an dúiche máguaird
the surrounding area

Bhí ar an Aire Gnóthaí Pobail, Tuaithe agus Gaeltachta a fhógairt le gairid go gcuirfí maoiniú CLÁR de €254,709 ar fáil chun seirbhísí leathanbhanda teileagrafaíochta a leathnú go dtí ceantar na Rosann i dTír Chonaill; Cill Ala, Co Mhaigh Eo (agus
an dúiche máguaird); agus Béal Átha Liag, Co Longfoirt (agus dúiche Loch Rí).
dúiche
area

Tá cion ar leith aige ar Ghaeltacht na Rosann ó thosaigh sé ag tabhairt cuairte ar an
dúiche sin nuair a fuair sé scoláireacht dul ann agus é ina ghasúr.
dhúiche
area

Léiríonn sé an-suim i ngnóthaí a bhaineann lena
dhúiche féin ach, dalta go leor de na comhaltaí eile, is beag a chuir sé le haon díospóireacht ní ba leithne faoi ról an Údaráis.
dúiche
district

”
Bhí cuairteoirí eile ag an mbéile freisin – Dorothee agus Walli Hellauer, ón
dúiche chéanna.
muintir a dúiche féin
the people of her own area

Nuair a bhuail mé léi i mBaile Átha Cliath le gairid chun labhairt léi faoina halbam nua, *Daybreak: Fáinne an lae*, rinne sí tagairt go minic le linn ár gcomhrá don bhaile agus don dáimh a bhraitheann sí le
muintir a dúiche féin.
i ndúiche an dealbhóra féin
in the sculptor's own area

Tá deireadh leis an fhánaíocht ó thír go tír ag na sluaite fear iarann a mhúnlaigh an dealbhóir Anthony Gormley agus an scéal amuigh, i ndiaidh conspóide a bhí teasaí go leor in amanna, nach i dtíortha i gcéin a bheidh siad ag cur fúthu go buan ach
i ndúiche an dealbhóra féin ar bhruach an Mersey i Sasana.
dúiche dhiamhrach
mysterious area

Ó dheas ó Paihia agus Karekare (an trá cháiliúil ar a bhfuil gaineamh dubh laibhe a bhí le feiceáil sa scannán *The Piano*), tá
dúiche dhiamhrach Whatipu.
dúiche
native place

Ba é Oamaru
dúiche an scríbhneora Janet Frame, agus mar nach raibh mórán eile le déanamh sa bhaile beag sin, thug mé faoi Chonair Janet Frame – dhá chiliméadar trí shráideanna agus páirceanna.
ndúichí
districts

Cónaíonn formhór mhuintir dhúchais na hAstráile sna cathracha agus sna bailte, fearacht mhuintir eile na tíre, ach tá cónaí ar mhionlach nach beag acu ina
ndúichí traidisiúnta.
dhúiche
territory

Deir sé go ndíolfaidh sé an bád spéire le Patsaí Dan Mac Ruairí in Oileán Thoraigh le go rachaidh Rí an Oileáin ar a chamchuairt laethúil thart ar a
dhúiche le súil a choinneáil ar a phobal dílis, agus ar a chuid caorach féin.
dúiche
district

Osclaíodh An Clachán, iarsmalann
dúiche a léiríonn trí chéad bliain de shaol teaghlaigh in iardheisceart Thír Chonaill sa bhliain 1987.
dúichí dúnta
enclosed district

Rialaíonn ionadaithe an Chríost is an Kaiser pobal beag protastúnach na
dúichí dúnta seo trí ordlathas docht.
slándáil dúiche
national security

’”
Agus ag cabhrú le hIosrael leas a bhaint as an “acmhainn” seo, bhí “
slándáil dúiche” á chur chun cinn ag leithéidí Chertoff, Lieberman, Schumer agus Specter sna Stáit Aontaithe.
dúichí anama
soul lands

Agus is tomhas eile fiúntais é, má shleamhníonn an carachtar i ngan fhios dúinn isteach fá bhun an chraicinn orainn chun imeacht ar fanaíocht ionainn sna
dúichí anama istigh.
Dúiche
district

Beidh an t-iarratas bunaithe ar na téamaí Muintir,
Dúiche, an tAm atá thart agus an tAm atá le teacht agus i measc na n-imeachtaí atá molta, beidh biennale bunaithe ar an ealaín nua-aimseartha, féilte pobail, ceolchoirmeacha, drámaí agus ceol nuachumtha le cuimhneamh a dhéanamh ar Phlandáil Uladh ceithre chéad bliain ó shin.
Slándála Dúiche
homeland security

