Leoga, b’fhéidir gur mó an deighilt a bhí idir Éireannaigh sna deich mbliana i ndiaidh Chogadh na gCarad ná mar atá inniu.

Ba shin Cathlán na nGaibhlte agus bhí cuimhne láidir go maith agus bhíodh plé go fóill faoi Chogadh na nDubhchrónach agus faoi Chogadh na gCarad.

Ar an drochuair, cailleadh go leor de na seanchuntais Éireannacha nuair a cuireadh na ceithre cúirteanna trí thine le linn Chogadh na gCarad.

Nuair a theip go holc ar Fhine Gael sa bhliain 2002, shíl daoine go leor go raibh deireadh ag teacht leis an pholaitíocht a bhí bunaithe ar an deighilt a mhair ó aimsir chogadh na gcarad.

Bhí aithne ag na seanóglaigh as Learpholl ar a chéile, agus ar na seanóglaigh eile a bhog anseo as Éirinn tar éis Chogadh na gCarad agus leithcheal an dá stát orthu ina dhiaidh sin.

Cluiche na Fola ======== Cad é an dearcadh a bheadh againn ar Chogadh na Saoirse agus ar Chogadh na gCarad dá mbeadh stáisiúin teilifíse nuachta 24-uair a chloig ann? Cad é a bheadh lucht scairte gutháin a rá le Joe Duffy agus le Marian Finucane dá mba ann dóibh i 1916 nó idir 1921-23? An mbeadh siad ag stróiceadh mionnaí móra agus ag damnú na ndaoine sin as a bhfuil stáisiúin traenach agus sráideanna baiste astu i bpríomhchathair na tíre agus i ngach cathair eile in Éirinn? Cad é a déarfadh Michael McDowell nó coiste Frontline dá mbeadh Sean Mac Eoin, ábhar Uachtaráin dar le Fine Gael, ag seasamh arís? Cad é a déarfadh sé faoi dhúnmharú “neamhúdaraithe” cimí poblachtánacha le linn an Chogaidh Chathartha? (Is cuimhin liom cárta cuimhneacháin Joe McKelvey - arb as Tír Eoghain dó – a bheith sa teach againn agus mé ag fás aníos) ach bhí an bhrúidiúlacht céanna le fáil ó Phoblachtánaithe chomh maith.

Do thagair Lincoln do Salmanna 19:9 agus 42:2 ina aitheasc féin agus téamaí na carthanachta, na freagrachta agus na faoistine á míniú aige tar éis Chogadh na gCarad.

Níor chuir Vidal saint phearsanta gheilleagrach i leith Lincoln ina úrscéal iontach ar a chuid uachtarántachta, ach feictear iarsmaí de Bheard in áiteanna, ach go háirithe nuair a thugann sé le fios gur cineál comhcheilge ab ea Cogadh na gCarad ó 1861-65 chun impireacht geilleagrach domhanda a dhéanamh de phoblacht bhocht Jefferson.

Blas ar an nGontacht ======== Cá bhfuair an fear seo an fhéinmhuinín agus an íogaireacht mhórálta shainiúil seo? Cé go raibh an-chosúlachtaí idir Lincoln féin agus na daoine neamhoilte a phlódaigh prós tuaithe William Carleton in Éirinn roimis Chogadh na gCarad, d’éirigh leis an bhfear ait ó Springfield Illinois ceol ar leith a bhaint as an mBéarla le linn a shaoil.

Ar ndóigh, níor ghlac de Valera leis an Chonradh, lean Cogadh na gCarad agus tréigeadh an tuaisceart go deo na ndeor.

Ach bheadh sé tráthúil ins an bhliain a ndéanfar comóradh ar Éirí Amach na Cásca dá bhfógródh an dá pháirtí traidisiúnta seo don saol Fódlach go bhfuil créachta Chogadh na gCarad chóir a bheith cneasaithe um an dtaca seo.

B’shin an rud a rinne Oliver Wendell Holmes ina dhialann le linn Chogadh na gCarad i Meiriceá.