éirí in airde
airs
Is minic a chloisfeá daoine a bhfuil seanaithne acu ar Mhairéad ag rá nár athraigh sí riamh, nach bhfuil éirí in airde dá laghad ag baint léi in ainneoin go bhfuil cáil idirnáisiúnta bainte amach aici féin agus ag an ghrúpa.
ag déanamh margaíochta
engaged in marketing
Tá Virgin ag déanamh margaíochta ar fud an domhain - bhí sin de dhíth orainne.
in iomaíocht le chéile do cheolchoirmeacha
in competition with one another for gigs
Nuair a thosaigh Altan sna hochtóidí, ní raibh ann ach cúpla grúpa mór traidisiúnta (na Chieftains, De Danann, Arcady) ach anois tá go leor grúpaí eile traidisiúnta in iomaíocht le chéile do cheolchoirmeacha.
i mo sheilbh
in my possession
Agus mé ag fágáil theach Mhairéad, mo sháith ite agam agus dhá dhlúthdhiosca i mo sheilbh a bhronn sí orm mar bhronntanais, rith sé liom gur duine í a mbeadh a leithéid de mholadh níos tábhachtaí di ná moll mór airgid ó Virgin Records nó ceolchoirm mhór eile sa Hollywood Bowl.
bior sa mbeo
a thorn in the flesh
Tar éis an Éirí Amach, bhí Dwyer agus a chuid comrádaithe mar a bheadh bior sa mbeo ag na Sasanaigh i ngleannta agus sléibhte Chill Mhantáin, go dtí gur chuir sé deireadh leis an troid in 1803 nuair a chlis ar Éirí Amach Roibeard Emmet.
a bheith rannpháirteach i gcinniúint a chéile
to participate in each other's fate
Is é a bheith rannpháirteach i gcinniúint a chéile.
sa phortach
in the bog
(Is iomaí uair a d'éalaigh mé síos na céimeanna sin agus a chaith mé lá iomlán ar an trá nuair a bhí súil liom áit éigin eile - sa phortach, mar shampla.
go buan i mo chuimhne
in my memory permanently
) Le cois Málainn Bhig, tá cúpla áit eile in Éirinn agus thar lear a fhanfaidh go buan i mo chuimhne agus a bhfuil fonn orm pilleadh orthu san am atá romhainn.
go sonrach
in particular
Cuireadh an locht go sonrach ar ghrúdarlach (brock a thugtar air i nDoire) a bailíodh sa champa míleata Meiriceánach a bhí i gCathair Dhoire ag an am.
in éadóchas
into dispair
Ina am féin, is ealaíontóir maith é agus cuireann sé a bhean in éadóchas leis an méid millteanach pictiúr atá sa teach.
i mbaol
in danger
In amanna mothaíonn muintir na háite i mbaol agus iad ag siúl ar an chosán.
chun dul in oiriúint
to adjust to
Tuigeann na comhlachtaí gur gá dóibh a straitéis gnó a athrú chun dul in oiriúint don teicneolaíocht nua.
Bhíodh brí bhreise ina choiscéim
There would be an extra spring in his step
Bhíodh brí bhreise ina choiscéim ag dul chuig an doras nuair a chloiseadh sé guthanna gasúr.
ar chúla téarmaí
in secret
Agus nach amhlaidh a thiocfadh sí le duine dá comhscoláirí nó aisti féin ar chúla téarmaí.
in éadán an bhraighdeanais
against internment
I 1971, bhí na hagóidí ar siúl in éadán an bhraighdeanais agus mhol go leor ceannairí pobail gan na foirmeacha daonáirimh a líonadh isteach.
ar bís a líon a chur in iúl
dying to show how many of them there are
Tá an chuma ar an scéal go bhfuil naisiúnaithe ar bís a líon a chur in iúl.
in isle brí
low
Tá spiorad na nAontachach in isle brí, meon an léigir níos láidre ná mar a bhí riamh.
lucht lorgtha na fírinne
those in search of truth
'Bígí ag cuartú faoina bhun, ach ná bainigí sult as!' a chomhairlíonn Balor do lucht lorgtha na fírinne.
