lena mbeatha a thabhairt i dtír
to earn their living
Deir Mairéad go bhfuil sé cineál íorónta go gcaithfidh grúpa atá ag seinm ceol Gaelach an tír a fhágáil lena mbeatha a thabhairt i dtír.
i mo sheilbh
in my possession
Agus mé ag fágáil theach Mhairéad, mo sháith ite agam agus dhá dhlúthdhiosca i mo sheilbh a bhronn sí orm mar bhronntanais, rith sé liom gur duine í a mbeadh a leithéid de mholadh níos tábhachtaí di ná moll mór airgid ó Virgin Records nó ceolchoirm mhór eile sa Hollywood Bowl.
Mar a luas cheana
As I mentioned earlier
Mar a luas cheana, tá cáil an cheoil ar an áit agus má thagann tú trasna ar an dream ceart, ní chífidh tú aon leaba!
*Tá Odi Ní Chéilleachair agus a deirfiúr Sorcha tar éis a gcéad albam ('Briseann an Dúchas') a eisiúint ar an lipéad Cló Iar-Chonnachta.
ag sodar i ndiaidh
trotting after
Nuair a fheiceann muintir na mbailte móra daoine faoin tuath ar an teilifís ag sodar i ndiaidh lucht na gcótaí dearga agus iad ag marcaíocht go hardnósach trasna na tíre (cosúil le radharc as úrscéal de chuid Thomas Hardy), ní bhíonn mórán suime acu sna fiorfhadhbanna atá le fáil faoin tuath.
dul i bhfeidhm
make an impact on
Easpa ama le dul i bhfeidhm ar an dtimpeallacht déarfainn an míbhuntáiste is mó i measc tuismitheoirí.
Cé nach n-áirím mé féin
Although I don't count myself
Cé nach n-áirím mé féin ina measc siúd, is fíor a rá go gcuireann an samhradh spréach bhreise ionam.
i gcion orm
impressed me
Chuaigh an ceol agus na dathanna iontacha go mór i gcion orm agus chinn mé ag an phointe sin gur go Cúba a rachainn ar mo chéad saoire eile.
go rabhthas i gcónaí ag faire ort
that you were always being watched
Bhí náire ormsa ach bhí an chuma ar an scéal nár chuir an easpa príobháideachta isteach ar dhuine ar bith eile!
Ag caint ar a bheith ag brath go rabhthas i gcónaí ag faire ort: tá pictiúir den réabhlóidí Che Guevara, a throid le Castro i réabhlóid na gcaogaidí, le feiceáil ar fud na háite.
a bheith rannpháirteach i gcinniúint a chéile
to participate in each other's fate
Is é a bheith rannpháirteach i gcinniúint a chéile.
a d'éalaigh mé
that I escaped
(Is iomaí uair a d'éalaigh mé síos na céimeanna sin agus a chaith mé lá iomlán ar an trá nuair a bhí súil liom áit éigin eile - sa phortach, mar shampla.
go buan i mo chuimhne
in my memory permanently
) Le cois Málainn Bhig, tá cúpla áit eile in Éirinn agus thar lear a fhanfaidh go buan i mo chuimhne agus a bhfuil fonn orm pilleadh orthu san am atá romhainn.
a chuaigh i bhfeidhm orm
which made an impression on me
Ba iad na daoine ansin níos mó ná rud ar bith eile a chuaigh i bhfeidhm orm, cé go bhfuil sé go hálainn mar áit fosta.
i mbaol
in danger
In amanna mothaíonn muintir na háite i mbaol agus iad ag siúl ar an chosán.
ciontach i gcoir
guilty of crime
'Daltaí scoile a fhaightear ciontach i gcoir ar bith as seo amach, ní cóir iad a chaitheamh isteach sa phríosún ach isteach i gceardchumann.
i gcóngar is i gcéin
near and far
Faoi screamh na mblianta a bhíonn fíordhúchas na hÉireann i gcóngar is i gcéin.
i ndeireadh achair
at the end
Caithfidh sé gurbh ea?
