Bhí an ráta dífhostaíochta ag 18% aimsir an toghcháin dheireanaigh, bhí frithdhúnadh a mhairfeadh fiche mí á dhéanamh ar chúig chéad dugaire agus bhí muintir na háite ag súil le cuidiú go gasta.

Ansin déarfaidh siad nach bhfuil ceann críonna sa tír nuair a thig sé go ceannacht éadaí na laetha seo nó níl tointe dá dtig siad 'na bhaile leo atá saolach.

Ansin déarfaidh siad nach bhfuil ceann críonna sa tír nuair a thig sé go ceannacht éadaí na laetha seo nó níl tointe dá dtig siad 'na bhaile leo atá saolach.

" Bhí cloigeann Dheirdre ag dul thart fán am seo ach chaith sí siar an bolgam deireanach agus siúd amach an doras iad.

" Bhí cloigeann Dheirdre ag dul thart fán am seo ach chaith sí siar an bolgam deireanach agus siúd amach an doras iad.

"Féadann sé fad a bhaint as nó sin a chuid anocht.

"Féadann sé fad a bhaint as nó sin a chuid anocht.

"Tá fuath na namhad agamsa ar an Nollaig ar na saolta deireanacha seo.

Gura fada a mhairfidh sé".

Gura fada buan seasmhach sibh agus go maire agus go n-oibrí sibh ar an líon seo go ceann píosa maith eile de bhlianta.

Cén fáth ar bunaíodh é? Bhí an seanchóras oideachais trí mheán na Gaeilge ar an dé deiridh ag an am.

Ainneoin bholscaireacht a gcairde sna meáin tá an Páirtí Daonlathach i ndeireadh na preibe.

An focal scoir ag Balor, mar is iondúil: "Caithfear glacadh leis, a Bhertie, ar an drochuair, nach mbeidh i do Bhabhla Mór ach fochup.

Fios ag madraí an bhaile go raibh an ghráin shaolach ag na Seoigigh ar Bhairéadaigh an Lodge.

Go maire an caidreamh idir ailtireacht agus teanga sa Tuaisceart agus go n-éirí le Mackel agus Doherty idir ailtireacht mhaith nua-aimseartha agus an Ghaeilge a chur chun cinn i mBéal Feirste.

"Sin cumann nach mbeidh saolach, tá mé ag inse duit a Úna," arsa an t-athair leis an mháthair.

Ach ar ndóighe, cha raibh an dreas deireanach cainte déanta ag an bheirt.

Tá an Ghaeilge i bhfad níos fearr as ná mar a shíltear, ach tá feidhm le hatmaisféar na gcríoch déanach, nó coinníonn sé an sracadh sa chuid is gníomhaí de ghluaiseacht na Gaeilge.

"Órú, chuir mé i dtaisce iad nuair a tháinig muid ar ais an iarraidh dheireanach agus dheamhan má thig liom smaointiú cá bhfuil siad," arsa Bróna.

(Nílim ach ag magadh!) Níor chailleas dóchas, áfach, agus faoi dheireadh thiar thall, tá cara le Gaeilge agam ar féidir liom an teanga a labhairt leis go rialta.

Ní dhéanfainn mo thurais féin a chur i gcomparáid go deo lena gceann siúd ach tuigim go maith nach mairfinnse go deo ar a leithéid de thuras.

Féach ar DJ Carey ag imirt mura dtuigeann tú an ráiteas sin! Ach, fágaimis an focal scoir ag muintir Mhic Aonghusa.

Dúirt sí gur bhraith sí gur cineál Oisín i ndiaidh na Féinne a bhí inti ar feadh i bhfad ach nach mothaíonn sí mar sin níos mó de bharr go bhfuil oiread suime ag a cuid páistí féin sna hamhráin agus sna scéalta.

Níl mé ag iarraidh ráiteas pearsanta a dhéanamh anseo, ach chuir mé féin isteach ar an damhsa ar an sean-nós an bhliain seo a chuaigh thart, ag an Oireachtas sa Daingean, agus bhí na moltóirí dall ar an aclaíocht agus an lúfaireacht lenar chuir mé an rince cogaidh ar an sean-nós i láthair.

An mhí seo caite, scríobh mé fán bharúil a bhí ann go raibh David Trimble ar an dé deiridh, foighid caillte ag Baile Átha Cliath leis agus fiú Londain ag éirí éiginnte fá cheannaireacht s'aige ar a pháirtí féin agus ar phróiseas na síochána go ginearálta.