ar imirce
in exile
Cúlra suimiúil an scéil ná go rabhadar ar fad 'ar imirce' i mBaile Átha Cliath tar éis do Digital dúnadh i nGaillimh i 1993.
i gcomhar le
in conjunction with
Bord Oideachais don Ghaeltacht agus don Ghaeilge faoi Alt 31 den Acht Oideachais bainte amach i gcomhar le hEagraíocht na Scoileanna Gaeltachta agus Gaelscoileanna.
in ainm is a bheith
supposed to be
Tá sin fíor, nach bhfuil? Bhuel, tá sé in ainm is a bheith.
i gcarcair
in prison
Cén bhaint atá ag seo le cúrsaí? Is é an pointe ar mhaith liom aird a tharraingt air ná gur cuireadh Simpson i gcarcair díreach i ndiaidh dhúnmharú Simpson Brown agus Goldman agus nár ligeadh amach ar bannaí é ag am ar bith le linn na trialach.
in ainneoin
despite the fact
in ainneoin na n-athruithe ar fad atá tar éis tarlú sa tsochaí ó thaobh an chaidrimh idir ciníocha de, an bhfuil rudaí athraithe an oiread sin i ndáiríre? Ba cheart go spreagfadh roinnt eachtraí a tharla le tamall anuas muid le ceist a chur cad é go díreach atá athraithe, cad iad na hathruithe atá i gceist, cad iad na rudaí nár athraigh fós agus cén fáth nár athraigh siad.
le cur in iúl do dhaoine
to inform people
Fiú tá comharthaí anois ag Údarás na Gaeltachta le cur in iúl do dhaoine go bhfuil siad sa Ghaeltacht.
in amhras faoi
suspicious of
"Rómhilis!" a mhaíonn fear na súile nimhe, a bhíonn i gcónaí in amhras faoi dhaoine a bhfuil rian ar bith de chineáltas ag baint leo.
ina phraiseach
in a mess
Ní haon íonadh é go bhfuil an córas leighis ina phraiseach, agus go bhfuil daltaí scoile fós á múineadh i bhfoirgnimh mhíshásúla, agus go raibh ar mhúinteoirí dul ar stailc le hardú tuarastail réasúnta a fháil.
faoi lán seoil
in full swing
Bhí an margadh faoi lán seoil nuair a shroich mé an baile agus bhí chóir a bheith achan duine ar deargmheisce.
a chur in áirithe
to reserve
Beidh na fearainn nua seo á riaradh ag comhlachtaí éagsúla ach tá cuid mhaith fógraíochta á déanamh cheana féin ag comhlachtaí tríú páirtí ag rá gur féidir clárú leo chun seoladh nua a chur in áirithe.
i bhfábhar an chomhaontaithe
in favour of the agreement
Bhíomar ag cur agallaimh ar aontachtóir a bhí i bhfábhar an chomhaontaithe faoin gcruachás ina raibh sí toisc nach raibh ach iarrthóir aontachtach frithchomhaontaithe ag seasamh sa toghchán.
i gcoitinne
in general
Toisc go bhfuil an lá oibre níos faide i gcoitinne ní féidir le mná gairmiúla fanacht ag obair nuair a bhíonn leanaí acu.
i gcomhthéacs
in the context of
Is é an deis is mó atá ann d'ár dteanga féin ná go bhfuilimid anois ag caint ar shochaí agus ar thimpeallacht atá méadaithe go mór agus is féidir labhairt ar ár dteanga i gcomhthéacs theangacha na hEorpa seachas a bheith ag plé le Gaeilge agus Béarla amháin.
súil in athuair a chaitheamh
to look again
"Tá sé thar am, áfach, súil in athuair a chaitheamh ar an mbonneagar tríd síos agus caithfimid go léir - gach duine a labhraíonn Gaeilge, ní hamháin na heagraíochtaí Gaeilge - plé iomlán úrnua a bheith againn ar cén fáth, an féidir nó an mian linn ár dteanga féin a choimeád agus a chur chun cinn.
sa tslí is éifeachtaí
in the most effective way
" An cheist a chuirfeadh sí ná "an bhfuil na polasaithe stáit go léir agus an bhfuilimid féin mar phobal ag treabhadh le chéile sa tslí is éifeachtaí ar mhaithe leis an teanga?"
