Sa bhliain dheireanach den scéim ní raibh ach duine amháin páirteach ann, rud a chuir go mór leis an ualach oibre agus leis an strus a bhraith Fionnuala.

Chaith mé ceithre lá i mBaile Átha Cliath i lár mhí Iúil i mbliana, agus ar ndóighe, tháinig mé abhaile le lastas mór leabhartha - thar aon rud eile, an chéad chuid de "Scríbhinní Mháire", sraith atá Nollaig Mac Congáil a chur in eagar fá láthair, nár lagaí Dia a lámh.

* Gluais • Glossary doirtealsink cith fearthainnea rain shower trup na veainthe noise of the van cabhsalane uiligall thriomaigh méI dried go bhfeicfinnuntil I'd see inneall an chairrthe engine of the car casta asturned off ar bheannaigh sé domhthat he greeted me modhúilgentle bradáinsalmon scadáinherring beithíochbeast boladh milis an éisc ár gclúdúthe sweet smell of the fist covering us leitheannaflat-fish troisccod Ar mhothaigh tú an toirneach?Did you hear the thunder? cibé ar bithanyway reoiteoirfreezer bheir sé ar na scadáin ina bpéiríhe caught the herring in pairs crágalarge hands gágcrack de bharraíochtin excess cúpla crág oighreoigea few handfuls of ice ina mullachon top of them bhog sé go fadálachhe moved slowly cruithump go foighdeachpatiently drochthimpistea bad accident is mór an garit's a good thing dhéanfaidh sin muidthat'll do gan a thomhaswithout weighing it dlaíóg ghruaigestrands of hair sa chisteanachin the kitchen cuma bhrónacha sad look ó mhaidinsince this morning corrlásome days deoirdrop go fuireachaircautiously ródhánatoo bold/cheeky sliosslice tarraingtto draw Tae uilig a ólaimseI only drink tea an aimsir seothese days Ailt an ChorráinBurtonport ráchairtrun, demand monarchainfactories d'fhear céileseyour husband iascairefisherman An ScreabánThe area in Gaoth Dobhair where factories are located cibé cá fhad is a mhairfeas sin!however long that'll last dhéanaim i dtólamh dearmadI always forget a cailleadhwho died an lá faoi dheireadhthe other day Char mhothaighI didn't (hear) stócach óga young lad ailsecancer cearrwrong Thug sé a bhásIt killed him bolgam taea mouthful of tea fuarthas a chorp báitehis drowned body was found dhá chónairtwo coffins dhá fhairetwo wakes coisreacadh Dé orainnGod bless us A Dhia ár sábháilGod save us buille tromheavy blow bíodh slios den cháca sinséir sin agathave a slice of that ginger cake lán marahigh tide sruthánstream meascaithe leismixed with it slanntracha éiscfish scales fearthainnrain níochánwashing ar son an taefor the tea B'fhearr domhsa a bheith ag gabháil giota eileI'd better be going ar shiúlgone ag teacht isteach domhon my return uchtánarmful, load carried close to chest éadaí leaththirimehalf-dry clothes a smaointigh méthat I remembered nár íoc méthat I didn't pay

* Gluais • Glossary doirtealsink cith fearthainnea rain shower trup na veainthe noise of the van cabhsalane uiligall thriomaigh méI dried go bhfeicfinnuntil I'd see inneall an chairrthe engine of the car casta asturned off ar bheannaigh sé domhthat he greeted me modhúilgentle bradáinsalmon scadáinherring beithíochbeast boladh milis an éisc ár gclúdúthe sweet smell of the fist covering us leitheannaflat-fish troisccod Ar mhothaigh tú an toirneach?Did you hear the thunder? cibé ar bithanyway reoiteoirfreezer bheir sé ar na scadáin ina bpéiríhe caught the herring in pairs crágalarge hands gágcrack de bharraíochtin excess cúpla crág oighreoigea few handfuls of ice ina mullachon top of them bhog sé go fadálachhe moved slowly cruithump go foighdeachpatiently drochthimpistea bad accident is mór an garit's a good thing dhéanfaidh sin muidthat'll do gan a thomhaswithout weighing it dlaíóg ghruaigestrands of hair sa chisteanachin the kitchen cuma bhrónacha sad look ó mhaidinsince this morning corrlásome days deoirdrop go fuireachaircautiously ródhánatoo bold/cheeky sliosslice tarraingtto draw Tae uilig a ólaimseI only drink tea an aimsir seothese days Ailt an ChorráinBurtonport ráchairtrun, demand monarchainfactories d'fhear céileseyour husband iascairefisherman An ScreabánThe area in Gaoth Dobhair where factories are located cibé cá fhad is a mhairfeas sin!however long that'll last dhéanaim i dtólamh dearmadI always forget a cailleadhwho died an lá faoi dheireadhthe other day Char mhothaighI didn't (hear) stócach óga young lad ailsecancer cearrwrong Thug sé a bhásIt killed him bolgam taea mouthful of tea fuarthas a chorp báitehis drowned body was found dhá chónairtwo coffins dhá fhairetwo wakes coisreacadh Dé orainnGod bless us A Dhia ár sábháilGod save us buille tromheavy blow bíodh slios den cháca sinséir sin agathave a slice of that ginger cake lán marahigh tide sruthánstream meascaithe leismixed with it slanntracha éiscfish scales fearthainnrain níochánwashing ar son an taefor the tea B'fhearr domhsa a bheith ag gabháil giota eileI'd better be going ar shiúlgone ag teacht isteach domhon my return uchtánarmful, load carried close to chest éadaí leaththirimehalf-dry clothes a smaointigh méthat I remembered nár íoc méthat I didn't pay

