladh ar ais.
Goilleann sé go mór ar go leor daoine
it bothers a lot of people
Goilleann sé go mór ar go leor daoine, taobh istigh agus taobh amuigh den Chumann, go mbíonn mórchuid airgid ag dul isteach i gcistí an Chumainn, Domhnach i ndiaidh Domhnaigh i rith mhíonna fada an tsamhraidh.
go mbeadh sé thíos leis
that he should suffer
Aontaím ar fad nár chóir go mbeadh aon imreoir as póca de bharr a chuid iarrachtaí ar son a chontae agus má ghortaítear imreoir is cóir aire a thabhairt dó agus a chostais mhíochaine a íoc as ciste éigin nó scéim árachais cuí (rud atá ann ach go mb'fhéidir gur gá a fheabhsú) agus níor chóir go mbeadh sé thíos leis ó thaobh tuarastail de ach oiread.
Bhí sé ag dúil
he was hoping
Bhí sé ag dúil go mbeadh na prátaí i gceart nó ní raibh uaidh tuilleadh a cheannacht, ach bhí bachlógaí ar na sceidíní a bhí fágtha agus bhí siad righin seargaithe.
ní raibh sé ag déanamh lá difir
it wasn't making any difference
Ach is cuma cén chuimilt a thug sé don urlár ní raibh sé ag déanamh lá difir don tsalachar.
dealraíonn sé
it appears
Bhuaigh an Iarmhí craobh pheile na hÉireann i ngrád na mionúr agus faoi 21 ó shin agus dealraíonn sé go bhfuil siad sách maith leis an gcraobh Shinsear a bhuachan ach beagán eile taithí a fháil.
D'fhógair sé dóibh
he ordered them
D'fhógair sé dóibh gach aon Mheireánach a shuífidh ar an mbabhla ar an ochtú lá fichead den mhí seo a ionsaí agus greim a bhaint as.
Rachadh sé fríot
it would go right through you, i.e. it was very loud
"Rachadh sé fríot.
le taobh mar a bheidh sé
compared to what he'll be like
"Níl a dhath anseo le taobh mar a bheidh sé agus é ag gearradh fiacla.
Féadann sé
He'd better
"
"Féadann sé," arsa Sinéad.
Dhealródh sé
it would appear
Dhealródh sé nár tugadh mórán airde ar na fíricí seo.
an bhfuil sé i d'acmhainn
can you afford
Ní hí an cheist atá os do chomhair amach ná an bhfuil sé i d'acmhainn dul ar líne ach an dtig leat neamhiontas a dhéanamh d'fhorbairt do ghnó féin agus d'fhorbairt do thíre san am atá le theacht?
Suíomh gréasáin An Webbery: http://www.
Dealraíonn sé
It seems
Dealraíonn sé go bhfuil earraí agus seirbhísí níos daoire freisin, ámh.
admhaíonn sé
he admits
143", píosa scríofa ó 1995, deir sé:
whole world + the work= the whole world
An rud is fiúntaí
=======
Ag déanamh beag is fiú dá shaothar féin, admhaíonn sé nach fiú mórán é agus sa deireadh thiar thall gurb é a domhan atá thart orainn an rud is fiúntaí.
tá sé ar bís
he can't wait
Fuair sé cúrsa Laidine mar bhronntanas Nollag óna sheanchara Gael-Éireannach, *Barrus Ó Donnabhanus Rossus* agus tá sé ar bís a *copulare* focal a roinnt leis an saol mór.
nuair a ghrinnigh sé
when he closely studied
Agus seo agaibh anois roinnt dá bhfaca Balor Fáidh nuair a ghrinnigh sé putóga an tráchtaire polaitíochta a bhí aige mar dhinnéar Lá Nollag:
**Earrach 2002**: Agus tarlóidh sé san am sin go mbeidh caint mhór ar olltoghchán in Éirinn.
thuirling sé
he disembarked
" Ansin thuirling sé ón tram sula bhféadfainn ailleog cheoil a chur asam.
