Tá an Rinn difriúil ó na Gaeltachtaí eile ar mhórán slite; tá talamh bhreá mhéith ann, ní hionann is ceantair eile Ghaeltachta a bhfuil mórchuid cloch is gannchuid cré iontu.

Fuaireadar ithir shaibhir, dóthain báistí agus dalladh gréine rompu ach ní raibh aon fhíon le fáil.

Tá deoraithe anseo ó gach áit agus léiríonn na ceisteanna agus na freagraí - gan trácht ar an aighneas bréige idir na foirne - an teagmháil chaol ghóstúil atá acu lena bhfód dúchais, má tá a leithéid acu níos mó.

Maureen Murphy, staraí an tionscadail, a raibh a cuid glún agus a láimhíní clúdaithe le cré dhonn nuair a chas mé léi.

Dhírigh sí a hintinn ar fhoghlaim na Gaeilge chomh maith agus í ar ais ar an fhód dúchais.

I ndáiríre, is é an tsamhail a bhí i m'intinn ná go raibh daoine ag dul i gcré as éadan a chéile, faoi bháisteach a bhí ag titim gan stad! Sea, *An Béal Bocht.

Thug se léiriú ar an nganntan cré a bhí ar Árainn agus thaispeáin sé muintir an oileáin ag déanamh talaimh, ag baint úsáide as feamainn, fód agus gaineamh.

"Tá cúrsa againn ar gharraíodóireacht órgánach a bhuaigh an chéad áit in Éirinn; ba mhaith liom go bpréamhófaí an fheirmeoireacht orgánach sa dúthaigh seo fad is bheidh na scileanna ag na daoine ar conas prátaí a chur, tuiscint don gcré, don aimsir, don síolchur agus mar sin de.

Tá a fhios ag an saol mór go dtéann cuid rútaí Bhalor siar i bhfad isteach i gceo na staire agus síos go domhain isteach i gcréafóg Thoraí, níos doimhne ná Poll na Raithní ann agus níos doimhne fiú ná roinnt poll clúiteach eile ar an oileán ársa.

Rud amháin diúltach faoin fhilleadh seo ar an bhfód dúchais ná go bhfuil níos mó Béarla le cloisteáil ag gasúir na háite.

Theastaigh uaidh go gcuirfí in Éirinn é sa chré mhuinteardha i gceantar Léim Uí Dhonnabháin in Iardheisceart Chorcaí, in éineacht lena athair agus a mháthair is na cosmhuintire ar fad a raibh an oiread sin scéalta aige mar gheall orthu.

* Gluais &#149; Glossary as an tom coillfrom the hazel bush scoilbsplinters ina chiotógin his left hand cloch speilescythe-stone faobharsharp edge lann na scinethe blade of the knife dheamhan a gcloisfeadh sé béicíl na ngasúrhe wouldn't hear the shouting of the children araebecause clósyard i ngeall ar an mbáisteachbecause of the rain a ghoilehis stomach dornán eileanother small quantity slámamount ag an gcrann mór darachat the big oak tree beartbundle lagweak an scoththe best cáilreputation a bhí uaidhthat he wanted garbhchomhaireamha rough count deich scillingten shillings gadwithe, rope chuir sé an ruaig ar an madrahe chased the dog seascaircosy, snug caonachmoss stoc storrúil an chrainnthe strong trunk of the tree choisrigh sé é féinhe blessed himself éadan síonchaite rocachweather-worn wrinkled face ar mhullach a chinnon the top of his head scáinteacht ghruaigesparseness of hair bun tornapathe bottom of a turnip eala bhána white swan ag fairewatching thuirling an spideog ar an talamhthe robin landed on the ground le dúilwith desire ag preabadhjumping ruainnín aráina small piece of bread beathafood sprúillemorsel ag samhlúimagining síógínlittle fairy dea-shíóga good fairy de dhoirte dhairtedartingly, suddenly a dhá luaithe isas soon as in airde ar leac na fuinneoigeup on the window-sill a broinn deargher red breast giodamachfrisky, jaunty mífhoighdeachimpatient ag bíogaílchirping go háiridespecially uaibhreachproud, spirited ar leathadhopen lena bréagadhtoo woo her babhtaísometimes cuinneogchurn drisiúrdresser dos cabáistetuft of cabbage máimín fataía handful of potatoes ag cuardach na nuachreafóigesearching the new soil cruimhmaggot bagrachthreatening binnsweet a ghlaoití amanta air féinhe used to be called sometimes spideoga difriúladifferent robins á leanúintfolllowing him conairpathway ag moilliúslowing nuair a d'iniúch séwhen he examined súil ribesnare (of thin cord or wire) d'fheith siseshe waited de réir dealraimhapparently ina ghnóthaíin his affairs ar nós gasúirínlike a young child go n-abrofaíthat it be said gileacht a súlthe brightness of her eyes frídthe smallest thing go beachtprecisely chomh haerach céannaevery bit as lively achairína very short time seafóidnonsense <td cl

