Bhí muid ag foghlaim na fidle i dteannta a chéile fá ghleanntáin ghlasa Ghaoth Dobhair, tá fada an lá ó shin nuair a bhí Dia ina ghasúr.

Tar éis bliain amháin a chaitheamh ar an uirlis bheag álainn sin, an fheadóg stáin, cheannaigh mo mháthair fidil bheag bhídeach dhom i mBaile Átha Cliath.

Thosaigh a mac, Tom, a fhoghlaim na fidle anseo nuair a bhí sé sé bliana, agus lean sé air leis an cheol ar Oileán Mhanann.

* Gluais • Glossary fáilteachwelcoming iontach fiafraitheachvery inquisitive lochtblame a mhalairt ar fadquite the opposite le haoibh an gháirewith a smile fial lena ndáimhgenerous with their affection croíúilcordial cumannfriendship luachmharvaluable tá dúil mhór agamI really like saoithiúlachtoddness snagcheol preabach an tráchtathe throbbing jazz of the traffic mo chéadfaímy senses ricseánnarickshaws gíoscánsqueaking uchtógabumps ag spréachadhspluttering pléascántaexuberant dordándrone siamsánhumming crónánmurmuring rosc ceoilrhapsody clapsholastwilight mheasfáyou would think searradhstretch fonn súchaitetrite melody solúbthaflexible spleodrachboisterous castaí úranew turns tromchúiseachimportant, weighty ag súgaíochtmaking merry gan spionnadhwithout vigour spreang spreagthaimpulse to inspire a dtiúin dhiamhair féintheir own mysterious tune rúndasecret léargasinsight mo thriallmy journey gaosánnose i dtólamhalways do chuid rámhaí a ligean le sruthletting your oars go with the flow i mbéal na séibesuddenly ní aimseoidh duine é féin go deoa person will never find himself balcóiníbalconies glas olóigeolive green stainnínístands síodasilk cadáscotton glébright gleoitepretty seodajewels tráchtáilcommerce dronggang an dubh a chur ina gheal ortto bamboozle you stuaicsullen appearance dreach diúltacha negative appearance a ndíograistheir enthusiasm a gcuid pionsúr amplachtheir greedy pincers téann siad i bhfostú ionatthey become entangled in you deilín na mbacachthe rigmarole of the tramps ag margáil leatbargaining with you ag dréim leatexpecting you a athrachany better bratógrag in aicearracht aimsirein a short period of time amhrasachsuspicious tuahatchet mangairísellers seálta ollawool shawls fidileachafiddles saoltachtwordliness spioradáltachtspiritiuality neamhchoireachinnocently manaslogan teachtairímessengers smailcmouthful dúidíní draíochtamagical clay pipes smálblemish clúreputation eiteogawings áras mórluachachimportant dwelling beadaíconceited tíorántatyrannical ceannsmachtupper hand daonlathasdemocracy éileamhdemand go slachtmharneatly neartplenty giollaservant ordúilorderly fairsingspacious fionnuarcool babhta trom meitifisicea heavy session of metaphysics toiteachsmoky mífholláinunhealthy truaillithe go holcbadly polluted galsteam ag sceitheadh ina scamaill dhubha ghalrachaescaping in black sickly clouds stúrdust ina phlá phlúchtachin a suffocating plague sceadamáinthroats scamhógalungs cársánachwheezy screamh ghlas sheileogachgreen salivary scum ag spaisteoireacht thartstrolling around gnúisface gnaíúilcomely ag rúscadhrummaging i gcarn bruscairin a pile of rubbish áilleagántrinket séarachassewerage bradaílpilfering lena ruaigeadh as bealachto drive them out of the way seilbh shaoltaworldly possessions burlabundle níos tibhethicker go bhfóirfeadh na bróga i gceart dóthat the shoes would suit him fine Tír Tairngire na féilethe Promised Land of generosity miantadesires Úll Mór na bhféidearthachtaíthe Great Apple of possibilities brioscbrittle tnáiteweary dílleachtaorphan brúidiúlachtbrutality gluaiseachtaímovements go míorúilteachmiraculously méithrich cothaitheachsustaining gealbhan binnehouse-sparrow broiddistress dia an áidh agus an rachmaisthe god of luck and wealth gaoiswisdom coimirceprotection bratógachragged barróghug

D'fhás a ranganna ceoil ina dhiaidh sin agus bhí sé ag teagasc na fidle do pháistí ó na trí pharóiste in iarthuaisceart Thír Chonaill go dtí gur leag taom tinnis é roinnt míonna ó shin.

Bhuaigh mac Ghearóid agus Anne, Ciarán Ó Maonaigh, Gradam TG4, Ceoltóir Óg na Bliana, anuraidh agus tá comórtas sinsearach fidléireachta an Oireachtais bainte aige le dhá bhliain anuas.