Níl sé leat go fóill
You haven't got it yet
"Níl sé leat go fóill, a mhic.
thug sé sciord ghasta daofa le bréid
he gave them a quick wipe with a cloth
Thug sé faoi deara go raibh na scátháin chliatháin chomh dubh le súiche agus thug sé sciord ghasta daofa le bréid a bhí sa charr aige.
thug sé comhartha go mbeadh sé ag dul ar chlé
he indicated left
Rinne Cian mar a iarradh air agus thug sé comhartha go mbeadh sé ag dul ar chlé.
Tháinig sé crua ar Chian
It was difficult for Cian
Tháinig sé crua ar Chian soc an chairr a fheiceáil, chan amháin a bheith ag caint ar chúlú thart an coirneál.
is beag nár thug sé fúm
he nearly attacked me
Ach chuir sé cár air féin agus, cé go raibh mé ag iarraidh cuidiú leis, is beag nár thug sé fúm.
Murar scar sé le pingin mhaith
if he didn't part with a fair amount of money
Murar scar sé le pingin mhaith bheifí ag déanamh nach raibh meas madaidh aige uirthi.
go mbraitheann sé uaidh
that he misses
Spiorad
=======
Deir sé go mbraitheann sé uaidh na Fánaithe go mór.
deireadh sé
he would say
"Tharla sé go minic go gcaithinn an oíche ar fad ag labhairt Gàidhlig, mar a cheap mise, agus chasadh duine éicint timpeall agus deireadh sé, 'Féach air sin.
d'aimsigh sé stiúrthóir
he found a director
Nuair a bhí an dráma críochnaithe aige, d'aimsigh sé stiúrthóir, Paul Brennan, agus chaith siad beirt roinnt seachtainí ag cur snasa air i seomra suí Dhiarmuda i gContae an Chláir.
nach bhfuil sé de chead ag éinne
that no one has the right
Measann sé nach bhfuil sé de chead ag éinne, áfach, brú a chur ar dhuine teanga a labhairt mura bhfuil sé ag iarraidh í a labhairt, ach, mar sin féin, ós rud é go bhfuil siad ag fáil airgead rialtais, gur cheart dóibh an iarracht a dhéanamh.
thugadh sé chuig imeachtaí
he used to bring us to events
Chan amháin go raibh mé ag freastal ar an rang le Pádraig, ach thugadh sé chuig imeachtaí ar fud na tíre muid, áiteacha a raibh an Ghaeilge le fáil.
cumann sé
he composes
Seinneann sé go leor uirlisí ceoil, canann sé, cumann sé amhráin agus scríobhann sé giotaí fílíochta.
a thábhachtaí is atá sé
how important it is
Seo a bhí le rá ag Muireann Ní Mhóráin a labhair faoi a thábhachtaí is atá sé páistí a thógáil le Gaeilge agus an cinneadh a dhéanamh sula dtagann an páiste ar an saol.
Gura fada a mhairfidh sé
Long may it last
Gura fada a mhairfidh sé".
Chuirfeadh sé lán a chraicinn d'iontas ar Chian
it would really amaze/surprise Ciarán
Chuirfeadh sé lán a chraicinn d'iontas ar Chian dá gcuirfeadh Fiachra lá suime i gcúrsaí éadaigh nó faisin.
siocair go bhfuair sé an ceann caol den mhargadh
because he got the poor end of the bargain
Bhí suim ag Féilim i gcónaí san éadach agus bhí siad siúd ann a shíl gur chothaigh sé an tsuim sin siocair go bhfuair sé an ceann caol den mhargadh ó thaobh na dóighiúlachta de.
go ndeachaigh sé chun aimhréitigh
that it got entangled
"D'éist mé an oiread sin leis ar an steirió pearsanta go ndeachaigh sé chun aimhréitigh sa deireadh.