B'fhéidir nach saothair iad an pictiúr déanta as cac den Mhaighdean Mhuire le Chris Ofili (1998), cuid braillíní salaithe Tracey Emin (1999), agus cré-earraí pornagrafacha Grayson Perry (2003) a thabharfá mar bhronntanas do do mháthair, ach tá éirithe leo mar sin féin ní hamháin conspóid a chothú ach aird an phobail a tharraingt ar Dhuais Turner agus ar an ealaín nua-aimseartha sa Bhreatain chomh maith.

* Gluais &#149; Glossary dul i dtaithí arget used to seanmóirsermon léachtaíreadings gnáthchomhráordinary conversation chomh tuirseach is a bhínnhow tired I used to be luasspeed sruth caintea stream of words foighneachpatient botúinmistakes séiplíneachchaplain bosca faoistineconfession box ag éisteachthearing confessions eascainíswearing iarrachtattempt leithreastoilet sna Flaithisin Heaven seálshawl sa Nigéirin Nigeria deoisediocese gáneed ualachburden misneachhope leictreachaselectricity cuisneoirífridges cadhnrabattery a bheadh le luchtúwhich would have to be charged gineadóirgenerator go han-spárálachvery sparingly scannán an-mholtaa highly-praised film deontasgrant bolgánbulb mionrud éiginsome small thing le caoi a chur airto repair it m'airdmy attention draíochtmagic a d'ardaíodh mo chroíwhich used to lift my heart a chuaigh i bhfeidhm go mór ormthat really made an impression on me spioradáltachtspirituality achrannquarrelling aighnisdisputes tuairimí láidrestrong opinions pearsantachtaí láidrestrong personalities in árach a chéileat loggerheads Ghoill naimhdeas mar sin go mór ormthat sort of hostility really upset me chruthódh séit would prove turas na croisethe stations of the cross an CarghasLent aisteachstrange gníomh creidimhan act of faith ráiteasstatement briathar Déthe word of God béimemphasis trí chéilein general gannscarce comaoineachcommunion fireann nó baineannmale and female an-ghar don nádúrvery close to nature do bhaol a mbáiteto the danger of being drowned scór ógánachtwenty young men a bádhwho were drowned truamhéalachheart-breaking strompthastiff ina baclainnon her arm mothúcháinemotions ar tír móron the mainland ag cur láimhe ina mbás féincommitting suicide d'aireofáyou would feel bádrowning sciobadh na farraigethe sea's snatching sólássolace i gcréin the soil i ngaineamh na cillein the sand of the grave faraoralas uaigneas imeachtathe loneliness of departure cé is moite de na laethanta saoireapart from the holidays a fhilleann go lánaimsearthawho return on a full-time basis de cheal postanna feiliúnachadue to a lack of suitable jobs ábhair acadúlaacademic subjects

DENIS: Na créatúir bhochta agus iad faoi chois ag na *Brits*.