Fear eile ar an gcoigrích thiar, nach n-áirítear go coiteann mar Ghael é, is ea Billy the Kid, nó mar a bheireadh sé air féin i ndeireadh achair, 'William Bonney'.
i gcomhar le
in conjunction with
Bord Oideachais don Ghaeltacht agus don Ghaeilge faoi Alt 31 den Acht Oideachais bainte amach i gcomhar le hEagraíocht na Scoileanna Gaeltachta agus Gaelscoileanna.
i gcarcair
in prison
Cén bhaint atá ag seo le cúrsaí? Is é an pointe ar mhaith liom aird a tharraingt air ná gur cuireadh Simpson i gcarcair díreach i ndiaidh dhúnmharú Simpson Brown agus Goldman agus nár ligeadh amach ar bannaí é ag am ar bith le linn na trialach.
i ndáiríre
serious
An bhfuil sé in am ag Údarás na Gaeltachta agus ag an Roinn EOGO laghdú a dhéanamh ar dheontais do chomhlachtaí agus fiontair nach ndéanann a ngnó i nGaeilge? Má tá comhlacht ag feidhmiú i mBéarla, nár cheart dó a chuid tacaíochta a éileamh ó Enterprise Ireland nó ó fhoinse eile? Ar cheart go mbeadh sé mar pholasaí ag Údarás na Gaeltachta agus ag an Roinn gan ach tacú le gnólachtaí atá i ndáiríre faoi fhostaíocht agus seirbhísí a chur ar fáil i nGaeilge?
Tá feachtas láidir leathan de dhíth le taispeáint do mhuintir na Gaeltachta gur fiú dóibh an Ghaeilge a úsáid.
curtha i gcrích
achieved
"Amharc ar na rudaí dearfacha atá curtha i gcrích ag an rialtas: íosphá, ráta íseal boilscithe, suíocháin i dTeach na dTiarnaí bainte de chuid mhaith tiarnaí dúchasacha, cearta spaisteoireachta faoin tuath, deireadh le 'borradh agus meathlú'; ansin, amharc ar na rudaí diúltacha: beartas fioscach mar a bheadh ag na Coiméadaigh, rátaí úis agus *sterling* ró-ard don tionsclaíocht, barraíocht *spin* agus dlí in aghaidh na gceardchumann i bhfeidhm go fóill.
dreoilín i mbun a mhúin
a wren urinating
Déanann Balor ceangal ina intinn chasta idir Ó Fartacháin ag roinnt a chuid eolais faoin cheol dúchais agus dreoilín i mbun a mhúin san fharraige mhór.
le teacht i bhfeidhm
come into being
com" cláraithe anois, tá scata ainmneacha fearainn nua le teacht i bhfeidhm ag deireadh na bliana.
Castar cuid mhór daoine orm
I meet a lot of people
Cén fáth, mar sin, a raibh an oiread sin daoine ag beannú di amhail is dá mba rud é gur chomharsa dá gcuid a bhí inti?
Mhínigh Bríd féin an scéal dom: "Castar cuid mhór daoine orm a bhfuil baint acu le Gaoth Dobhair.
i bhfábhar an chomhaontaithe
in favour of the agreement
Bhíomar ag cur agallaimh ar aontachtóir a bhí i bhfábhar an chomhaontaithe faoin gcruachás ina raibh sí toisc nach raibh ach iarrthóir aontachtach frithchomhaontaithe ag seasamh sa toghchán.
Fiuchaim é
I boil it
"Fiuchaim é agus cuirim i mbuidéal sa chuisneoir é.
Tá mé dubh dóite ar fad de na dochtúirí
I'm really fed up with the doctors
Tá mé dubh dóite ar fad de na dochtúirí.
ag dul i ngleic le
tackling
"Ba mhór an dúshlán agus ba mhór an pléisiúr dúinn an tréimhse sin ar 'Cúrsaí', ag dul i ngleic le scéalta go laethúil.
i gcoitinne
in general
Toisc go bhfuil an lá oibre níos faide i gcoitinne ní féidir le mná gairmiúla fanacht ag obair nuair a bhíonn leanaí acu.
i gcomhthéacs
in the context of
Is é an deis is mó atá ann d'ár dteanga féin ná go bhfuilimid anois ag caint ar shochaí agus ar thimpeallacht atá méadaithe go mór agus is féidir labhairt ar ár dteanga i gcomhthéacs theangacha na hEorpa seachas a bheith ag plé le Gaeilge agus Béarla amháin.