Níor oiriúnaigh sé in aon chor mé
It didn't suit me at all
Níor oiriúnaigh sé in aon chor mé.
chuaigh sé i bhfeidhm go mór ar Nuala
he greatly influenced Nuala
Ní raibh mo mhuintir aon phioc sásta ach bhíos ag rá liom féin 'Cad ina thaobh go gcaithfinn mo shaol le rud nach bhfuil suim dá laghad agam ann?'"
Bhí an file Seán Ó Ríordáin ag obair san ollscoil ag an am agus chuaigh sé i bhfeidhm go mór ar Nuala agus ar mhic léinn eile de chuid na Gaeilge, leithéidí Michael Davitt agus Liam Uí Mhuirthile, agus spreag sé iad le dul i mbun na scríbhneoireachta.
Nuair a bhí sé sin curtha di aici
When she had finished that
Nuair a bhí sé sin curtha di aici, phós sí agus bhailigh sí léi as Éirinn.
Goilleann sé uirthi
It bothers her
Goilleann sé uirthi nach dtuigeann daoine sa tír seo (agus san iarthar i gcoitinne) cultúr mhuintir na Tuirce agus go bhfuil siad chomh diúltach sin faoin tír.
go bhfuil sé beartaithe aici
that she intends
Tá sí in Ollscoil na Ríona, Béal Feirste faoi láthair agus tá sí ag baint oiread taitnimh as a tréimhse ansin go bhfuil sé beartaithe aici cúpla seachtain bhreise a chaitheamh sa choláiste.
na Sé Chontae faoi Fhorghabháil
the Occupied Six Counties
Bhí seisean ag tagairt do chaidreamh trasphobail, ach in áit bheag mar na Sé Chontae faoi Fhorghabháil, comhairle mhaith atá ann maidir le suíomh ar bith ina bhfuil tú.
nuair a chuir sé i leith na dteifeach
when he accused the refugees
Líomhaintí
=======
Rinne John Howard deimhin dá lucht tacaíochta nuair a chuir sé i leith na dteifeach i mbád eile gur chaith siad páistí isteach san fharraige ag súil go dtabharfaí i dtír iad de bharr a gclann a bheith i gcontúirt.
a mhaíonn sé
he claims
Ar ndóigh chabhraigh sé go raibh beirt chuntasóirí mar stiúrthóirí ar an gcomhlacht!"
Agus ar ndóigh chabhraigh sé freisin go bhfuil muinín aige as an gcomhlacht: "Is muidne an comhlacht soghluaiste idirlín is fearr ar domhan" a mhaíonn sé.
téann sé
it heats
Nuair a lagaíonn an ghaoth anoir, bogann an t-uisce te soir in aice le cósta thiar Mheiriceá Theas, agus téann sé go mbíonn sé cúig nó sé chéim níos teo ná an t-uisce ina thimpeall.
tá sé tuartha
it is predicted
Tharla na babhtaí is measa de El Niño go dtí seo i 1982-83 agus i 1997-98 agus tá sé tuartha ag lucht taighde go bhféadfadh babhta nua a bheith faoi lán seoil i mbliana.
Mheabhródh sé
it would remind you of
Mheabhródh sé Clog an Aingil duit ar shlí.
gur á adhradh a bhí sé
that he was worshiping it
An mairnéalach féasógach, an lógó cáiliúil úd i lár chrios sábhála, íomhá mhistéireach ó m'óige, agus ba dhóigh leat ón ngiolla cráifeach gur á adhradh a bhí sé.
bhí sé curtha thairsti
it had passed
Bhí an chisteanach teolaí sochmar agus cibé tallann a bhuail Lillian agus í ag péinteáil an halla, bhí sé curtha thairsti fán am a dtáinig sí a fhad leis an chisteanach.
go n-oibreodh sé sin
that that would work
*Nah*, níor mheas sé go n-oibreodh sé sin ach an oiread.
rachadh sé dian
it would be difficult
Bhí go leor teangacha éagsúla á labhairt ar an bhus seo agus is cinnte go rachadh sé dian ar chuid de na daoine labhairt liom i mo theanga dhúchais.
tá sé seo amhlaidh
this is the case
Nuair a bhíonn daoine go mór faoi mhíbhuntáiste agus beo ar an ghannchuid, is minic a théann siad i dtuilleamaí na coireachta agus tá sé seo amhlaidh i gcás na nAlbánach go háirithe, a bhfuil a *mafia* gach pioc chomh dainséarach leis an cheann dúchasach Iodálach.
