Dar ndóigh, tá a fhios againn uilig nach cruthú pictiúr deas is aidhm don ealaín, ach gan an *hype *a bhí ann de bharr Ghradam Turner, an mbeadh an oiread céanna spéise ag daoine sna saothair seo? Cad é a bheadh fágtha … ráitis mhóra chliste gan mórán taobh thiar díobh nó rud éigin fiuntach? Is é firinne an scéil, dar liom féin, ná gan an rírá agus daoine a bheith ag tógáil raice faoi Ghradam Turner nach mbeadh an duais chomh luachmhar sin.

Chuir sé fearg orm nuair a léigh mé in áit éigin ag scoláire fireann gur dócha gur fear a chum Dónall Óg.

An gníomhaí ======= Neach fireann éigin nach n-ainmnítear atá ina ghníomhaí sa chéad abairt ar fad, agus is é gníomh a rinne sé glam a ligean as ar dhul as radharc theach a athar dó.

* Gluais • Glossary grian líomóideach shearbh Van GoghVan Gogh's bitter lemon sun dá mo dhallúblinding me sócúlachcomfortable go diansmaointeachextremely thoughtful mar is dual dóas it usually does scáthannashadows ag atswelling, expanding in aice an chaibinéidbeside the cabinet ag siotgháiresniggering fá dtaobh deabout it aitstrange ag gríosú mo chuid samhlaíochtainciting my imagination searmanasceremony chóir a bheithnearly ag druidim liomapproaching dá freagairtanswering her go drúisiúillustfully ag teannadh liomgoing close up to me ba ghnách liom amharc uirthiI used to look at her fireannmale i dtólamhalways marcaíocht ar rudaíto ride things leasrachathighs de shíor dá mo leanstan thartalways following me around chomh tógtha sin liomso taken with me ghoillfeadh sí go dtí an croí ormit would really upset/bother me dá tochas féinscratching herself ag casachtáilcoughing dá mhacasamhail seolike this ag goillstean ortbothering you drochspionna bad mood bulógloaf corruairsometimes buanchairdefriends for life gliondarjoy faoi smachtunder control bosca na mbréagánthe toy box go dtí gur ghéill m'athairuntil my father gave in brionglóid ar dóigha great dream corroíchethe odd night smúitdust gníomhaction rachtanna na fírinneachtabouts of truthfulness dóighiúilgood-looking aibíripe a cuid murnán beag bánher little white ankles osnasigh ag barr a malaíat the top of her brows smigeadchin toradhfruit a scoilteadhwhich was split stán mé uirthiI stared at her mo chuid lochtannasamy faults íomháimage Más ionúin an chráin is ionúin an t-ál.

* Gluais • Glossary dul i dtaithí arget used to seanmóirsermon léachtaíreadings gnáthchomhráordinary conversation chomh tuirseach is a bhínnhow tired I used to be luasspeed sruth caintea stream of words foighneachpatient botúinmistakes séiplíneachchaplain bosca faoistineconfession box ag éisteachthearing confessions eascainíswearing iarrachtattempt leithreastoilet sna Flaithisin Heaven seálshawl sa Nigéirin Nigeria deoisediocese gáneed ualachburden misneachhope leictreachaselectricity cuisneoirífridges cadhnrabattery a bheadh le luchtúwhich would have to be charged gineadóirgenerator go han-spárálachvery sparingly scannán an-mholtaa highly-praised film deontasgrant bolgánbulb mionrud éiginsome small thing le caoi a chur airto repair it m'airdmy attention draíochtmagic a d'ardaíodh mo chroíwhich used to lift my heart a chuaigh i bhfeidhm go mór ormthat really made an impression on me spioradáltachtspirituality achrannquarrelling aighnisdisputes tuairimí láidrestrong opinions pearsantachtaí láidrestrong personalities in árach a chéileat loggerheads Ghoill naimhdeas mar sin go mór ormthat sort of hostility really upset me chruthódh séit would prove turas na croisethe stations of the cross an CarghasLent aisteachstrange gníomh creidimhan act of faith ráiteasstatement briathar Déthe word of God béimemphasis trí chéilein general gannscarce comaoineachcommunion fireann nó baineannmale and female an-ghar don nádúrvery close to nature do bhaol a mbáiteto the danger of being drowned scór ógánachtwenty young men a bádhwho were drowned truamhéalachheart-breaking strompthastiff ina baclainnon her arm mothúcháinemotions ar tír móron the mainland ag cur láimhe ina mbás féincommitting suicide d'aireofáyou would feel bádrowning sciobadh na farraigethe sea's snatching sólássolace i gcréin the soil i ngaineamh na cillein the sand of the grave faraoralas uaigneas imeachtathe loneliness of departure cé is moite de na laethanta saoireapart from the holidays a fhilleann go lánaimsearthawho return on a full-time basis de cheal postanna feiliúnachadue to a lack of suitable jobs ábhair acadúlaacademic subjects