1534 isteach, bille a bhunaigh Roinn
Slándála Dúiche.
dúiche
place

Scéal a bheatha, a
dúiche, a chairde is a mhuintir.
a ndúichí seilge
their hunting ground

Bhí
a ndúichí seilge traidisiúnta caillte ag an mhuintir dhúchais agus dá bhrí sin léirscriosadh a slí mhaireachtála agus a saíocht.
ndúiche
district

Scéal ógánaigh a thosaíonn i
ndúiche atá faoi bhagairt cogaidh san Afraic agus a chríochnaíonn ar shráideanna dofháilteacha thuaisceart na hEorpa.
dúichí seo
these parts

Á dháileadh sna
dúichí seo ag *Third Window Films….
dúichí anama
regions of the soul

Sna
dúichí anama atáimid an dul seo.
ndúiche
territory

Cé go mbíonn siad réidh i dtólamh a
ndúiche a chosaint, is fíorannamh a dhéanann ceann acu ionsaí ar aon duine.
dúiche
area

Ceantar foréigneach baolach a bhí ann, agus i 1944 rinne na Naitsithe ár uafásach ar fhir an bhaile mar dhíoltas ar ghníomhartha Fhrithbheartaíocht na Fraince sa
dúiche.
dúiche nua tithíochta
new housing estate

Bhí mé féin ar an mórshiúl a bhí ann i 1977 ó lár Walton go dtí an reilig chun an leacht a nochtadh agus i 2003 scríobh mé faoin
dúiche nua tithíochta a bhí ainmnithe i gcuimhne ar Robert Noonan.
an dúiche daoine
throngs of people

Bhí
an dúiche daoine i láthair ag an oscailt, ina measc an tAire um Ghnóthaí Leanaí, Francis Fitzgerald, a bhí ar cuairt chun na hAstráile, agus táthar ag súil go mbeidh na scórtha míle cuairteoirí ar an taispeántas, a leanfaidh go dtí deireadh mhí Iúil.
dúiche dhilghrách
beloved countryside

Gach uair a éistim leis an amhrán ‘Galupa’, logainm a dhúiche, ón albam cáiliúil thuasluaite buaileann an smaoineamh mé go bhfuil an mianach ceart i Gurrumul le liricí deasa a scríobh a d’oirfeadh d’amhrán náisiúnta, mar a léiríonn an sliocht thíos:
Go nilimurru nhina yarrarrayun
Yolnu Bandirriya dharwulnurana
wana marrkapmirri wana marrapmirri
narrakunu bonal nherranhara gapany gopulu
(Tagaigí agus suígí i líne le chéile
ár sinsir ag Bandirriya faoi scáth an chrainn dharwul
dúiche dhilghrách,
dúiche dhilghrách
ar thalamh mo threibhe, ar shuíomh a ghlan mé féin)
Tá saothar mór déanta ag Gurrumul ar son a mhuintire, daoine a bhfuil cos ar bolg imeartha orthu ó cuireadh tús le lonnaíocht Eorpach abhus.
an dóigh a riaraidís a ndúiche
the way they managed their countryside

D’fhoilsigh an seandálaí Breatnach, Rhys Maengwyn Jones, staidéar sa bhliain 1969, fágaim, inar thug sé *“firestick farming”* ar
an dóigh a riaraidís a ndúiche.
mhinicíocht na ndúichí anama
soul territory frequency

Is daoine iad siúd, braithim, nach bhfuil an aeróg dírithe isteach acu ar
mhinicíocht na ndúichí anama.
i ndúiche ar bith
in any district

Chinnteodh sé sin go mbeadh baicle Gardaí ag teacht amach as an Teampall Mór achan bhliain a bheadh in innimh oibriú go feidhmiúil
i ndúiche ar bith ina bhfuil limistéar Gaeltachta.
labhraítí sa dúiche
used to be spoken in the district

Meastar go dtagann a ainm as focail éagsúla sna teangacha bundúchasacha a
labhraítí sa dúiche ina bhfuil *Sydney* anois.
dúichí tithíochta
housing estates

Biseach ar Bith
======
Is beag buntáiste a fuair na ceantracha is boichte i limistéir ina bhfuil tithe galánta meánaicmeacha, árasáin arda de chaighdean an-íseal agus
dúichí tithíochta beo bocht.
fanacht ina ndúiche féin
stay in their own country

B'fhearr le foireann Bharcelona
fanacht ina ndúiche féin le go mbainfidís sult as na tinte cnámh sa Chatalóin.
as dúichí tithíochta
from housing estates