Ní chuirfeadh sé aon ionadh orm
it wouldn't surprise me
Ní chuirfeadh sé aon ionadh orm dul chuig preasócáid i mBanc Ceannais na Eorpa anseo i Frankfurt ceann de na laethanta seo agus fógra a fheiscint ag an doras: "Fáilte roimh ghnó trí Ghaeilge! "
*Is as Cathair Chorcaí Stiofán Ó Foghlú.
Ní chuirfeadh sé aon ionadh orm
it wouldn't surprise me
Ní chuirfeadh sé aon ionadh orm dul chuig preasócáid i mBanc Ceannais na Eorpa anseo i Frankfurt ceann de na laethanta seo agus fógra a fheiscint ag an doras: "Fáilte roimh ghnó trí Ghaeilge! "
*Is as Cathair Chorcaí Stiofán Ó Foghlú.
amharcóidh sé fosta
he will also look
Agus amharcóidh sé fosta ar na slite beatha nua a dtéann siad leo in ionad na múinteoireachta, agus cén fáth.
go rachadh sé rite leo
that they would find it extremely difficult
Deir an rialtas anseo go rachadh sé rite leo a thaispeáint gurbh é an tobac ba chúis leis na costais atá ar an gcóras sláinte.
Thapaigh sé an deis
he grabbed the opportunity
Thapaigh sé an deis agus in earrach bhliain a chéime fuair sé seans an iris a chur in eagar nuair a d'fhág an té a bhí ag déanamh na hoibre sin go tobann.
sé bréan de
sick of
(Dala an scéil is cuimhin liom gur dhúirt fear, atá anois ina eagarthóir ar iris éigin idirlín, liom lá amháin ag an gcúrsa sin go raibh sé bréan de bheith ag labhairt Béarla liom, agus mise i mo mhúinteoir Béarla i gceantar in aice le Toulouse.
sular chrom sé ar
before he began
Labhair sé, á chur féin in aithne agus d'umhlaigh sé dúinn sular chrom sé ar na ticéid a sheiceáil.
phlúch sé
he drowned out
An teilifís a chasadh air a rinne sé agus é a chasadh suas chomh hard is gur phlúch sé caint an athar.
tá sé ardsíleálach
it has a high ceiling
Tá an RHA eisceachtúil mar shuíomh - tá sé ardsíleálach, tá neart spáis agus solais ann, agus staighre leathan maorga.
na ceisteanna ar dhírigh sé orthu
the issues he focused on
Ní raibh a fhios ag na "seanpháirtithe" agus a gcuid ceannairí cén dóigh ab fhearr le déileáil le stíl ionsaitheach díospóireachta Fortuyn nó le dul i ngleic leis na ceisteanna ar dhírigh sé orthu.
meallann sé sin
that attracts
I Sydney, Canberra agus Melbourne is airde atá ioncaim agus meallann sé sin daoine as áiteacha eile.
d'éirigh sé as an uachtaránacht
he resigned from the presidency
Ní raibh de hÍde sásta rud mar seo a chur isteach sa bhunreacht agus d'éirigh sé as an uachtaránacht.
Chasadh sé corramhrán
he'd sing an odd song
Chasadh sé corramhrán agus ba chomhluadar maith i seisiún é lena chuid scéalta agus lena ghreann.
Tá Gluais Beo! Pota Focal faoi chóipcheart ag Oideas Gael, foilsitheoirí na hirise Beo!
Pota Focal Beo! Glossary is under the copyright of Oideas Gael, publishers of Beo! magazine.