dul i bhfeidhm ort
make an impression on you
Ní fhéadfadh a cuid fuinnimh gan dul i bhfeidhm ort agus gan fonn a chur ort dul amach agus rud éigin fiúntach a chur i gcrích tú féin.
rud éigin fiúntach a chur i gcrích tú féin
achieve something worthwhile yourself
Ní fhéadfadh a cuid fuinnimh gan dul i bhfeidhm ort agus gan fonn a chur ort dul amach agus rud éigin fiúntach a chur i gcrích tú féin.
ag rith i ndiaidh a n-eireabaill
chasing their tail
Tá daoine ann a chaitheann an tseachtain ar fad ag rith i ndiaidh a n-eireabaill de bharr an dul amú intinne seo.
i mbaol titim
in danger of falling
Cén fáth? An raibh an foirgneamh i mbaol titim? An raibh galar tógálach, marfach ag bagairt ar mhuintir na scoile? An raibh a bpáistí i gcontúirt? An raibh an áit ar snámh le francaigh? Ní raibh.
Ní fheadair mé
I don't know
Sin, nó arís ar ais, an é gur fogha an Bhreatnaiseora é faoi **ro**-(ritheach) na Gaeilge a thabhairt leis ina chúpla focal breac-Ghaeilge? Is fada fiannach an lá, más ea, ó tosaíodh dúnghaois an chúpla focal Gaeilge sa phríomhchathair!
Ní fheadair mé cé mhéad de lucht léite an ailt seo a ghlacfas le 'Y Life' mar shanasaíocht.
i mbaol báis
in danger of dying
San am sin, ní dóigh liom gur thuig daoine i gceart go ndearna na haltraí an obair leis na hothair a bhí i mbaol báis go deonach - ní raibh aon íocaíocht i gceist.
an chomhairle a chur i bhfeidhm
to put the advice into practice
Má bhíonn deacrachtaí léitheoireachta agat ní bheidh tú in ann na bileoga comhairle a léamh ná an chomhairle a chur i bhfeidhm.
i réim
in power
Is é an graffitto is úire ar bhinn na dtithe beaga néata sna heastáit a bhfuil an UDA/UFF i réim iontu ná "Roll on Drumcree 2001".
teacht i dtír
take advantage of
Díchoimisiúnú
=======
Tá an Fíor-IRA réidh le teacht i dtír ar dhiongbháilteacht na nAontachtach i leith an dhíchoimisiúnaithe.
i leith an dhíchoimisiúnaithe
as regards decommissioning
Díchoimisiúnú
=======
Tá an Fíor-IRA réidh le teacht i dtír ar dhiongbháilteacht na nAontachtach i leith an dhíchoimisiúnaithe.
ní raibh acfainn ariamh agam ar an uisce beatha
I could never tolerate whiskey
"Ó ní bheidh, ní raibh acfainn ariamh agam ar an uisce beatha .
dóigh a deachaigh an t-ólachán i gcion ar Chian
the way in which drink affected Cian
Chuir Síle i gcónaí sonrú sa dóigh a deachaigh an t-ólachán i gcion ar Chian.
Ceapadh mé
I was appointed
Ceapadh mé mar Fheidhmeannach ar an eagraíocht i 1996.
curtha i bhfeidhm
implemented
Cén fhís atá agat féin don Ghaeilge?
An bille teanga a bheith curtha i bhfeidhm.
i mbun comhraic
engaged in combat
Seo an t-am den bhliain do na cluichí móra freisin agus na himreoirí móra-le-rá a fheiceáil i mbun comhraic.
i dtrátha
around
Bhí comhlaí den chineál a fheiceann tú ar shiopaí taobh istigh d'fhuinneoga a thí agus bhíodh air iad seo a chur faoi ghlas gach tráthnóna i dtrátha a sé a chlog.
ag dul i bhfeidhm
making an impression on
Tá an páipéar ag déanamh cúpla punta agus ag dul i bhfeidhm ar an phobal.
ag streachailt lena mbeatha a thabhairt i dtír
struggling to make a living
" Deir sí go bhfuil claonadh ann airgead a chur ar fáil d'ealaíontóirí a bhfuil clú bainte amach acu cheana, seachas é a thabhairt do dhaoine atá ag streachailt lena mbeatha a thabhairt i dtír.