Rachainn trasna chuig a theach agus thógfadh sé amach seantéipeanna de Rowesome agus Touhy agus sheinnfeadh sé leo, nóta ar nóta! Dochreidte! AÓF: Cad leis a mbíonn tú ag éisteacht? An bhfaigheann tú dlúthdhioscaí as Éirinn nó an éisteann tú leis an gceol mar a sheinntear i Chicago é? SR: Aon uair a théim go hÉirinn ceannaím meall mór dlúthdhioscaí ó Cheirníní Cladaigh.

Shábhálamar slam airgid!" Misniú mór a bhí sa bheart seo do bhunadh Íle.

Chonaic Ifor deireadh agus bhéarfá mionna go raibh fonn air éirí; ach bhí leisce air ligean lena lasta agus shuigh sé ansin ag amharc ar Thadhg.

Ní raibh mé cinnte an raibh mé ag iarraidh an t-ualach sin a iompar.

Ba chuma gur mise an t-aon duine ar an eitleán nach raibh slam dlúthdhioscaí i mo mhála le díol agam.

An mbeadh aon duine ag rá leis an údar nach raibh an lámhscríbhinn réidh fós? An mbeadh aon duine ann le snas a chur ar an lámhscríbhinn sin? An mbeadh aon duine ag rá nach raibh an leabhar go maith ar chor ar bith?! Bheadh díle leabhar míshlachtmhar ann, lán botún agus cuma neamhghairmiúil orthu.

Cinnte, d'éirigh go hiontach leis na ceolchoirmeacha agus dhíolamar slám mór dlúthdhioscaí, ach sílim nach raibh ár ndóthain bia spioradálta á fáil againn astu.

Tig liomsa suí ar mo chompord agus iompraíonn sé ualach paisinéirí gan stró.

Tá sé chomh dona sin go ndeirim ar an aer nuair a bhím ar Today FM, ‘sula mbeidh an clár seo istigh gheofar slám téacsanna ó tuairim is fiche duine a leanann mé timpeall is a bheidh ag scríobh ‘Eoghan Harris made a balls out of Twink, Eoghan Harris got f***** everything wrong.

Bhí mé ag dréim le lón mór léitheoireachta a léireodh an taighde, an díospóireacht agus an anailís uilig a tharla sular tháinig an tAire Ó Cuív ar a chinneadh.

Scuaine lorraithe faoi lastaí éagsúla.

Ba mhaith liom mar sin roinnt moltaí a thabhairt do rialtóirí na tíre ina bhféadfaidís féin cuid den ualach a iompar sula smaoineofaí ar chiorruithe míchothroma dá leithéid a chur i bhfeidhm.

Bhí mé cinnte gur éirigh liom turasóir a aimsiú, é ag tuirlingt ó eitleán Nua-Eabhrac i lár na hoíche, é ag dul rite leis siúl faoi ualach na ndollar a bhí sna pócaí aige.

A róchairdeas le lucht forbartha ina ualach anois air.

Más buan mo chuimhne, ní raibh léitheoirí in ann tráchtaireachtaí a fhágáil fiú: is cuimhin liom seirbhís eile a shuiteáil i gcód mo bhlag chun tráchtaireacht a chur i bhfeidhm.

Ceann de na gnéithe is fearr liom faoi na laethanta saoire ná an deis an gnáthsaol laethúil agus ualach an tsaoil mhóir sin agus a ngabhann leis a fhágáil i mo dhiaidh.

Níl an teanga ar a dtoil ag tuismitheoirí óga a thuilleadh anseo agus mar sin bíonn ualach Béarla ag a bpáistí faoin am a dtosaítear ag caint ar athbheochan teanga.

D’iompair muintir na Gaeltachta an t-ualach rófhada gan chuidiú fiúntach ó mhóramh mhuintir na hÉireann i rith an ama go dtí seo.

Má bhí Pádraig faoi ualach le ciontacht de dheasca gníomh barbartha collaíochta, nach tráthúil go bhfuil an Eaglais Rómhánach a thug sé go hÉirinn míle go leith bliain ó shin, faoi ualach trom ag peacaí móra collaíochta chomh maith.

Maíonn an t-údar nach bhfuil sé d'achmhainn ach ag daoine saibhre agus ag daoine bochta ('nach bhfuil airgead ná maoin saoil dá gcuid féin acu agus nach baol dóibh má chailltear a gcás') dul chun na cúirte sa lá atá inniu ann de bharr na costais arda a bhaineann leis an phróiseas agus an baol go mbeidh orthu ualach costais an fhreasúra a iompar fosta.

