Is féidir gach rud idir cúpla focal agus Gaeilge líofa bhlasta a chloisteáil uathu nuair a bhíonn tú dána agus nuair a úsáideann tú an abairt as Gaeilge "Ó, shíl mé go raibh Gaeilge ag gach Éireannach" agus cuma an dúramáin ort.

Tá sí buailte linn arís agus í níos mó agus níos leithne ná má a bhí sí riamh! Tá sí méadaithe agus tá sí ag tarraingt airde ó chuile cheard! Tá sí gealgháireach, dána, machnamhach, ceolmhar, ealaíonta, gnéasach, bríomhar, spraíúil, ciúin, uasal, éirimiúil, drámatúil, fileata, sultmhar, scigiúil, cruthaitheach, dúchasach, ilteangach, uileghabhálach, scléipeach, deisbhéalach agus beo! Cé hí an aisling seo ar a bhfuil mé ag trácht? Seachtain na Gaeilge, ar ndóigh! Ag tarlú, mar a bhíonn sí i gcónaí, idir 10 Márta-17 Márta, déanfaidh an fhéile seo réimse leathan d'imeachtaí spraoi a sholáthar do phobal na Gaeilge ar fud na hÉireann agus thar lear.

"Ó, fan go bhfeicfidh tú, ní bheidh sí i bhfad ag dul i ndánacht.

Agus tá sé seo ag tarlú ag am nuair atá daltaí ag éirí níos dána.

Ní raibh a fhios an beo nó marbh é nó gur shiúil sé isteach an doras chomh teanntásach le ruifíneach a mbeadh an braon éirithe sa gcírín aige.

Tá sí breá dolba agus ceanndána, chuala mé.

Má éiríonn linn a bheith spreagúil agus ceannasach faoi na féidearthachtaí agus moltaí praiticiúla a chur i bhfeidhm go héifeachtach, ar a laghad tabharfaidh sé seo misneach agus muinín do dhaoine leanúint ar aghaidh ag obair ar son na teanga.

* Gluais • Glossary doirtealsink cith fearthainnea rain shower trup na veainthe noise of the van cabhsalane uiligall thriomaigh méI dried go bhfeicfinnuntil I'd see inneall an chairrthe engine of the car casta asturned off ar bheannaigh sé domhthat he greeted me modhúilgentle bradáinsalmon scadáinherring beithíochbeast boladh milis an éisc ár gclúdúthe sweet smell of the fist covering us leitheannaflat-fish troisccod Ar mhothaigh tú an toirneach?Did you hear the thunder? cibé ar bithanyway reoiteoirfreezer bheir sé ar na scadáin ina bpéiríhe caught the herring in pairs crágalarge hands gágcrack de bharraíochtin excess cúpla crág oighreoigea few handfuls of ice ina mullachon top of them bhog sé go fadálachhe moved slowly cruithump go foighdeachpatiently drochthimpistea bad accident is mór an garit's a good thing dhéanfaidh sin muidthat'll do gan a thomhaswithout weighing it dlaíóg ghruaigestrands of hair sa chisteanachin the kitchen cuma bhrónacha sad look ó mhaidinsince this morning corrlásome days deoirdrop go fuireachaircautiously ródhánatoo bold/cheeky sliosslice tarraingtto draw Tae uilig a ólaimseI only drink tea an aimsir seothese days Ailt an ChorráinBurtonport ráchairtrun, demand monarchainfactories d'fhear céileseyour husband iascairefisherman An ScreabánThe area in Gaoth Dobhair where factories are located cibé cá fhad is a mhairfeas sin!however long that'll last dhéanaim i dtólamh dearmadI always forget a cailleadhwho died an lá faoi dheireadhthe other day Char mhothaighI didn't (hear) stócach óga young lad ailsecancer cearrwrong Thug sé a bhásIt killed him bolgam taea mouthful of tea fuarthas a chorp báitehis drowned body was found dhá chónairtwo coffins dhá fhairetwo wakes coisreacadh Dé orainnGod bless us A Dhia ár sábháilGod save us buille tromheavy blow bíodh slios den cháca sinséir sin agathave a slice of that ginger cake lán marahigh tide sruthánstream meascaithe leismixed with it slanntracha éiscfish scales fearthainnrain níochánwashing ar son an taefor the tea B'fhearr domhsa a bheith ag gabháil giota eileI'd better be going ar shiúlgone ag teacht isteach domhon my return uchtánarmful, load carried close to chest éadaí leaththirimehalf-dry clothes a smaointigh méthat I remembered nár íoc méthat I didn't pay