Fear uasal, séimh é John a chuireann fáilte roimh achan duine - a fhad is go bhfuil suim acu i gCeol na fidle.

Bhéarann sé misneach agus ardú croí dó, a deir sé, ceoltóirí óga a fheiceáil agus iad ag iarraidh stíl fhidléireachta Thír Chonaill a choinneáil ag dul agus na seanphoirt a fhoghlaim, agus buaileann seanchairde nach bhfeiceann sé ó thús go deireadh na bliana isteach chuige sa bhaile.

Chuir an Dr Grant a bailiúchán sa teach agus i scáthlán in aice leis, áit a bhfuil siad le feiceáil go fóill - éadaí agus uirlisí, orthaí agus fidleacha, troscán agus gathanna iascaigh de chuid na bpóitseálaithe.

Thosaigh Ciarán féin a fhoghlaim na fidle nuair a bhí sé seacht mbliana d'aois, faoi stiúir a athar mhóir, Francie, agus cé go raibh dúil aige sa cheol, bhí a intinn dírithe ar nithe eile ag an am.

Thosaigh sé ag méaradrú le forc ar an chloigeann agus is cuma cén scoitheadh a rinne sé ní raibh sé ábalta blaosc an chinn a bhriseadh.

Ba bhreá linn a cheapadh go bhfuil ár gcuid ceoil sainiúil féin againn ach, ag an am céanna, nach bhfuil sé rófhada ó cheol iontach fidle iarthar na hÉireann.

Leis an am a chur thart, bhí sí ag méaradradh ar an leabhar a bhí léi ach ní thiocfadh léi a súile a choinneáil air.

Tá ceoltóirí a sheinneann im’ theannta ar nós Úna Ni Chiosáin ar an veidhlín, Tom O’Connell ar an gcairdín, agus Mary Conroy ar an ngiotár, a bhíonn ar Radio Kerry im’ theannta gach aon oíche Dé hAoine ar “Kingdom Céilí” óna hocht go dtí na deich.

Ghlaos ar Johnny McCarthy, mar gur thaitin a chuid veidhleadóireachta go mór liom, agus ar Herring (Pat Ahern), an fear giotáir ab fhearr dá raibh buailte liom go dtí sin.

Luachmhar ======= Cé go bhfuil cáil ar iardheisceart Dhún na nGall mar cheantar mór fidléireachta, is beag ceol traidisiúnta atá le cluinstin sa dúiche a thuilleadh, go háirithe i rith an gheimhridh; is luachmhaire, dá bharr sin, saothar na cartlainne.

Luachmhar ======= Cé go bhfuil cáil ar iardheisceart Dhún na nGall mar cheantar mór fidléireachta, is beag ceol traidisiúnta atá le cluinstin sa dúiche a thuilleadh, go háirithe i rith an gheimhridh; is luachmhaire, dá bharr sin, saothar na cartlainne.

Ansin bhí Dee agus Colm lena gcuid fidléireachta a dhéanamh agus ní dhéanfaidh mé dearmad riamh ar an draíocht a tháinig as méaracha Dee.

Tá sé ag rá go ndúirt an cumadóir (duine de mhuintir Dhálaigh, ó Inis Mhiceáláin) gur thug na sióga an fonn dó oíche amháin agus é ina shuí cois tine ag seinnt a veidhlín lena uaigneas a cheansú.

Ba dhéantóir fidleacha é siúd agus bhíodh muid go minic ag tabhairt cuairte air agus ar a cheardlann.

D'fhoghlaim mé conas fidleacha a dheisiú, ach cuireadh an bhéim ar conas iad a dhéanamh.

AÓF: Deirtear gur binne an fhidil dá sine í.

Dá mhéad a sheinntear fidil, is ea is mó a thagann an fhuaim atá inti amach aisti.

Agus is breá liom an Nycelharrpa, fidil Shualannach a bhfuil cnaipí uirthi.

Tá an fhuaim a thagann aisti cosúil le fuaim na fidle, ach amháin go bhfuil sí níos géire.

Bhí Skaggs ábalta suí síos le Liam O’Flynn agus Paddy Glacken agus an fhidil a thógáil amach agus a rá leo, “*Right, what will we play?”* Níor ghá dó aon rud a fhoghlaim roimh ré.

Tá clú agus cáil bainte amach ag Gerry O Connor ar an fhidil.

Is píobaire é agus seinneann sé an fhidil leis.

com> Bhí suim ar leith ag Gaeilgeoirí i Learpholl sa bhua seo mar rugadh Tom Callister sa chathair sin agus thosaigh sé ag foghlaim na fidle i measc an chomhphobail Éireannaigh ansin, áit a raibh a athair Paul ina bhall de Chonradh na Gaeilge.

Tá Youenn Bothorel, ar fear óg ón mBriotáin é a dhéanann fidleacha den chéad scoth, ina chónaí i mBaile Átha Cliath le blianta anois.