Mothaím
I feel
Bíonn siad ag rá, 'Is that a mountain?' nó 'That's lovely, what is it?'
"Bheinnse sásta dá mbeadh daoine ábalta dul isteach chuig taispeántas agus a rá 'Taitníonn na pictiúirí liom' nó 'Ní thaitníonn siad liom' nó 'Mothaím ciúin nuair a fhéachaim orthu.
i bhfolach
hidden
Is i bhfolach i gceangaltán le teachtaireachtaí ríomhphoist a bhíonn a lán víreas, agus is fearr gan aon cheangaltáin as an ngnáth a oscailt.
ní raibh acfainn ariamh agam ar an uisce beatha
I could never tolerate whiskey
"Ó ní bheidh, ní raibh acfainn ariamh agam ar an uisce beatha .
dóigh a deachaigh an t-ólachán i gcion ar Chian
the way in which drink affected Cian
Chuir Síle i gcónaí sonrú sa dóigh a deachaigh an t-ólachán i gcion ar Chian.
i ngaireacht
near
An baol sláinte a bheadh ann do dhaoine a mbeadh cónaí orthu i ngaireacht do na piolóin an dara mórchúis a bhí ann gur chuir na grúpaí i gcoinne na scéime.
i mbaol
in danger
"
Beatha daoine "i mbaol"
=======
Má bhí Coiste Timpeallachta Ghaoth Dobhair, An Taisce agus an ATP sásta le breith an Bhoird Pleanála, ní raibh daoine agus grúpaí eile sa chontae ar aon fhocal leo.
i ngleic le
fighting with
Tá grúpaí eile ar fud na tíre i ngleic le comhairlí contae atá ag iarraidh loiscneoirí a thógáil ina gceantar.
cuirtear i bhfeidhm go tréan í
it is strictly enforced
Tá na húdárais lándáiríre faoin riail seo agus cuirtear i bhfeidhm go tréan í.
ag dul i ngleic le
tackling
Tagann deireadh le gach ré, áfach, agus is cinnte gur ré nua í seo d'Fhoras na Gaeilge agus an eagraíocht ag dul i ngleic le forbairt na Gaeilge ar an oileán uilig.
gcur i láthair
presentation
Tá a fhios agam go bhfuil ábhar maith sa "taispeántas" atá in Ceol mar go raibh mé féin, in éineacht le roinnt eile, páirteach i roghnú, i leagan amach, agus i gcur i láthair an eolais atá ann.
cuir i gcás
for example
Chomh maith leis sin tá cearnóg suite ina lár, a bheas in úsáid mar ionad neamhfhoirmiúil d'imeachtaí ceoil, filíochta agus *performance* agus tá áiteanna beaga thart ar an chearnóg d'imeachtaí níos ciúine, an scéalaíocht cuir i gcás.
thitfinn thart
I'd faint
Dá gcuirfeadh sé a lámh ina phóca, thitfinn thart.
ní bheinn gaibhte
I couldn't be bothered
"
"Órú, caith canna beorach chuige," arsa Deirdre, "nó ní bheinn gaibhte ag éisteacht leis an lustráil a bheas air ar thóir dí.
Bhí do dhá shúil sáite thiar i do cheann
you were sunken-eyed
Bhí do dhá shúil sáite thiar i do cheann.
i léig
in decline
Mhínigh sí dom go bhfuil an méid daoine atá beo bocht in Éirinn imithe i léig de bharr an laghdú sa ráta dífhostaíochta; dúirt sí, áfach, go bhfuil an bochtanas agus an fhulaingt atá ann níos géire ná mar a bhí riamh agus na daoine atá bocht níos scoite amach ón tsochaí ná mar a bhí cheana.
téann sí i bhfeidhm chomh mór sin
she makes such an impression
Deir sí go bhfuil an ábaltacht inti daoine a bhailiú timpeall uirthi agus a thabhairt léi - chreidfinn é sin mar téann sí i bhfeidhm chomh mór sin ar dhuine.
bhraitheas
I felt
Is oscailt súl an méid atá le rá aici agus bhraitheas go raibh mo shúile féin oscailte i bhfad níos leithne tar éis bualadh léi.
thitfinn thart
I'd faint
Dá gcuirfeadh sé a lámh ina phóca, thitfinn thart.
ní bheinn gaibhte
I couldn't be bothered
"
"Órú, caith canna beorach chuige," arsa Deirdre, "nó ní bheinn gaibhte ag éisteacht leis an lustráil a bheas air ar thóir dí.