"Thiocfadh liom a bheith i mo luí anseo sna smeacharnaigh dheireanacha agus dheamhan lá truaighe a dhéanfá domh.

Nár dheas an mhaise dá mairfeadh sin.

Labhair í agus mairfidh sí an seanmhana a bhí ann agus tacaím leis sin.

* Gluais • Glossary doirtealsink cith fearthainnea rain shower trup na veainthe noise of the van cabhsalane uiligall thriomaigh méI dried go bhfeicfinnuntil I'd see inneall an chairrthe engine of the car casta asturned off ar bheannaigh sé domhthat he greeted me modhúilgentle bradáinsalmon scadáinherring beithíochbeast boladh milis an éisc ár gclúdúthe sweet smell of the fist covering us leitheannaflat-fish troisccod Ar mhothaigh tú an toirneach?Did you hear the thunder? cibé ar bithanyway reoiteoirfreezer bheir sé ar na scadáin ina bpéiríhe caught the herring in pairs crágalarge hands gágcrack de bharraíochtin excess cúpla crág oighreoigea few handfuls of ice ina mullachon top of them bhog sé go fadálachhe moved slowly cruithump go foighdeachpatiently drochthimpistea bad accident is mór an garit's a good thing dhéanfaidh sin muidthat'll do gan a thomhaswithout weighing it dlaíóg ghruaigestrands of hair sa chisteanachin the kitchen cuma bhrónacha sad look ó mhaidinsince this morning corrlásome days deoirdrop go fuireachaircautiously ródhánatoo bold/cheeky sliosslice tarraingtto draw Tae uilig a ólaimseI only drink tea an aimsir seothese days Ailt an ChorráinBurtonport ráchairtrun, demand monarchainfactories d'fhear céileseyour husband iascairefisherman An ScreabánThe area in Gaoth Dobhair where factories are located cibé cá fhad is a mhairfeas sin!however long that'll last dhéanaim i dtólamh dearmadI always forget a cailleadhwho died an lá faoi dheireadhthe other day Char mhothaighI didn't (hear) stócach óga young lad ailsecancer cearrwrong Thug sé a bhásIt killed him bolgam taea mouthful of tea fuarthas a chorp báitehis drowned body was found dhá chónairtwo coffins dhá fhairetwo wakes coisreacadh Dé orainnGod bless us A Dhia ár sábháilGod save us buille tromheavy blow bíodh slios den cháca sinséir sin agathave a slice of that ginger cake lán marahigh tide sruthánstream meascaithe leismixed with it slanntracha éiscfish scales fearthainnrain níochánwashing ar son an taefor the tea B'fhearr domhsa a bheith ag gabháil giota eileI'd better be going ar shiúlgone ag teacht isteach domhon my return uchtánarmful, load carried close to chest éadaí leaththirimehalf-dry clothes a smaointigh méthat I remembered nár íoc méthat I didn't pay

Labhair í agus mairfidh sí an seanmhana a bhí ann agus tacaím leis sin.

* Gluais • Glossary doirtealsink cith fearthainnea rain shower trup na veainthe noise of the van cabhsalane uiligall thriomaigh méI dried go bhfeicfinnuntil I'd see inneall an chairrthe engine of the car casta asturned off ar bheannaigh sé domhthat he greeted me modhúilgentle bradáinsalmon scadáinherring beithíochbeast boladh milis an éisc ár gclúdúthe sweet smell of the fist covering us leitheannaflat-fish troisccod Ar mhothaigh tú an toirneach?Did you hear the thunder? cibé ar bithanyway reoiteoirfreezer bheir sé ar na scadáin ina bpéiríhe caught the herring in pairs crágalarge hands gágcrack de bharraíochtin excess cúpla crág oighreoigea few handfuls of ice ina mullachon top of them bhog sé go fadálachhe moved slowly cruithump go foighdeachpatiently drochthimpistea bad accident is mór an garit's a good thing dhéanfaidh sin muidthat'll do gan a thomhaswithout weighing it dlaíóg ghruaigestrands of hair sa chisteanachin the kitchen cuma bhrónacha sad look ó mhaidinsince this morning corrlásome days deoirdrop go fuireachaircautiously ródhánatoo bold/cheeky sliosslice tarraingtto draw Tae uilig a ólaimseI only drink tea an aimsir seothese days Ailt an ChorráinBurtonport ráchairtrun, demand monarchainfactories d'fhear céileseyour husband iascairefisherman An ScreabánThe area in Gaoth Dobhair where factories are located cibé cá fhad is a mhairfeas sin!however long that'll last dhéanaim i dtólamh dearmadI always forget a cailleadhwho died an lá faoi dheireadhthe other day Char mhothaighI didn't (hear) stócach óga young lad ailsecancer cearrwrong Thug sé a bhásIt killed him bolgam taea mouthful of tea fuarthas a chorp báitehis drowned body was found dhá chónairtwo coffins dhá fhairetwo wakes coisreacadh Dé orainnGod bless us A Dhia ár sábháilGod save us buille tromheavy blow bíodh slios den cháca sinséir sin agathave a slice of that ginger cake lán marahigh tide sruthánstream meascaithe leismixed with it slanntracha éiscfish scales fearthainnrain níochánwashing ar son an taefor the tea B'fhearr domhsa a bheith ag gabháil giota eileI'd better be going ar shiúlgone ag teacht isteach domhon my return uchtánarmful, load carried close to chest éadaí leaththirimehalf-dry clothes a smaointigh méthat I remembered nár íoc méthat I didn't pay