Tá obair mhór ar siúl ag an mbean ghníomhach seo, i mórán réimsí den saol.
i mbaol titim
in danger of falling
Cén fáth? An raibh an foirgneamh i mbaol titim? An raibh galar tógálach, marfach ag bagairt ar mhuintir na scoile? An raibh a bpáistí i gcontúirt? An raibh an áit ar snámh le francaigh? Ní raibh.
sa chomharsain acu
in their neighbourhood
Táid go léir ar nós na linne duibhe úd, Duibhlinn, sa chomharsain acu.
a nítear trácht ar an abhainn sna hannála
the river is referred to in the annals
Mar 'aba Liphi', 'iartair Liphe', 'Maighe Liphe', 'tri luind Liphe' a nítear trácht ar an abhainn sna hannála.
i mbaol báis
in danger of dying
San am sin, ní dóigh liom gur thuig daoine i gceart go ndearna na haltraí an obair leis na hothair a bhí i mbaol báis go deonach - ní raibh aon íocaíocht i gceist.
sa mbroinn
in the womb
Má thugaimid tús maith do pháistí - ón am a bhíonn siad sa mbroinn, go dtí an chéad chúpla bliain sa bhaile, go dtí na blianta scoile - cuirfear fad lena saol, gan trácht ar an bhfeabhas a bheidh i gceist.
a chíoradh
to discuss in detail
D'eagraigh Comhdháil Náisiúnta na Gaeilge seimineár i mBaile Átha Cliath ag deireadh mhí na Bealtaine chun na ceisteanna seo a chíoradh ach níor bhac cuid de na príomheagraíochtaí Gaeilge le freastal air.
In ainneoin
in spite of the fact
In ainneoin go n-aithníonn muid an t-aimhleas a dhéanann buidéal eile Seicteachais, nó leathcheann eile Seirbhe dúinn, ní thig linn stopadh.
i réim
in power
Is é an graffitto is úire ar bhinn na dtithe beaga néata sna heastáit a bhfuil an UDA/UFF i réim iontu ná "Roll on Drumcree 2001".
fonn drabhláis
in the mood to go on the tear
*
Tá an bhliain istigh, tá na scrúduithe thart agus tá fonn drabhláis ar Chian agus ar Dhónall.
in áit an fhíona
instead of wine
"Níl fonn fíona orm anocht," arsa Deirdre, "faigh gloine *cider* in áit an fhíona domhsa fosta.
dóigh a deachaigh an t-ólachán i gcion ar Chian
the way in which drink affected Cian
Chuir Síle i gcónaí sonrú sa dóigh a deachaigh an t-ólachán i gcion ar Chian.
mar cheannródaithe sa chineál seo tionscadail
as pioneers in this type of project
Tá aitheantas faoi leith bainte amach ag an tionscadal i measc phríomhghníomhairí na cathrach agus mhuintir na cathrach, chomh maith le haitheantas náisiúnta agus idirnáisiúnta mar cheannródaithe sa chineál seo tionscadail.
i mbun comhraic
engaged in combat
Seo an t-am den bhliain do na cluichí móra freisin agus na himreoirí móra-le-rá a fheiceáil i mbun comhraic.
sa todhchaí
in the future
Más fíor don tairngreacht seo, beidh áit lárnach ag WAP sa teicneolaíocht choitianta sa todhchaí.
in inmhe é seo a chur ar fáil
able to provide this
Tá ardsábháilteacht de dhíth orthu seo ach táthar dóchasach go bhfuil WAP in inmhe é seo a chur ar fáil.
fonn drabhláis
in the mood to go on the tear
Tá an bhliain istigh, tá na scrúduithe thart agus tá fonn drabhláis ar Chian agus ar Dhónall.
in áit an fhíona
instead of wine
"Níl fonn fíona orm anocht," arsa Deirdre, "faigh gloine *cider* in áit an fhíona domhsa fosta.
dóigh a deachaigh an t-ólachán i gcion ar Chian
the way in which drink affected Cian
Chuir Síle i gcónaí sonrú sa dóigh a deachaigh an t-ólachán i gcion ar Chian.