Bhí do dhá shúil sáite thiar i do cheann
you were sunken-eyed
Bhí do dhá shúil sáite thiar i do cheann.
atá i ndán dóibh
is what awaits them
Mura dtig leo beart a dhéanamh de réir a mbriathair, is é bosca bruscair na staire atá i ndán dóibh.
cur i láthair ó bhéal
oral presentation
Scileanna ar nós cur i láthair ó bhéal, cruinniú a eagrú nó idirbheartaíocht a dhéanamh.
cur i bhfeidhm
application
Tá claontacht láidir sheanbhunaithe i gceist i sochaí Mheiriceá maidir le cur i bhfeidhm an phionóis bháis.
a bheatha a thabhairt i dtír
to earn his living
Nuair a tháinig Tomás Mac Gearailt air ais go hÉirinn i lár na nóchaidí tar éis blianta fada a chaitheamh sna Stáit Aontaithe, ní raibh sé ar intinn aige a bheatha a thabhairt i dtír ag díol leabhar.
a chur i bhfeidhm
implement
Tá pleananna ag na húdaráis áitiúla chun láithreáin staid oifigiúla a sholáthar ach tá ag teip orthu na pleananna sin a chur i bhfeidhm i gceart.
imithe i léig
gone into decline
Bíodh is go bhfuil an Ghaolainn imithe i léig le blianta beaga anuas, is iontach an ní é go bhfuil aon phioc den teanga beo san oileán má smaoinítear go bhfuil an Béarla i réim sna hoileáin eile agus sa dúthaigh ar fud an cheantair le fada an lá.
i réim
strong, flourishing
Bíodh is go bhfuil an Ghaolainn imithe i léig le blianta beaga anuas, is iontach an ní é go bhfuil aon phioc den teanga beo san oileán má smaoinítear go bhfuil an Béarla i réim sna hoileáin eile agus sa dúthaigh ar fud an cheantair le fada an lá.
i gcaitheamh an tsamhraidh
during the summer
Bíonn trí bhád farantóireachta ag gabháil isteach go Cléire i gcaitheamh an tsamhraidh, ó Dhún na Séad agus ó Scoil Mhuire, agus bád an phoist, Naomh Ciarán II, i gcaitheamh an gheimhridh.
baineadh geit asam
I was taken aback
Caithfidh mé a admháil gur baineadh geit asam an chéad uair a chonaic mé m'ainm Gaelach féin i measc na n-ainmneacha Indiacha go léir (agus é litrithe i gceart, ar ndóigh).
i bpolaitíocht na heite clé
left-wing politics
Is cuimhin liom agallamh raidió a chur tráth ar dhuine a bhí an-ghafa i bpolaitíocht na heite clé.
i slite
in ways
"Thaitin sé go mór liom i slite ach bhí sé ana-dhian.
ag dul i dtreise
getting stronger
Na hagóidí móra seo i gcoinne an Aontais, i gcoinne *globalisation*, atá ag dul i dtreise i gcónaí, tugann siad sin le fios cad atá síos an bóthar don tír seo.
tá mé ar an dé deiridh agat
I'm at the end of my wits with you
"Treabh fríd an chomad sin anois," arsa seisean, " nó tá mé ar an dé deiridh agat.
Ní raibh brí míoltóige i Rita
Rita was as weak as water
Ní raibh brí míoltóige i Rita anois i ndiaidh na casachtaí sin uilig agus cé go raibh a fhios aici go raibh Caitríona ar á dícheall í a chur ar a suaimhneas, bhí beaguchtach uirthi i ndiaidh comhrá na beirte eile a chluinstin.
Tá mé bodhar ag éisteacht leis
I'm sick listening to him
' Tá mé bodhar ag éisteacht leis," arsa Caitríona.
i mbaol báite
in danger of sinking
D'iarr seirbhísí tarrthála na hAstráile ar an long lastais an Tampa as an Iorua, a bhí ar a bealach ó Fremantle go Singapore dul i gcabhair orthu mar go raibh an bád ag tógáil uisce go tréan agus i mbaol báite.
i réim
in power
Ar ndóigh bhí neart daoine ag rá go raibh an rialtas atá anois i réim san Astráil síolraithe ó chóilíneacht a bhunaigh daoine a tháinig i dtír go mídhleathach gan buíochas do na daoine a bhí anseo rompu.