Is é an meafar is coitianta a mbaintear feidhm as chun cur síos a dhéanamh ar an staid seo ná na “díslí calaoiseacha”.

Éireoidh an dearcadh seo níos daingne i ndiaidh chiorrú an mhaoinithe atá ag teacht, suas go dtí £2 billiún agus mar is gnách, is ar na daoine is boichte, a thitfidh an t-ualach is mó.

“Agus an comhrialtas i Westminster ag caint ar “cothromaíocht” agus ar an ualach is mó a bheith á iompar acu sin is mó acmhainn, is fiú an £18bn sin a chur i gcomórtas leis an £2.

Ar ndóigh, dúradh ón tús gur maratón seachas ráib a bhí i gceist agus go dtitfeadh an t-ualach ar rialtais éagsúla seachas an ceann atá ann san am i láthair.

Ní féidir le gnáthmhuintir na tíre seo an t-ualach san a iompar agus an t-airgead a íoc.

Dálta daoine bochta ar fud na n-oileán seo, is ar na daoine is laige a thitfidh an t-ualach is mó sna ciorruithe atá le déanamh - seandaoine, páistí, daoine atá tinn mar ní thig leo troid in éadan an chórais.

Tréigfear an feachtas diaidh ar ndiaidh, go dtí nach mbeidh ach croílár na buíne fágtha, agus an t-ualach oibre go léir ag titim orthu.

Roimh an chéad Fhómhar eile, thuig mé an t-ualach a bhí ar mo dhaltaí teanga a fhoghlaim ar an bhealach seo! Bhí mé ábalta dearcadh mo dhaltaí féin a thuigbheáil de bharr mo thaithí le foghlaim na Gaeilge.

Beidh an tréigean seo ina ualach mór ar na pobail seo sna blianta amach romhainn.

Cúpla lá ina dhiaidh sin thug sé dúshlán cheannairí an Aontais Eorpaigh agus shealbhóirí na mbannaí, agus d’éirigh leis aon ochtú cuid d’aon faoin gcéad a bhaint d’ualach na bhfiach atá ar mhuintir bhocht chráite na tíre seo.

Thagadh sé isteach sa seomra léachta agus ualach mór cáipéisí is leabhra faoina ascail aige.

Is cuma cén deireadh a bheidh ar scéal na mbanc agus na mbannaí, beidh ualach níos troime orainn ó thaobh na cánach de.

Aithníodh ag an am gur deis a bhí ann lena chinntiú go mbeadh an tAcht ag freastal go sásúil ar riachtanais phobal na Gaeilge agus na Gaeltachta; go ndéanfaí soiléiriú ar chearta agus ar dhualgais teanga; agus go n-aimseofaí dóigh leis an ualach riaracháin agus maorlathais a bhaineann leis a ghearradh siar.

Is gearr go bhfaca mé bean ag iompar beart féir ar leathghualainn.

Nuair a bhí an t-ualach beagnach crochta agam, d’fhill cuid de na ceoltóirí.

An Dóchas agus an Duainéis ============= **SMM: An mbraitheann sibhse sna comhlachtaí go bhfuil sibh ag iompar ualach ‘cúis na Gaeilge’ i saol na meán úr mar a d’iompair an córas scolaíochta cúis na teanga nó cúis na Gaeilge i ndiaidh bhunú an tSaorstáit? An mbraitheann sibh, sna comhlachtaí, go bhfuil ‘dualgas aiséirí na Gaeilge’ oraibh?** CÓC: Braithimse! Mé féin go pearsanta agus tá go leor daoine a mbím ag obair leo a mbíonn an dearcadh céanna acub.

” An Scéal ina Thús ========= Má tá ualach an maorlathais ródhian ort fán tráth seo a léitheoir, glac scíste beag agus ól cupán tae mar tá trí bliana eile de thaifid fós le teacht.

’Sé seo cur chuige teibí na bhfichidí agus na dtríochaidí, eiseamláir brónach fiú den *“primacy of form”* sin aige Ó Crualaoich a chuireann ualach ar fhorais agus ar dhlíthe nuair ba chóir an t-ualach chéanna ar chur ar ghualainn dhaonna.

Ní féidir linn an locht a chur ar Lehane amháin, áfach! Barraíocht in Aon Ualach Amháin ================ Tá neamhchothroime san athchóiriú agus tá formhór na línte ag Lehane, agus is dócha nach féidir léi an brú a láimhseáil.

223 M4 i lámha Adam Lanza, gunnadóir Sandy High, ná a thaispeáin dó conas raidhfil amais dá leithéid a chur i bhfearas.

Bhí sé socraithe againn roimh ré nár cheart dúinn ualach róthrom a iompar ar an chéad stráice den siúlóid.

Chuirfeadh sé seo leis an ualach páipéarachais ar an tiarna talún is ar an inimirceach araon, ach níos measa fós, b’fhéidir go mbeadh tiarnaí talún ag iarraidh gan árasáin a ligean ar cíos le hinimircigh chun an dua breise a bhaineann leo a sheachaint.