In eachtra cháiliúil i gclár sa dara sraith, ghlac sé seilbh ar mhicreafón fógróra in oifig ollmhargaidh in Helsinki na Fionlainne agus d'fhógair sé i nGaeilge go raibh buachaill dána cúig bliana d'aois tar éis micreafón a thógáil agus gur cheart dá mháthair é a thabhairt léi as an siopa láithreach! Nuair a bhuail mé le Hector i nGaillimh le déanaí rith sé liom gur duine é nach gcloíonn le rialacha ar bith, is cuma cé acu na rialacha a bhaineann le cláracha taistil nó rialacha ghramadach na Gaeilge atá i gceist.

* Gluais • Glossary doirtealsink cith fearthainnea rain shower trup na veainthe noise of the van cabhsalane uiligall thriomaigh méI dried go bhfeicfinnuntil I'd see inneall an chairrthe engine of the car casta asturned off ar bheannaigh sé domhthat he greeted me modhúilgentle bradáinsalmon scadáinherring beithíochbeast boladh milis an éisc ár gclúdúthe sweet smell of the fist covering us leitheannaflat-fish troisccod Ar mhothaigh tú an toirneach?Did you hear the thunder? cibé ar bithanyway reoiteoirfreezer bheir sé ar na scadáin ina bpéiríhe caught the herring in pairs crágalarge hands gágcrack de bharraíochtin excess cúpla crág oighreoigea few handfuls of ice ina mullachon top of them bhog sé go fadálachhe moved slowly cruithump go foighdeachpatiently drochthimpistea bad accident is mór an garit's a good thing dhéanfaidh sin muidthat'll do gan a thomhaswithout weighing it dlaíóg ghruaigestrands of hair sa chisteanachin the kitchen cuma bhrónacha sad look ó mhaidinsince this morning corrlásome days deoirdrop go fuireachaircautiously ródhánatoo bold/cheeky sliosslice tarraingtto draw Tae uilig a ólaimseI only drink tea an aimsir seothese days Ailt an ChorráinBurtonport ráchairtrun, demand monarchainfactories d'fhear céileseyour husband iascairefisherman An ScreabánThe area in Gaoth Dobhair where factories are located cibé cá fhad is a mhairfeas sin!however long that'll last dhéanaim i dtólamh dearmadI always forget a cailleadhwho died an lá faoi dheireadhthe other day Char mhothaighI didn't (hear) stócach óga young lad ailsecancer cearrwrong Thug sé a bhásIt killed him bolgam taea mouthful of tea fuarthas a chorp báitehis drowned body was found dhá chónairtwo coffins dhá fhairetwo wakes coisreacadh Dé orainnGod bless us A Dhia ár sábháilGod save us buille tromheavy blow bíodh slios den cháca sinséir sin agathave a slice of that ginger cake lán marahigh tide sruthánstream meascaithe leismixed with it slanntracha éiscfish scales fearthainnrain níochánwashing ar son an taefor the tea B'fhearr domhsa a bheith ag gabháil giota eileI'd better be going ar shiúlgone ag teacht isteach domhon my return uchtánarmful, load carried close to chest éadaí leaththirimehalf-dry clothes a smaointigh méthat I remembered nár íoc méthat I didn't pay

"Inseoidh mé an scéal díreach mar a thagann sé isteach i mo chrúb, gan cur leis ná baint de!" Seo daoibh anois sliocht as dialann dobhartha, doilbhir, duairc an Aire Chráite, Chraiceáilte, Chonfaigh: (nóta ón eagarthóir: Feicfidh sibh leis na lúibíní thíos gurbh éigean dúinn cinsireacht a dhéanamh ar roinnt de na focail dána a tháinig chugainn díreach ón chrúb iomráiteach sin.

com" isteach i do bhrabhsálaí idirlín, feicfidh tú suíomh ag comhlacht i Hong Kong atá tar éis an t-ainm sin a cheannach - suíomh dána a dhéanann iarracht é féin a chur in áit do ghnáthleathanaigh baile.