"Móramh Protastúnach le mairstin 20 bliain eile" a dúirt ceannlíne amháin.

Bhí an chamchuairt dheireanach a bhí acu, i Meiriceá ag deireadh na bliana seo caite, an-dian ar fad, a deir Colm.

Agus an meall is mó ar deireadh: tá drogall ar na Gearmánaigh a admháil gur chlis ar an gcóras a rabhadar chomh bródúil sin as.

Ní mhaireann faic i bhfad! Táim den tuairim anois go gcaithfidh mé socrú síos sa bhaile sula socraím síos in aon slí eile.

Praghas: €25 (clúdach crua)* Gluais • Glossary beathaisnéis údaraitheauthorized biography a dialanna pearsantapersonal diaries páipéir phríobháideachaprivate papers go dtí gur insealbhaíodh í ina hUachtaránuntil she was installed as President bailithe le chéilegathered together bhriseadh lárthéarmamid-term break ghuigh Patrick oíche mhaith ar gach duinePatrick bade everyone goodnight as go brách leisoff he went ina sámhchodladhsound asleep clagarnachclatter liúigh Patrick féinPatrick himself yelled den chosán bristeof the broken pavement foscadhshelter tolgcouch phléasc gloine fhuinneoga an doraisthe glass of the windows in the door exploded rinne lámhachánshe crawled dallógablinds leathorlachhalf an inch grúpa confachan angry group idirboth ag béiceachshouting casúrhammer tairnínails cláir adhmaidwooden boards gráscardisorderly mob bosca na bhfiúsannathe fuse box lúth na ngéagthe power in her limbs marbhintinneach le heaglamentally paralysed with fear crógachtbravery cinnireachtleadership fuaraigeantacool-headed ag síneadh na sreinge thart an coirnéalextending the chord around the corner ag stiúradh cúrsaí cosantadirecting defence matters as a támhnéal faitísfrom her trance of fear ag breith ar dhá chamángetting hold of two hurleys shín amach a cosshe extended her leg Baineadh tuisle as an bheirt acuBoth of them tripped a fhad a mhair an t-ionsaías long as the attack lasted i mbaol a mbáisin danger of being killed scanraithe as a mbeathascared to death trost na mbrógthe tramp of the shoes carr coimhthíoch bána strange white car go tráthrialtaregularly nach ndéanfadh Paddy iarracht teacht abhailethat Paddy wouldn't try to come home róchontúirteachtoo dangerous í ar a díchealldoing her best ag iarraidh an tocht a cheilttrying to hide the emotion leis an mhinicíocht raidió sinwith that radio frequency barúilidea gluaiseachtaímovements i bhfianaisein light of nach bhfuil an dara rogha aici ach a admháilthat she has no choice but to admit drogallreluctance an t-aon chosaintthe only protection