Nach aisteach sin anois?” Agus cad é faoi chúrsaí rugbaí sa Nua Shéalainn agus tubaiste an tSathairn thragóidigh sin nuair a rinne Umaga agus Mealamu iarracht Brains Ó Drisceoil a chur ag fás bunoscionn as ithir mhéith Christchurch? “A chonách sin ar roghnóirí na Leon,” a cheasnaigh Balor Lúfar ar chluinstin dó mar a caitheadh go fealltach leis an Éireannach a bhí ina chaptaen orthu.

Nach aisteach sin anois?&#148; Agus cad é faoi chúrsaí rugbaí sa Nua Shéalainn agus tubaiste an tSathairn thragóidigh sin nuair a rinne Umaga agus Mealamu iarracht Brains Ó Drisceoil a chur ag fás bunoscionn as ithir mhéith Christchurch? &#147;A chonách sin ar roghnóirí na Leon,&#148; a cheasnaigh Balor Lúfar ar chluinstin dó mar a caitheadh go fealltach leis an Éireannach a bhí ina chaptaen orthu.

&#147;Is féidir linn tuanna cré-umha a theilg anseo,&#148; a deir Mark.

An síleann siad nár scanraigh Furey aon duine agus an fheadóg sin á rúisceadh thart aige ar nós coilg? Ar scor ar bith, nach bhfaca tú mé ar an tele? Nach bhfaca tú mo shúil nimhe ag glioscarnach le deora ar mhala Bhinn Éadair nuair a bhí mo ghile mear á chur sa chré? *An raibh mé ag an tsochraid? *A leithéid de cheist! “Cén dóigh nach mbeinn ann le hómós a thabhairt do Bonny Prince Charlie agus é ag gabháil faoin fhód? Prionsa cruthanta ceart amach is amach a bhí ann, bíodh a fhios agat; agus bhí sé *bonny* gan dabht.

Sa bhliain chéanna ina raibh a chomhghleacaithe ag troid san Afraic Theas le linn Chogadh na mBórach, chuir múinteoir scoile cúpla síol &quot;spíonán Síneach&quot; i gcré shaibhir na Nua-Shéalainne.

Dhoirt grúpa ó chathair Auckland uisce ar an gcré chun an talamh a chneasú go siombalach.

Dúirt John gur ó iardheisceart na Spáinne a thagann an tseiris is dúirt Colm gur in ithir chailceach a fhásann na fíonchaora.

”Cé gurbh é sin an ceacht ba thábhachtaí a d’fhoghlaim mé i mBaile Mhaolmhuaidh, fuair mé saibhreas eolais ar dhomhan na bhfíonta, ó thábhacht na hithreach is na haimsire go buntáistí na stopallán éagsúil a úsáidtear i mbuidéil, ón mbia is fearr a ithe in éineacht le fíonta áirithe go lorg carbóin de chuid thionscal an fhíona.

Nó dá mbeadh sí i gcré na cille cionn is gur mharaigh saighdiúir de chuid Arm na Breataine í, an mbeadh sí ag caitheamh mallachtaí orthu sin a dúirt nach íobartach ‘ceart’ a bhí inti? Dá mbeadh cead cainte ag na 3524 fíormharbhán a maraíodh le linn na dtrioblóidí ó thuaidh, cad é déarfadh siad? B’fhéidir go mbeadh siad chomh deighilte leis an bhunadh a d’fhág siad ina ndiaidh.

Scríobhann Heaney sa saothar seo go raibh an portach cosúil le him saibhir dubh, a d’oscail faoi do chois, gach sraith den ithir seo dlúth agus beo le fréamhacha cianda nach raibh deireadh leo.

An gciallaíonn an nath go gcaithfear thú a bheith beirthe ar thalamh Mheiriceánach? Más ea, ní bheadh cead ag John Mc Cain, a sheas do pháirtí na bPoblachtánach, a bheith ina uachtarán, ó rugadh i bPanama é i 1936.

Ó chósta na Boisnia soir faoin tír, lean an bóthar gleann fairsing, torthúil a raibh oráistí ag fás go slaodach ann, scoth na créafóige fúthu, agus uisce mór ó na sléibhte anuas ag cur duilliúir ghlas ar gach craobh.

