Bhronn an tIontabhas Náisiúnta agus an t-ionad éanlaithe uisce ag Caisleán an Easpaig an crann tótaim ag an áit.

Ba lá speisialta é, mar bhí deichniúr aosánach ag dul faoi lámh easpaig.

Agus deir sé go mbeidh mic an Easpaig i gceist sa todhchaí – agus gur Gaeilgeoir a bheidh i ngach duine acu.

Táthar ann a fhiafraíonn cad é mar is féidir linn a bheith ag rá go daingean go gcaithfidh na heaspaig a raibh a fhios acu fá mhí-úsáid ghnéasúil i measc sagart éirí as agus gan an rud céanna a rá fá Gerry Adams.

Throid na heaspaig Caitliceacha go fíochmhar in aghaidh éileamh an Chonradh.

Leagann Pól síos sa Tiomna Nua na tréithe atá de dhíth ar easpag nó ar shagart: ba chóir dó a bheith cumasach i gcúram teaghlaigh agus ba chóir dó a bheith monagamach.

Tá an dá bhuntáiste ag baint le plean seo easpaig na hÉireann.

Ní foláir nó gur tháinig fearg agus muinín shóisialta Toibín as an ‘inneall’ sin, ach go háirithe sna 70idí nuair a chuir RTÉ agus easpaig na Róimhe in aghaidh a chuid cláracha polaitíula, ach go háirithe ceann dar teideal If the Cap Fits, a múchadh gan choinne.

Ba as an Ghaill é, agus cheap Pádraig é mar Easpag Ail Finn, mar a bhfuil a ainm le feiceáil ar chorrscoil is áras.

Na heaspaig a bhí in aghaidh Gaeilge éigeantach san Ollscoil nua, (a bhí á bunú do Chaitlicigh dar leo féin), bhog siad a seasamh tar éis an mhórshiúil agus sna míonna ina dhiaidh d’éirigh le Mac Néill agus de hÍde dul i bhfeidhm ar Sheanad an N.

Ag doras an tséipéil, a bhí ar a laghad fiche troith síos le fána, bhí dealbh mhór den easpag déanta as cré-umha ag seasamh ansin le cuma an-sollúnta air.

Bhuel, ós rud é nach dtuigim an focal bonker nó fiú bonkáil, agus nach bhfuil ceachtar den dá fhocal san fhoclóir úr, ná fiú i bhfoclóir an Duinnínigh, ní thig liom mórán a rá faoin raic atá ar siúl idir an t-iar-Uachtarán agus na heaspaig, seachas go bhfuil baint aige le clúidíní salacha agus cac, mún agus buinneach.

Shamhlódh duine nach mbeadh rudaí mar sin fóirsteanach mar ábhar cainte idir iar-Uachtarán agus easpaig.

D’eisigh na heaspaig ráiteas láidir tús Lúnasa 1909 inar dúradh an méid seo a leanas: *“Considering the course which especially of late, is being pursued in this (stádas na Gaeilge san Ollscoil nua) and similar matters by certain newspapers – including one which is generally reputed to be the official organ of the Gaelic League* (An Claidheamh Soluis, ar a raibh an Piarsach ina eagarthóir air ag an am) – *the bishops feel it to be a sacred duty to warn the people committed to their charge against allowing themselves to be misled by writings the clear tendency of which is antagonistic to the exercise of Episcopal authority and which is some instances are calculated to bring into contempt all ecclesiastical authority, not even exempting that of the Holy See itself.

Is de bharr a sheasamh cróga, ar son na Gaeilge 1909/10, in ainneoin naimhdeas na n-easpag, a bhfuil meas áirithe agam ar John Redmond i gcónaí.