* Gluais • Glossary sprioctarget ní túisce anseo thúno sooner are you here iontach slachtmharvery tidy beathalife mórphearsa ficsingreat fictional character dílleachtaorphan sa tsraithin the series uaighgrave an oiread is siolla amháin dá shaotharnot even a syllable of his work oilithreachtpilgrimage clúiteachrenowned a mhaíomhto boast iarsmalannmuseum tairgtear camchuairteannatours are offered bantreoraífemale guide díomhaoinidle ag blaiseadh den saolgetting a taste of the life troscánfurniture sprúillí mionsonraíochaminor fragments col ceathrachacousins ní chónaíodh Montgomery féin ann riamhMontgomery himself never used to live in it adhlacthaburied i do chomhchuairteoiríin your fellow-visitors iad a rangúto categorise them SeapánaighJapanese díograiseachenthusiastic searmanasceremony a fhiafraí deto ask dúilliking luachannavalues chomh patuar intias apathetic towards her smidword, syllable carrchlóscarpark mionsamhailminiature éalúescape proinntitherestaurants camchuairt oidhreachtaheritage tour baiste asnamed after a cuid pearsanher characters bunchlochfoundation-stone straitéis mhargaíochtamarketing strategy uimhirphlátaínumber plates gléastadressed príomhsheómain show Oileánaighisland-people mórtasach asproud of dúchasachnative mangairísellers ollúna mórluachachaself-important professors tionscalindustry débhríochambiguous bréan den ealaín ar fadsick of the whole carry-on tuairiscítearit is reported frith-Anneanti-Anne Is stáitsíodh an t-ilsiamsa AnnekensteinAnd the variety show Annekenstein was staged fonóidmockery d'íomhá fholláin Anneof Anne's clean image casadhtwist is barrúlafunniest cúiseamhaccusation leispiachaslesbianism (chuir sí(she nuair a d'áitighwhen she argued comhdháilconference leispiachas folaithehidden lesbianism cairdeasfriendship cumann leispiach nár cuireadh i gcríchunfulfilled lesbian love oirirceminent flúirse tagairtílots of references homa-anghráchhomo-erotic traidisiúnaithetraditionalists ábhar a stoitheadhto take material comhthéacscontext náireachshameful scannalachscandalous nach bhfuil bun nó barr leiswhich has no basis i dtólamhalways treoraí ar leitha separate guide na sluaite leispiachathe crowds of lesbians díoltas DéGod's revenge mallaithedamned go mear ocrachquickly and hungrily páirc mhór siamsaíochtaa big amusement park tithe itheacháineating houses tuirlingtto alight ar an drochuairunfortunately níl tásc nó tuairisc arthere is no sign of ag foghlúplundering ag creachlooting fáilteachwelcoming go gealgháireachcheerfully le teann diabhlaíochtaout of devilment sé glúinesix generations dubh le turasóirípacked with tourists cárgrimace níos féile ó thaobh síntiúis láimhe demore generous when it comes to tips oineachhonour freastalaíwaitress babhla seabhdairbowl of chowder ciseán bonnóg is craicéira basket of scones and crackers féachaint an bhfuil aiste ar an iasc sa linn bhainneto see if the fish are taking the bait in the pool of milk diúilicínímussels breallachclam portáncrab gliomachlobster trosccod róshrónachtoo nosey meascthamixed glasraívegetables diúgann tú an t-anraithyou drain the soup an braonán blasta deiridhthe last tasty droplet

Murach mé, a smaoinigh sé, ní bheadh duine ar bith anseo fós, b'fhéidir, ach é fágtha go silfeadh an deoir dheireanach fola agus a anam as i ngan fhios dó féin is don saol agus bheadh imithe cheana féin agus ar thóir lóistín i saol éicint eile.

Ach díreach mar a tharlaíonn i gcás go leor ceisteanna eile, mhaireadh an chonspóid lá nó dhó de ghnáth agus ansin d'imíodh sí ó intinn daoine arís.

Ba léir tábhacht an bhua dóibh nuair a rinne siad damhsa timpeall na faiche deiridh (nuair ba chosúil go mbeadh an bua acu) in ainneoin nach raibh foireann na hEorpa réidh leis an imirt.

Chuala mé gur áit speisialta a bhí ann le cuairt a thabhairt air agus nuair a bhain mé an t-ionad amach sa deireadh thiar thall ní raibh díomá orm.

) Ba in Árainn Mhór a bhí cónaí ar Róise Rua Mhic Grianna (Róise na nAmhrán), duine de na hamhránaithe sean-nóis ba thábhachtaí i dTír Chonaill sa chéad seo caite.

Is é an míniú a thugann sé ná go raibh cluichí diana, iomaíocha ag Loch Garman i gcoinne Uíbh Fháilí, Chill Chainnigh agus Phort Láirge sular bhuail siad le hAontroim, agus gur chabhraigh taithí na gcluichí go mór leo sa tréimhse dheireanach chun an bua a bhaint amach.