Dá bhfeicfeá na forránaigh! Bhí cuid mhór acu gléasta i mionsciortaí agus cíochbhearta dathannacha… agus bhí na mná chomh téisiúil céanna.

É fós sna déaga ar nós Setanta, bearradh lom gruaige aige ("skinhead" a thugtaí ar a leithéid, agus bhí sé an-neamhchoitianta i measc imreoirí peile agus iománaíochta san am), rinne Jimmy Barry rud nach bhfuil déagóir in ainm is a dhéanamh i gcluiche ceannais na hÉireann: cúl dána, sotalach a ghnóthú a bhuafadh an chraobh i gcoinne rogha na coitiantachta.

Maítear ar an suíomh go "scriostar seafóid agus creachadóireacht go tapa", agus iarrtar orthu siúd ar mian leo bheith ina n-eagarthóirí bheith "misniúil" agus iad ag iarraidh feabhas a chur ar altanna.

Bhí Ruairí ag smaointiú go mb’fhéidir go mbeadh lón acu i dteach tábhairne cois abhann agus ansin siúlóid bheag agus ansin: cé atá a fhios? De réir mar a bhí Ruairí ag tiomáint is sin mar is dánaí a bhí sé ag éirí.

Erectus na Gaeilge! Ó nach mé atá dalba, a Bhaloir.

Ach ní thagann Santa chuig páistí dalba.

Ní hamháin sin ach go raibh coinne eagraithe aige le hathair Simon agus go rabhamar chun bualadh isteach chuig Simon maidin Dé Sathairn! Níor chreid mé é go dtí gur chnagamar ar an doras agus cé a d’oscail é ach Crowe féin! Bhí mé dhá bhliain déag, lán de cheol nua, *rock ’n’ roll*, stáisiúin bhradacha raidió Bhaile Átha Cliath – Radio Dublin Two-Five-Three, Big-D Radio, Radio 257 – *punk*, na Sex Pistols, Johnny Rotten agus ár mbanna Éireannach, Bhleá Cliathach féin, na Boomtown Rats – cúigear buachaillí a bhí dána, réabhlóideach, torannach.

Dá bhfeicfeá na forránaigh! Bhí cuid mhór acu gléasta i mionsciortaí agus cíochbhearta dathannacha.

Bheartaigh mé go rithfinn i dtreo na foirne eile, agus go ndéanfainn iarracht dul tharstu ag ceapadh nach mbeidís ag súil le himirt cheanndána den saghas sin.

Ach cén mhaith é guth a thabhairt dúinn mura nglacfar le toradh an ghutha sin? **Conradh Nice**Nuair a dhiúltaigh Éire do Chonradh Nice sa bhliain 2001, eagraíodh reifreann eile go luath ina dhiaidh sin lena chinntiú go bhfaighfí an toradh ceart! Bheadh sé doiligh go leor don AE a leithéid a dhéanamh arís an iarraidh seo, go háirithe ó tharla nár cuireadh toghlach na Fraince agus na hÍsiltíre go dtí an cúinne dalba nuair a dhiúltaigh siadsan don Bhunreacht.

Ní bheadh sé de dhánacht ionam `aisteoir' a thabhairt orm féin.

***Míbhuntáistí:* **Amhras an bhfuil sé dalba agus seanaimseartha go leor don phost úr tábhachtach seo.

Thig leis a bheith rud beag righin agus ceanndána, áfach.

Ach braithim an ceol dána a chumadar leis an Unforgettable Fire uaim, an misneach ins an ní neamhchríochnaithe a bhí críochnaithe ina bhealach diamhaireach féín, an dul i dtreo rud éigin níos mó ná sinn uilig – sin a bhraitheas i 1986.