Is cuimhneach liom go mbíodh ar ghasúir
as dúichí tithíochta i gCathair na Gaillimhe, le haitheantas oifigiúil Ghaeltachta, seoladh bréagach a thabhairt sara nglacfaí leo ar chúrsa i gColáiste Ghaeilge!
Níl aon amhras orm ach go ndéanann an tréimhse a chaitheann daoine óga sa Ghaeltacht an-leas dóibh ó thaobh forbairt pearsanta.
na Cúirte Dúiche
the district court

Ó Monacháin os comhair
na Cúirte Dúiche ar an Bhun Beag, i nGaeltacht Dhún na nGall, mar thoradh ar thoghairm a d’eisigh Comhairle Chontae Dhún na nGall.
mar is maith linn an dúiche seo
because we like this country

Tá muid uilig ag fanacht
mar is maith linn an dúiche seo.
ar a ndúiche
for their country

Is léir go bhfuil muintir dhúchais Aotearoa go láidir i bhfabhar ainmneacha Maoraise
ar a ndúiche a chur ar fáil.
dúiche
country

Músclaíodh an chonspóid seo faoin gCeallach arís ar na mallaibh nuair a reáchtáladh a thórramh i dtuaisceart Victoria, an ceantar a thugann lucht na turasóireachta Kelly Country (
dúiche Uí Chadhla is dócha, nó arís Uí Chaollaí, mar ba le Tiobraid Árann iad, nó arís ar ais, Uí Cheallaigh).
dúichí tionsclaíochta tógtha
industrial estates built

Bhí
dúichí tionsclaíochta tógtha ag Gaeltarra i nGaoth Dobhair agus ar an gCeathrúin Rua agus na céadta de mhuintir na Gaeltachta fostaithe cheana iontu.
dúiche
the area

Tá muid ag iarraidh athaontú na Moldáive agus na Rómáine,
dúiche Bessarabia san áireamh.
an dúiche seo
this countryside

Geopháirc is ea
an dúiche seo anois, ó Bhoireann an Chabháin go Binn Chuilceach, agus as sin síos go dtí an tseoid, uaimheanna Marble Arch.
dúichí an mhuintir dhúchais
Aboriginal territories

Bhí an cogadh do-aithnid seo ar siúl idir 1788 agus luathbhlianta an chéid seo caite, thart ar na teorainneacha mallghluaiste idir na ceantair a bhí sealbhaithe ag na coilínigh Eorpacha agus
dúichí an mhuintir dhúchais.
Ní fáidh fear ina dhúiche féin
a man’s not a prophet in his own country
Ní fáidh fear ina dhúiche féin, áfach: is cuimhin lena mhac an uair ar briseadh Pól as a phost mar bhainisteoir ar an gcomharchumann áitiúil, agus go raibh daoine ag scaipeadh bileog ag an séipéal áitiúil agus iad ag iarraidh an pobal a ghríosadh chun fear Dhúrlas Éile a ruaigeadh amach as an áit.
ar a ndúiche
on their estate

Bhí ráchairt mhór ar a cheol ina dhiaidh sin, ní nach ionadh! Ní i bhfad gur phill sé ar Éirinn agus d’fhostaigh mhuintir Shirley é
ar a ndúiche taobh amuigh de Charraig Mhachaire Rois, Co.
tamall siar ón dúiche
a little west of the area

Is i gceantar an Chaisleáin Dheirg atá muid, láimh leis an teorainn idir Dún na nGall agus Doire,
tamall siar ón dúiche arbh as Séamas Heaney agus a mhuintir.
dúiche
district

Isteach le Peter Robinson, ní leis na gnáth-Mhoslamaigh atá ag saothrú a gcodach anseo le fada an lá a chosaint, tráth a bhfuil ionsaithe ar mhionlaigh eithneacha ag méadú i rith an ama i gceantair dhílseacha -
dúiche Robinson in oirthear Bhéal Feirste ach go háirithe - ach le tacaíocht a thabhairt don tréadaí aineolach nach raibh a fhios aige an dóigh leis an fhocal Sharia a fhuaimniú mar ba cheart.
sa dúiche chéanna
in the same district

Déanann na húrscéalta seo cur síos ar ghníomhaíochtaí eachtraíochta gaiscíochta na staile fiáine, Thowra,
sa dúiche chéanna ina bhfuil dán Paterson lonnaithe.
slándáil dúiche
national security

Chuaigh an gháir amach, ‘
slándáil dúiche, le deifir!’, ach ‘cén dúiche?’ a fhiafraíonn Maidhc Ó Cathail.
dúiche bheag
small district

Ní club damhsa de chineál áirithe atá i gceist leis an Laplainn, ach
dúiche bheag Dhaidí na Nollag in íochtar an domhain.