ina hiomláine
in its entirety
Tar éis sé mhí de chur agus cúiteamh, chinn an Bord Pleanála ar dhiúltú don scéim ina hiomláine.
ar aon fhocal
in agreement
"
Beatha daoine "i mbaol"
=======
Má bhí Coiste Timpeallachta Ghaoth Dobhair, An Taisce agus an ATP sásta le breith an Bhoird Pleanála, ní raibh daoine agus grúpaí eile sa chontae ar aon fhocal leo.
i mbaol
in danger
"
Beatha daoine "i mbaol"
=======
Má bhí Coiste Timpeallachta Ghaoth Dobhair, An Taisce agus an ATP sásta le breith an Bhoird Pleanála, ní raibh daoine agus grúpaí eile sa chontae ar aon fhocal leo.
géilleadh
give in to
Daoine a chreid go raibh an ceart ar a dtaobh agus nach raibh sásta géilleadh do na boic mhóra.
chloigeann mhór
big head (as in hungover)
"Bhí sé féin breá dubh fána súile agus bhí an oiread sin de chloigeann mhór air nach bhfuair muid focal i rith an lae.
ar na gaobhair
in the vicinity
Mar sin, má bhíonn tú ar na gaobhair ag tús mhí Lúnasa bliain ar bith, buail isteach.
san Iorua
in Norway
Smaoinigh ar Rosenborg san Iorua, Göteburg na Sualainne, Anderlecht na Beilge, FC Copenhagen na Danmhairge.
ar cóimhéid
equal in size
Sampla Rosenborg
=======
An bhfuil seans ar bith, mar sin, ag tír bheag aonarach ar nós na hÉireann club láidir sacair a fhorbairt? Tá sé soiléir go bhfuil, má fhéachtar ar shampla Rosenborg, club atá lonnaithe ar imeall an Chiorcail Artaigh, in Trondheim san Iorua, baile atá ar cóimhéid le cathair Chorcaí.
i léig
in decline
Mhínigh sí dom go bhfuil an méid daoine atá beo bocht in Éirinn imithe i léig de bharr an laghdú sa ráta dífhostaíochta; dúirt sí, áfach, go bhfuil an bochtanas agus an fhulaingt atá ann níos géire ná mar a bhí riamh agus na daoine atá bocht níos scoite amach ón tsochaí ná mar a bhí cheana.
sa todhchaí
in the future
Cuireann siad brú leanúnach ar an rialtas freagracht a ghlacadh as nithe sóisialta, déanann siad iarracht riachtanais grúpaí áirithe atá ar an imeall a chur chun cinn, féachann siad ar na fadhbanna a d'fhéadfadh a bheith againn sa todhchaí, agus gan dabht, cuireann siad seirbhís ar fáil do dhaoine gan dídean.
chloigeann mhór
big head (as in hungover)
"Bhí sé féin breá dubh fána súile agus bhí an oiread sin de chloigeann mhór air nach bhfuair muid focal i rith an lae.
in easnamh
missing
Agus sin gné amháin nach mbíonn riamh in easnamh ag an nGóilín!
Tugtar, mar a dúirt mé, tus áite don amhrán agus don amhránaí agus tugtar cluas éisteachta nach bhfuil a shárú le fáil in áit ar bith.
in uachtar
on top
Is é an toradh atá air sin ná go bhfuil seanscoilt an 20ú haois idir poblachtánaigh agus náisiúnaithe athmhúscailte, ach le difear mór amháin: is iad na poblachtánaigh atá in uachtar ó thaobh thacaíocht an phobail de.
géilleadh
submit, give in
Is mionlach iad lucht iomána i mBaile Átha Cliath agus caitheann siad géilleadh go minic ó thaobh cur chun cinn an chluiche, mar shampla, maidir le cén uair a imrítear cluichí na n-ógánach (Márta - Bealtaine de ghnáth don iomáint, Meán Fómhair go Feabhra don pheil).
in iomaíocht
in competition
B'fhéidir ansin go n-éireodh le hÁth Cliath foireann den scoth a chur chun páirce le dul in iomaíocht le Cill Chainnigh, an Clár agus araile.
le dul in iomaíocht le
to compete with
B'fhéidir ansin go n-éireodh le hÁth Cliath foireann den scoth a chur chun páirce le dul in iomaíocht le Cill Chainnigh, an Clár agus araile.
dheirfiúr chéile
sister-in-law
Tá a dheirfiúr chéile, Cáitlín Mhic Gearailt, ag stiúradh na hoifige i mBaile na nGall, Contae Chiarraí.