Leabhar álainn clóbhuailte, arna fhoilsiú ag Cannongate (féirín iontach Nollag do chara a síleann tú cuid mhór de), an dara toradh, agus an comhoibriú leanúnach idir ealaíontóirí sa dá thír a d'eascair as an tionscadal an tríú toradh agus, i ndeireadh na dála, b'fhéidir, an toradh is luachmhaire agus is buaine.

Bíonn dhá théarma againn, a mhaireann dhá sheachtain déag an ceann, agus bímid ag ullmhú don téarma nua idir na téarmaí.

Bhí Brain cairdiúil le Ned Maddrell, an cainteoir dúchais deireanach Manainnise, a fuair bás i 1974.

Fan go bhfeice muid cén dochar atá déanta agat ón iarraidh dheireanach a bhí tú anseo.

An nasc deireanach leis an bhfód dúchais anois faoin bhfód céanna.

Tá creidiúint mhór ag dul do na gardaí - ar deireadh thiar thall, a deir tú, agus an ceart ar fad agat - as fiosrúchán mall a dhéanmah chomh foighdeach sin.

Dhírigh an tsraith dheireanach d'fhoghlaimeoirí, *Now You're Talking*, ar chanúint Uladh agus bhí sé cinnte ar sciar maith den lucht féachana an chanúint seo a thusicint.

Is é an Fuss at the Bus an pictiúr is fadmharthanaí ón bhliain, an seanleon in ísle brí, a choileáin óga thart air á chosaint.

Antaine Ó Faracháin: A Sarah-Jane, cén chaoi a bhfuil rudaí ag gabháil duit faoi láthair? Ar fhoghlaim tú aon tiún deas le deireanas? An bhfuil aon rud ar leith i dtiún a mheallann thú len é a fhoghlaim? Sarah-Jane Woods: Tá rudaí ag dul ar fheabhas, go raibh maith agat, a Antaine, cé go bhfuil mé gnóthach go leor.

Bhí coimhlint éachtach idir John Bonham (Fine Gael) agus Larry Kavanagh (Páirtí an Lucht Oibre) don suíochán deiridh.

Tugadh Big Bird orm an iarraidh dheireanach a chaith mé sin," arsa Ingrid.

Doiligh daoine a mhealladh ======= Rud eile a chuireann isteach ar an SDLP, dar le Bríd, ná go raibh 23 éigin bliain ann, ó thitim an Comhthionóil dheireanaigh i 1975, nuair ba bheag polaitíocht a bhí ann; bhí sé dainséarach a bheith páirteach sa pholaitíocht agus bhí cogadh cathartha ann i ndáiríre.

Gura fada buan crúibíní na hÉireann.

Ní mhaireadh an turas ó Learpholl go Londain ach trí huaire le British Rail, go dtí teacht i gcumhacht rialtas Thatcher i 1979.

Nuair a bhain mé Stáisiún King's Cross amach, faoi dheireadh, chuir sé i gcuimhne dom an tubaiste a bhí ansin i Samhain 1987.

Bhí an scéal ar ais sa nuacht i mbliana mar gur aithníodh an t-íospartach deireanach, níos mó ná 16 bliana tar éis an bhladhmainn ansin ina bhfuair 31 duine bás.

Cuimhnigh freisin gurb é stát Florida an stát cinniúnach a shocraigh cé a bheadh ina uachtarán an babhta deiridh.

I gcomparáid le gníomhaíocht an IRA le 35 bliain anuas, is léir don dall go bhfuil an paramíliteachas ar an dé deiridh.

I Saorollscoil Bheirlín, d'inis Eva Faridi do na mic léinn faoin tréimhse a chaith sí ag obair mar sclábhaí i monarcha mhuinisin de chuid Flick, ag líonadh gránáidí le pléascáin le linn sealanna a mhaireadh suas le dhá uair déag.

Rinneadh an gearrscannán seo, atá 16 nóiméad ar fhad, a thaifeadadh taobh istigh de cheithre lá agus, ar nós *Yu Ming*, tá *Fluent Dysphasia *suite sa phríomhchathair den chuid is mó, ach amháin an radharc deireanach.

Sgoil Lionacleit ar Bheinn na Faoghla a bhí mar cheann scríbe deireanach sna h-Eileanan Siar.

Caithfidh sé gur bhuail sé Tadhg sa deireadh gur leis féin a bhí sé ag damhsa agus thiontaigh sé go mall righin i dtreo an triúir a bhí ina suí.