Leasaíodh an luaithreach an ithir agus mhealladh an gasarnach a d’fhásadh ann cangarúnna agus creacha eile.

Cuireann sé an-bhéim ar na tosca aiceanta, tíreolaíochta a raibh tionchar acu ar na céimeanna nó ar na hathruithe ar nós tosca aeráide, ithreach agus fásra agus tosca cultúir ar nós na scríbhneoireachta agus an chreidimh.

Thuig sé trí rud: cuireann na préamhacha srian le creimeadh na talún; bíonn foscadh faoi chraobh ó sceo na gaoithe agus ó dhó na gréine; agus is leasú créafóige atá sa duilliúr a sceitheann an choill sa bhfómhar.

Arsa Abdoulaye Dia, stiúrthóir an togra: “tá sé de chuspóir (ag an bhfál mór glas) srian a chur ar bhánú na tuaithe, beart a dhéanamh in aghaidh triomú na créafóige, an bhithéagsúlacht a chosaint, agus clár bia a thabhairt chun cinn”.

Siocair an Oilc ===== Tá ceist ann freisin faoi na cúiseanna atá leis an easpa torthúlachta i dtalamh na Saiheile.

D’fhill sé ar a thír dhúchais i 1992, ach bhí fáilte chomh croíúil ag an slua roimhe gur chuir an rialtas thar teorainn ar an iasacht arís é ar fhaitíos na réabhlóide.

Patsaí: Á a Bhaloir, an é go bhfuil tú chomh fada sin ar shiúl ó d’fhód dúchais nach dtuigeann tú na cúraimí agus na freagrachtaí atá ar cheannaire mhuintir an oileáin seo.

Más luachmhar linn an éagsúlacht agus an ceart daonna chun tír dhúchais a fhágáil, ní chuirimid i gcoinne na himirce.

Scéal Samplach ====== I ndiaidh dá thuismitheoirí bás a fháil, shocraigh Eric Tabo go dtréigfeadh sé a thír dhúchais ar son na hEorpa d’fhonn obair a fháil a ligfeadh dó soláthar dá dheartháireacha is deirfiúracha.

Agus bhí sé ag labhairt theanga an námhad, an Rúisís bhréan, ar thalamh bheannaithe na Rómaine.

Is trua nach bhfuair an claonbholscaire sin an deis oíche a chaitheamh i gcuideachta le Corcadorca, an chomhlacht aisteoireachta agus amharclannaíochta iontach a shíolraigh as an ithir chéanna cois Laoi i 1991.

Ta tionscadal an-deas idir lámha agam le Seamie O Dowd, Pauline Scanlon agus Damien O Kane: Homeward Bound, amhráin a dhéanann ár bhfód dúchais a cheiliúradh.

Gura éadtrom orthu a luíos cré na cille áirithe seo.

“Nach iontach an fear é Michael Dee Ó Daighdeal Dum?” a d’fhiafraigh Balor an Bligeard an mhí seo a chuaigh thart, i ndiaidh do Rí na Leipreachán pilleadh ar a fhód dúchais.

Tá dhá leibhéal sa scannán seo: ríomhann an scannán scéal beirt bhan óga agus iad idir dhá thine Bhealtaine: bealach na himirce a roghnú agus slán a fhágáil lena dtír dhúchais dála na mílte eile sa lá atá inniu ann ar mhaithe le saol eile a d’fhéadfadh a bheith níos fearr? Ar leibhéal eile, leibhéal a bhfuil uilíochas níos mó ag roinnt leis, baineann an scéal seo leo siúd a sheasann an fód i gcoinne an mhaorlathais agus iad siúd a bhfuil an t-údarás gan réasún acu.

Tá rómhar domhain déanta ag Diarmaid Mac Mathúna leis an Ghaeilge in ithir na teicneolaíochta ó thosaigh sé ag soláthar ar an iris seo.