Chéad Oileán Chairbre
Carbery's Hundred Isles (in Roaring Water Bay)
Tá Oileán Cléire suite naoi míle amach ó chósta Chairbre in iarthar Chorcaí, agus is é an t-oileán is mó de Chéad Oileán Chairbre é.
sa tseanreacht
in the old days
Deirtear gur tugadh "Inis Dáimh Léith" ar Chléire sa tseanreacht.
in ainneoin
despite
De réir pobalmheasa in Éirinn i 1999, tá 86% do na daoine i bhfábhar Éire aontaithe, in ainneoin an vóta i bhfábhar Chomhaontú Aoine an Chéasta i mí na Bealtaine 1998.
cuireadh tuairimí in iúl
opinions were expressed
Sna meáin chumarsáide, cuireadh tuairimí in iúl go tréan.
i slite
in ways
"Thaitin sé go mór liom i slite ach bhí sé ana-dhian.
géilleadh
give in
"Cad ina thaobh go dtabharfaimis smacht ar chodanna éagsúla d'ár ngeilleagar do chomhlachtaí mar seo? An trioblóid ná go bhfuil na príomhpháirtithe ar meisce leis an bhfealsúnacht chaipitleach agus dá bhrí sin ní fheiceann siad aon slí eile chun rudaí a dhéanamh ach géilleadh don chumhacht atá ag na comhlachtaí móra ilnáisiúnta.
ar chlár na cruinne
in the whole world
Níor dhóigh le Rita go raibh a dhath níos measa ar chlár na cruinne ná an chéad lá i bpost úr.
ag dingeadh as
grinding out (usually with a noise, also used to describe a red-faced child doing his 'thing' in his nappy)
"Buaileann tallannacha iontacha an rud sin, ní luaithe é ag dingeadh as nó é ina stad glan.
i mbaol báite
in danger of sinking
D'iarr seirbhísí tarrthála na hAstráile ar an long lastais an Tampa as an Iorua, a bhí ar a bealach ó Fremantle go Singapore dul i gcabhair orthu mar go raibh an bád ag tógáil uisce go tréan agus i mbaol báite.
i réim
in power
Ar ndóigh bhí neart daoine ag rá go raibh an rialtas atá anois i réim san Astráil síolraithe ó chóilíneacht a bhunaigh daoine a tháinig i dtír go mídhleathach gan buíochas do na daoine a bhí anseo rompu.
saor in aisce
free
Tá an tseirbhís sláinte saor in aisce anseo, ach níl i Hong Cong.
i ngéibheann
in captivity
Bhain na péas úsáid as an PTA chun daoine neamhchiontacha, leithéidí Cheathrar Guildford, Seisear Birmingham, Ann agus Paddy Maguire, a chur i ngéibheann ar feadh cúig bliana déag ná níos mó.
sa chomharsanacht
in the neighbourhood
Tá mo mhuintir tar éis a bheith i ngéarchéim agus i gcogadh le leath mo shaoil, agus le linn uafás an chogaidh sa chomharsanacht, chuala mise den chéad uair ceol amhránaí Ghaelaigh agus amhrán Gaeilge le hEnya darbh ainm "Na Leatha Geala i m'Óige".
lá níos faide anonn
in the future
B'fhéidir lá níos faide anonn?
