Agus tá sí trí bliana déag agus ceithre scór! "Bhí sé d'ádh orm ansin go raibh Caitlín Ní Dhomhnaill, a bhfuil clú agus cáil uirthi sa lá atá inniu ann, sa darna doras domh.

Tá Kíla le chéile anois ó bhí na hochtóidí ann.

Thóg sé tamall an-fhada ar údaráis an stáit seo dul i ngleic i gceart leis an léirscrios a rinne an druga héaróin anseo sna hochtóidí.

Tá sé deacair anois smaoineamh ar an atmaisféar a bhí ann sna hochtóidí agus fiú isteach sna nóchaidí, nuair a bhí cosc ar amhráin a raibh blas ar bith náisiúnach orthu ar RTÉ.

Nuair a thug mé cuairt air ina theach i ndeisceart Bhaile Átha Cliath, ba dheacair dom a chreidiúint go bhfuil an fear ard, leathan, díreach a d'fháiltigh romham go maith os cionn ceithre scór bliain d'aois.

Bhí mé pósta agus ansin scartha agus bhraith mé an-an-imeallach nuair a scar muid i dtús na n-ochtóidí agus bhraith mé go mba an-mháchail orm é.

Bhí ceithre scór rannpháirteach sna ranganna a chuireamar ar fáil le linn 2003/2004.

"Seo an chéad uair nach raibh muid ábalta fadhb chomh mór seo a shárú," a deir Siobhan Dennehy, bean a bhfuil neart cathanna inimirce troidte aici ó bhí na hochtóidí ann.

“Cóid phoist? Cén fhadhb atá ann?” a deir tú (mura cuimhin leat Cogadh Átha Cliath 6W sna hochtóidí!).

Is bailiúchán cuimsitheach é ina bhfuil saothar ó dheireadh na n-ochtóidí suas go dtí an t-am i láthair, a léiríonn an éagsúlacht leathan ábhar agus smaointe atá fiosraithe ag an ealaíontóir idirnáisiúnta seo i gcaitheamh na mblianta.

“Cóid phoist? Cén fhadhb atá ann?” a deir tú (mura cuimhin leat Cogadh Átha Cliath 6W sna hochtóidí!).

B'fhéidir go bhfuil a gcuid gunnaí tugtha uathu ag an IRA, ach ní hamhlaidh atá i gcás dílseoirí paraimíliteacha ar chabhraigh baill áirithe de sheirbhísí rúnda na Breataine leo líon mór arm a thabhairt isteach sna hochtóidí.

Ba Ghaeilgeoirí iad, a raibh dhá naíscoil á reáchtáil acu tráth sna hochtóidí, i gceantar na Margaí agus thall sa Trá Ghearr.

Léiríonn an suirbhé go raibh caighdeán sásúil i labhairt na Gaeilge ag dhá thrian de dhaltaí bunscoile na hÉireann i lár na n-ochtóidí.

Cuireadh tús leis an táirgeadh fíona anseo i gceart sna seachtóidí agus tháinig borradh as cuimse faoin tionscal i rith na n-ochtóidí nuair a thit an tóin as an margadh idirmhalartach leis an mBreatain.

Tar éis dó plé a bheith aige le leithéidí Sheáin agus Shéamuis Mhic Sheáin ó Bhóthar Seoige i dtaobh an ghá a bhí le nuachtán laethúil trí mheán na Gaeilge, bhunaigh grúpa daoine (Gearóid Ó Cairealláin agus Eoghan Ó Néill ina measc) an nuachtán Preas an Phobail ag tús na n-ochtóidí.

Tagairt cháiliúil CJ Haughey don leasú a bhí á mholadh aige siúd ar an dlí, leasú a thabharfadh cead do phoitigéirí coiscíní a sholáthar – do lánúineacha pósta amháin – ar oideas! Is fada ó Ré Dhorcha na n-ochtóidí anois sinn, buíochas le Dia.

Agus é mar aoi ar an “Late Late Show” ag deireadh na n-ochtóidí, dúirt an fear grinn Lenny Henry le Gay Byrne gur bhraith sé go raibh gach duine ag breathnú air agus é ag siúl ar Shráid Grafton le linn a chuairte ar Éirinn.

Sa bhliain 1875, thosaigh ollscoileanna in Massachusetts ag imirt faoi na rialacha nua seo, agus i rith ochtóidí an chéid sin, thosaíodar ag athrú an chluiche sa chaoi nach raibh sé chomh cosúil le rugbaí níos mó.

Is léir go bhfuil cuid de na tuismitheoirí in Croxteth agus Norris Green ar nós cuma liom maidir lena bpáistí, ach nach raibh an rialtas ar nós cuma liom maidir *leosan* idir 1979 agus 1997?Ba léir, i rith na n-ochtóidí, go raibh polasaí rialtas Thatcher ag cruthú fadhbanna millteanacha sóisialta in áiteanna mar Learpholl, ach in agallamh le Woman's Own i mí Dheireadh Fómhair 1987, dúirt an príomh-aire, "There is no such thing as society.

Bhí páirt aige i scannán Alan Parker *The Commitments* sna hochtóidí chomh maith, ach ba é an ceol an rud is tábhachtaí ina shaol i gcónaí.

Tá ceol an *après-ski* cosúil le *Eurotrash* mar go mbíonn drochamhráin na n-ochtóidí – i nGearmáinis! – le cloisteáil den chuid is mó.

Cuirfear tús le sraith nua raidió dar teideal *Ceathrar le ceithre scór* ar Radio na Life (www.

Sea! Ochtó alt d'aois.

Mhínigh an díoltóir dom gurb é San Nioclás an Naomh is ansa leo in Eaglais Ceartchreidmheach na Rúise agus gur Rúisigh iad ochtó faoin gcéad de na turasóirí a thagann ar chuairt nó ar pheiliríneacht ansin.

De réir Annie, atá breis is ceithre fichead anois: “Bhí an-suim agam le blianta anuas agus mé ag dul in aois a fháil amach faoi Phádraig mar bhí an méid sin cloiste agam faoi.

Bhí muid ochtó míle ar shiúl óna chroílár, ach fós féin, bhog na leapacha i lár na hoíche, agus sílim gur maraíodh 40,000 míle duine an t-am sin.

Déanann Tony Birtill cur síos ar an tslí ar diúltaíodh cead dó cuairt a thabhairt ar phríosúnach poblachtánach i bPríosún Gartree sna hochtóidí.

Measann go leor daoine go raibh foireann pheile Chiarraí sna seachtóidí agus sna hochtóidí ar an bhfoireann ab fhearr riamh ach ní aontaíonn Colm Mac Séalaigh leis an tuairim sin.