folachcovering nochtnaked slaitín saileachwillow rod á lascadhthrashing her ar chúl na gclaíochabehind the stone walls an iarraidh seothis time Cuardaitheoirí Rudaí AisteachaSearchers for Strange Things saineolaitheexperts ráflaírumours cleamhnaitherelations by marriage fireann nó baineannmale or female a ndrioballtheir tail ganntan olaoil shortage stangadhstart ag útamáilfumbling ag cogarnaílchewing gaibhte a chodladhgone to bed sórt baoitea kind of bait go mbéarfaidís airthat they would catch him drochfhliúa bad flu cragtha ceartbadly hit cliabhrachchest cáirseán aisteachstrange wheeze duáinkidneys ag fual ina threabhsarwetting his trousers fliuchándrenching eascainecurse bá is múchadh airdrowning and smothering on him cóir leighistreatment seanmóirsermon a rachthis outburst a phaca diabhalyou pack of devils ar bhealach bhur n-aimhleasaon the road to ruin go bagrachthreateningly fainicwarning cúrfoam ag gíoscángrating i ngábhin a dangerous situation collachcrude, fleshy person scuaid tearraa splattering of tar isteach ina chlabinto his mouth

Tá crann baineann agus crann fireann ann.

Bhris scannal ollmhór amach i lár mhí Dheireadh Fómhair, nuair a tugadh le fios go raibh an Teachta Mark Foley ó Florida ag seoladh téacsanna graosta chuig cúntóirí óga fireanna sa Chomhdháil.

Maireann na glúnta atá imithe ar shlí na firinne taobh istigh de na ceithre bhalla seo, iad ag amhránaíocht agus ag seinm agus ag déanamh céimeanna damhsa – tincéirí; réaltaí pop; aithreacha agus máithreacha agus a muiríní ag seinm na bhfonn a chleachtadh siad sa bhaile sular chuir an teilifís ina dtost iad; buíonta céilí i Londain na 50í; fidléirí uaigneacha Nua-Eabhrac; tá siad uilig anseo.

Agus é trí bliana is fiche – aimsir an dara Cogadh Domhanda – siar leis go Conamara ar thóir fonn agus amhrán lena rothar, a pheann, beart mór smaointe, a théagar fireann agus a nádúr caoin.

Ba é an dílseoir ab ansa le náisiúnaithe agus b'fhearr leis focal fada ná focal gearr, ach ba mhinic a léirigh Ervine an fhirinne lom agus moilleadóireacht ag dul ar aghaidh i measc a chomhghleacaithe sna páirtithe aontachtacha.

Tá firinne shearbh sa líne, ach is trua é nach bhfuil níos mó den chineál sin ann.

In ainneoin go measaim féin go dtéann daoine thar fóir leis an argóint áirithe seo, tá firinne éigin ag baint léi.

Murab ionann is stair na hÉireann – a dhírigh ar na fir agus a bhí scríofa ag staraithe fireanna go dtí gur tháinig stair na mban chun tosaigh le déanaí – cruthaítear agus déantar ceiliúradh ar stair fhantaiseach bhaineann in An Bhanríon Bess agus Gusaí Gaimbín.

Nó i bhfocail eile níl aon mhúinteoir fireann ag na leanaí insa tríú cuid de bhunscoileanna na tíre.

Tá ciallachais mhóra ag an chlaonadh seo ar ndóigh do shochaí na hÉireann frí chéile ó tharla go measann lucht saineolais sa réimse seo go mbíonn dea-eisleamáirí fireanna de dhíth go mór ar ghasúirí agus iad ag teacht i méadaíocht - ar bhuachaillí ach go háirithe.

Go deimhin, tá líon na bpríomhoidí fireanna as cuimse ard i bhfianaise a laghad fear atá ag teagasc san earnáil.

Deir sé gur labhair sé le beirt Phríomhchonstábla den PSNI faoi Liam, ach tá daoine in amhras go bhfuil sé ag inse iomlán na firinne.

An dá ghníomh seo is ábhar don ghearrscéal ‘Dúil’ le Liam Ó Flaithearta (Bhí naíonán fireann ag imirt le gligín ar an mbrat urláir, .