An Ghaeilge go brách, a chairde!
cé go raibh fuadar fúthu
although they were in a rush
Bhí daoine cneasta, cabhrach cé go raibh fuadar fúthu.
ba shaothar in aisce dom é
I was wasting my time
Bhaineas triail as fón póca ach toisc gur scriosadh roinnt aeróg agus de bhrí go raibh cúpla milliún eile ag iarraidh scairt a chur ar a muintir féin, ba shaothar in aisce dom é.
i gcodarsnacht
in contrast
Mhothaigh mé an chailliúint agus, i gcodarsnacht leis sin, bhí láithreacht ann ag an am céanna.
ar an ghannchuid
in straitened circumstances
"
Bhí siopa ag a mhuintir nuair a bhí Abdullahi ina ghasúr, rud a chiallaigh nach raibh siad ar an ghannchuid.
ar bhonn ginearálta
in a general way
"
Nuair a deir mé leis nach féidir labhairt ar bhonn ginearálta mar sin faoi dhream ar bith, deir sé go magúil, "Is féidir!".
sa todhchaí
in the future
Creideann sé go bhfuil an cine daonna ag forbairt an t-am ar fad agus go leanfaidh seo ar aghaidh sa todhchaí.
as a chéile
in a row
I mbliana bhuaigh Luimneach cluiche ceannais na hÉireann sa ghrád faoi bhliain is fiche den dara huair as a chéile.
an staid ar an dtimthriall
the stage in the cycle
Nuair a shroicheann aon táirge an staid ar an dtimthriall go bhfuil an móramh á cheannach, bíonn an iomaíocht níos géire, mar go bhfuil an margadh sáithithe le táirgí.
Le mo linnse
in my time
Ní raibh tada de sin ann Le mo linnse.
i do lása
in your day
Ní bhfuair aon duine torrach riamh i do lása, an bhfuair?"
Caithfidh sé go raibh an comhrá seo againn milliún uair cheana.
crochta san aer
hanging in the air
"Neain," a deirim, "an bhfuil tú ceart go leor?"
Shílfeá gur reoigh sí i lár gnímh éigin, a spúnóg shúip fágtha crochta san aer aici.
faoi lán seoil
in full swing
Tá príomhfhéile chultúrtha na Gaeilge faoi lán seoil sa Daingean an deireadh seachtaine seo agus is dóigh faoin am go mbeidh tusa á léamh seo go mbeidh an Rógaire Dubh é féin ina shuí cois cuntair, pionta fuar fada dubh ina dhorn aige agus é ag caint agus ag cabaireacht le cairde maithe.
i gcoitinne
in general
Tá ceann de na príomhchláracha náisiúnta raidió, clár Pat Kenny, á chraoladh ón Daingean ar an Aoine seo, rud a tharraingeoidh aird an phobail i gcoitinne ar an mbaile agus ar an bhféile.
i mbaol
in danger
Braitheann tú gur duine é Ó Cuív a thuigeann an dóigh le maireachtáil taobh istigh den chóras polaitiúil agus nach mbeidh a shuíochán Dála i mbaol go deo.
ag tochras ar a ceirtlín féin
working in its own interest
Beidh gach tír díobh, ní nach ionadh, ag tochras ar a ceirtlín féin.
in aon ghaobhar
anywhere near
Ní rachaidh mise in aon ghaobhar do theach an asail ar an lá san.
sa tsochaí
in society
Leis na hathraithe uilig sa tsochaí is gá do Ghlór na nGael athrú dá réir.
tagtha in inmhe
matured
Ach de réir mar a chuaigh an seanteilifíseán i gcúinne an tseomra suite in aois, cuireadh ceann níos nua-aimseartha ina áit - ceann leis an bhfearas draíochta sin: an cnaipire!
Obair cheannródaíoch
=======
Tá Aertel agus a lucht féachana tagtha in inmhe go mór ó na nóchaidí ach ní mór an méid thuas a chur san áireamh lena thuiscint go raibh go leor oibre le déanamh laistigh den bhliain thrialach chun spéis phobal na Gaeilge a mhúscailt le leas a bhaint as an tseirbhís nua - seirbhís fhaisnéise a bhí glan difriúil ó na foinsí eile a raibh taithí ag an bpobal sin orthu ar nós páipéar nuachta agus irisí.
Tá Gluais Beo! Pota Focal faoi chóipcheart ag Oideas Gael, foilsitheoirí na hirise Beo!
Pota Focal Beo! Glossary is under the copyright of Oideas Gael, publishers of Beo! magazine.