Go n-athróinn mo chraiceann
that I would change my skin
Dúirt sí liom, 'Cad é atá siad ag iarraidh? Go n-athróinn mo chraiceann?'"
Ina dhiaidh sin, labhair Cora liom faoina saol agus faoin mhéid tarcaisne a bhíonn le fulaingt aici.
i gcoinne na sceimhlitheoireachta
against terrorism
Ní raibh an tacaíocht chomh láidir céanna nuair a thug sé le fios ar an 21 Meán Fómhair go raibh cead á thabhairt ag an Rialtas d'fhórsaí Mheiriceá ár gcuid aerfort a úsáid agus iad i mbun troda i gcoinne na sceimhlitheoireachta.
i ngéibheann
in captivity
Bhain na péas úsáid as an PTA chun daoine neamhchiontacha, leithéidí Cheathrar Guildford, Seisear Birmingham, Ann agus Paddy Maguire, a chur i ngéibheann ar feadh cúig bliana déag ná níos mó.
ba shaothar in aisce dom é
I was wasting my time
Bhaineas triail as fón póca ach toisc gur scriosadh roinnt aeróg agus de bhrí go raibh cúpla milliún eile ag iarraidh scairt a chur ar a muintir féin, ba shaothar in aisce dom é.
i gcodarsnacht
in contrast
Mhothaigh mé an chailliúint agus, i gcodarsnacht leis sin, bhí láithreacht ann ag an am céanna.
i ngeall ar
because of
Ach i ngeall ar na cluichí móra go léir i rith an tsamhraidh is beag trácht atá ann le tamall anuas ar an ábhar seo.
cé nach n-aontaím
although I don't agree
Dar liom féin caitear an t-airgead den chuid is mó ar nithe praiticiúla agus ar chur chun cinn na gcluichí, cé nach n-aontaím le gach bealach ina ndéantar é sin.
D'éirigh idir mé féin agus na daoine ansin
I fell out with the people there
D'éirigh idir mé féin agus na daoine ansin.
dheamhan a miste liom
I don't care
Nár aifrí Dia orm é - dheamhan a miste liom.
gheallfainn
I would promise
"
Gheall mé go dtabharfainn an teachtaireacht do Neain; gheallfainn rud ar bith di ag an nóiméad úd le go bhféadfainn imeacht uaithi.
Meastú
I wonder
Meastú céard a cheapfadh Miss Gulliver faoina troscán a bheith ag fágáil an tí i gcarr Elvet.
i bhfolach
hidden
"Le mo linnse,' arsa mo Neain, "d'fhanadh cailín óg mar ise i bhfolach le náire, agus ní bheadh sí á taispeáint féin don saol mór.
i do lása
in your day
Ní bhfuair aon duine torrach riamh i do lása, an bhfuair?"
Caithfidh sé go raibh an comhrá seo againn milliún uair cheana.
i gcoitinne
in general
Tá ceann de na príomhchláracha náisiúnta raidió, clár Pat Kenny, á chraoladh ón Daingean ar an Aoine seo, rud a tharraingeoidh aird an phobail i gcoitinne ar an mbaile agus ar an bhféile.
dul i ngleic
tackle
Caitheann sé féin agus polaiteoirí eile na tíre a saol ag bualadh le daoine agus ag iarraidh dul i ngleic lena gcuid fadhbanna agus is cinnte go gcaithfidh siad a bheith fuar go leor ina n-iompar uaireanta.
i mbaol
in danger
Braitheann tú gur duine é Ó Cuív a thuigeann an dóigh le maireachtáil taobh istigh den chóras polaitiúil agus nach mbeidh a shuíochán Dála i mbaol go deo.
Tá Gluais Beo! Pota Focal faoi chóipcheart ag Oideas Gael, foilsitheoirí na hirise Beo!
Pota Focal Beo! Glossary is under the copyright of Oideas Gael, publishers of Beo! magazine.