Chun an fhirinne a dhéanamh, bhí áthas orm iad a fheiceáil, mar is minic a chluintear an dream frith-Ghaelach ag cáineadh na Gaeilge ar an ábhar go bhfuil focail atá cosúil leis an Bhéarla sa Ghaeilge ar nós ‘teilifís’ srl.

Ní raibh fágtha ach málaí agus ábhair scoile na ndaltaí mar fhianaise go raibh siad riamh ansin …an fhirinne curtha i bhfolach leis an bholscaireacht a rinne an stát faoi.

An féidir leis an bhfear truamhéalach seo sparán a chruinniú, ar ais nó ar éigean, a thabharfaidh aire dóibh agus é ar shlí na firinne? Seo domhan suarach an bhochtanais.

Níl mórán firinne in íomhá thraidisiúnta den imreoir cluichí ríomhaire: déagóir fireann le cluasáin air, gan mhórán cairde taobh amuigh de shaol an chluiche.

Tugaim an freagra coitianta air agus deirim nach bhfuil a chuid Béarla lag ar chor ar bith agus go bhfuil sé i bhfad níos fearr ná mo chuid Sínise, sin í an fhirinne gan amhras.

"Ní bhfaighfeá ach, arís eile, na póilíní agus an tArm sa duga agus an stair curtha as a riocht," ar sé, ionann is a rá gur thuig sé gach cor i stair na dtrioblóidí agus go raibh lom na firinne ina chroí istigh.

"Deir siad go bhfuil an fhirinne searbh ach, creid mise, ní searbh atá sí ach garbh agus sin an fáth a seachantar í.

Tá Lárionad an Chirt Idirthréimhsí lonnaithe i Nua-Eabhrac agus tionscnaimh fhirinne agus chuimhne ar bun acu.

Ní na fir mheánaosta fána gcultacha Domhnaigh agus bróga snasta, meirgí an *Royal Black Institution* á gcaitheamh go bródúil acu - bhí cuma amaideach, áiféiseach thruacánta orthu sin leis an fhirinne a dhéanamh, a seicteachas folaithe in éide na measúlachta - ach ar na buíonta a bhí mar thionlacan acu agus an drong a bhí á leanstan.

In ionad an fhirinne a insint, chuir na póilíní an locht ar lucht taca Learphoill, daoine a ghníomhaigh mar laochra ar lá na tubaiste, ag déanamh a ndíchill cuidiú a thabhairt do na taismigh, le sinteáin a rinne siad féin as cláir fógraí agus mar sin de nuair a bhí na póilíní ina seasamh thart mar chuaillí fir.

Déanta na firinne agus mé ag fás aníos, bhí mé thar a bheith bródúil as nach raibh creideamh ar bith agam mar ba é an creideamh ba bhun le cuid mhór den olc sa tsochaí thart orm - an seicteachas agus rudaí eile a chuir samhnas orm - a bhí in ainm is a bheith Críostúil.


 Déanta na firinne, dá mbeadh an vóta agam i 2011, chaithfinn é ar son Michael D Higgins.

Ní de thaisme a reicim an forainm agus an t-ainmfhocal fireann ansin dála an scéil… Tá dearcadh dearfach ar an gcomhdháil seo, ní hamháin anseo ach fud fad na hEorpa agus i measc fiontraithe sna Stáit Aontaithe de réir mo léimh air.

D’amharc sé ar fholt breá gruaige Enda agus chonacthas dó go raibh sé ní ba ghile mar fholt ná folt fireann ar bith a chonaic sé lena bheo; agus chonacthas dó go raibh cuid gruaige fionnrua an Taoisigh ní ba shlíoctha agus ní ba réidhe agus ní ba mhínmhothaithí ná folt gruaige ar bith a chonaic sé riamh; gan ribe dá dhlaoi as alt; é gan barrchleite amach ná bunchleite isteach.

Tá fhios ag chuile dhuine, tuairisceoirí spóirt fireanna san áireamh shílfeá, gurb í Katie an Táilliúra an chéad Éireannach a rinne an gaisce úd.

Ní féidir leo an fhirinne gharbh a inse dá lucht leanúna a chreideann go bhfuil an lucht oibre Caitliceach i bhfad níos fearr as ná an lucht oibre Protastúnach agus go bhfuil ‘gach rud’ á fháil acu.

Leis an fhirinne a dhéanamh, ní rud a chaithim mórán ama ag machnaimh air.

Idir aos agus óg, baineann agus fireann, oilte agus neamhoilte, bíonn ríméad orthu nuair a fheiceann siad gasúr óg agus béiceann siad 'bebek, bebek’ 'páiste, páiste' agus tú ag teacht ina dtreo.