Bogann sé, nuair is gá dó, faoi choim na hoíche ach bíonn sé de dhánacht ann, scaití, dul isteach sna sráidbhailte chun a chuid litreacha a shacadh sa phost nó chun sracfhéachaint a chaitheamh ar na nuachtáin má bhíonn an deis aige.

Chuaigh nádúr eisdíritheach agus dalba Anne in éadan idéil an traidisiúin Seapánaigh agus is mar gheall ar seo a bhí móréileamh uirthi sa tír.

Beidh le feiceáil cén nuachtán a bheas faoina ascaill ag an tábhairneoir dalba úd san athbhliain.

Ach fós, tá an seasamh céanna ag lucht a labhartha agus atá ó dheas? Tuilleadh oibre don bhleachtaire dalba! An Neamhaird Ins an chonclúid, nochtann údair an staidéir an tuairim go gcuirfidh a gcuid tátal as go mór do dhaoine.

An bhfuil focal níos fearr ná “chutzpah” – focal Giúdaise a chiallaíonn “dánacht gan náire” – le hiompar Netanyahu agus a chomhbhádóirí a chur in iúl? In ionad a admháil gurb é Iosrael an t-aon tír amháin sa Mheánoirthear a bhfuil airm eithneacha aige, díríonn lucht Iosrael aird an domhain ar bhagairtí nach ann dóibh óna gcuid céilí comhraic sa taobh sin domhain.

Lena bheo ní raibh ócáid i gConamara, i nGaillimh ná go deimhin in Éirinn fré chéile nach raibh a léirmheas dána féin tugtha ag an bhfile air: forbairtí conspóideacha tithíochta, imeachtaí polaitiúla náisiúnta agus áitiúla, corrscannal anseo agus ansiúd.

* Iompó Creidimh mar Réiteach ar an Scéal ===================== Tá sé scathamh fada ó d’éirigh mise as a bheith ag cleachtadh an chreidimh lenar tógadh mé agus b’fhéidir gur dána an mhaise domsa a bheith ag cur mo ladar isteach sa scéal, ag moladh réitigh do dhaoine a bhfuil an creideamh fós acu.

Bhí na daoine ó dheas míshásta leis na daoine dalba ó thuaidh a bhí in éad leis an tsaoirse a bhí fá scread asail daofu ach é i dtólamh doshroichte - go dtí lá amháin, bhris an ceannaire ba mhó amach as an stáitin ó thuaidh agus fuair tacaíocht mhór ó Laighinibh agus rún aige an smúitín draíochta a ghoid.

Bhí na focail deisbhéalach, milis, binn ach bhí an cur i láthair cantalach, ceanndána, colgach.

**Na Laochra is Lú - Laoise Ní Chléirigh** Iascairí i mbaol, an Taibhse Dána ar ais i mbun díobhála.

** Iascairí i mbaol, an Taibhse Dána ar ais i mbun díobhála.

Ní hionadh go bhfuil an tsraith scéalta faoin gcóála dalba óg, *Blinky Bill*, leis an scríbhneoir Dorothy Wall, ar na scéalta is ansa le páistí na hAstráile ó foilsíodh í tuairim is ochtó bliain ó shin.

Maíonn sí nach neamhthofa atá sí, nó gur thogh sí í féin, agus nach raibh sé de dhánacht ag duine ar bith cur ina coinne.

’Sí is téis d’Alex Gibney ná gurb é meon na Vatacáine, nuair is gá ‘causa nobile’ na hEaglaise Caitlicí Rómhánaí a chosaint, go gcaitear an tsúil chaoch, ar gach leibhéal, ar ghníomhartha coiriúla drochbhuachaillí na cléire.

Tá na húdaráis idir dhá chomhairle faoi láthair dá bharr agus an chuma ar an scéal nach mbeidh sé de dhánacht iontu capall íocónach na hard-dúiche a dhealú le hurchar anuas as ingearán.