" Tá sé deacair an ráiteas sin a thuiscint nuair a bhuaileann tú le fear réchúiseach an lae inniu, ach ba chomhartha í an tréimhse seo go raibh deacrachtaí ag teacht chun cinn i saol Ray, deacrachtaí a mhairfeadh ar feadh na mblianta.

Tríd an phasfocal sin "Altan" bhí mé ábalta faoi dheireadh domhan mór an cheoil Éireannach a aimsiú.

Níor tháinig Orpen chuige féin arís riamh i ndiaidh an chogaidh agus críochnaíonn an taispeántas le sraith ón tréimhse dheireanach dá shaol, a thaispeánann an t-éadóchas agus an drochshláinte a tháinig air agus é ag druidim leis na blianta deireanacha dá shaol.

Rinne an Breitheamh Morris géarcháineadh ar iompar na nGardaí ina chéad tuarascáil a foilsíodh anuraidh, ach dá olcas é sin is cinnte go bhféadfadh na héisteachtaí atá ar siúl faoi láthair i bhfad níos mó damáiste a dhéanamh do chlú an fhórsa.

An uair dheireanach, ní raibh i gceist ach dhá iomaitheoir: Aer Arann agus aerlíne gearrshaolach darbh ainm Euroceltic.

Rinne an Breitheamh Morris géarcháineadh ar iompar na nGardaí ina chéad tuarascáil a foilsíodh anuraidh, ach dá olcas é sin is cinnte go bhféadfadh na héisteachtaí atá ar siúl faoi láthair i bhfad níos mó damáiste a dhéanamh do chlú an fhórsa.

Sular bhain siad Trá Juno amach, léim siad trasna go LCA (báid dul i dtír) agus dúirt siad a bpaidreacha deireanacha iontu.

D'fhoghlaim mé cuid acu na blianta fada ó shin, cuid eile níor fhoghlaimíos iad ach an bhliain seo caite.

Tugaim faoi deara go bhfuil an comórtas leis an chomhshaol a scrios ag leanstan ar aghaidh, in ainneoin an ailt a scríobh mé do *Beo!* bliain is an taca seo (eagrán 41).

“Ach sin ráite, tá lucht seinnte na *techno*-pipes sa Ghailís ag díol na milliúin dlúthdhiosca - Jose Angel Hevia ó Asturias, dhíol a dhlúthdhiosca deireanach milliún go leith cóip agus tá tionchar aige sin ar Éirinn.

Ba é an scéal seo buille na tubaiste i súile go leor de na polaiteoirí.

Tá an Eaglais cloíte sa tír seo le tamall de bhlianta anuas agus is í Tuarascáil Fhearna buille na tubaiste.

Ba chóir go gcríochnódh a leithéid sin d’imreoir a ré ar an stáitse mór ar nós cluiche deireanach an tséasúir nó a leithéid sin agus deis ag an lucht leanúna ómós a thabhairt dó.

Feirm Barhill ======= Téann an ceathrú deireanach den tslí trí thalamh feirmeoireachta.

Dúirt Ceannaire Pháirtí an Lucht Oibre, Pat Rabbitte, i ndiaidh an olltoghcháin dheireanaigh gurb é an chéad uair gur roghnaigh an pobal an freasúra a chur as oifig.

Má leanann páirtithe an fhreasúra leis an chur chuige a bhí acu le scaitheamh tá an baol ann go gcuirfear as feidhm go hiomlán iad an chéad iarraidh eile.

Cúig bliana ar aghaidh, agus Milosevic ar an dé deiridh, bhíodar fós ag treabhadh leo.

Ón bhliain 1690 bhí an séipéal faoi chúram na dtiarnaí talún, agus i lár an 18ú haois tógadh seomra speisialta, an Laird’s Loft, inar shuigh an tiarna talún agus a theaghlach le linn na seirbhísí, a mhair uaireanta lá iomlán.

An cheist chéanna ag gach éinne: Conas a mhairfidh muid go deireadh an lae? I dTóiceo a bhuaileamar le hOki den chéad uair.

– An oifig sroichte, dlúthdhioscaí, póstaeir, cuirí, na glaonna deiridh.

Imircigh a d’fhág Éire i gcaogaidí an chéid seo caite ab ea tuismitheoirí Joyce, Marr (Maher) agus Morrissey; glúin rompu siúd a thug athair Rourke an bád bán air féin.

Ach cibé rud faoin atógáil nó faoi smacht a chur ar fhás phoipíní an chodlaidín féin, is léir do chách gurb é an feachtas míleata in éadan na dTalabanach - na Talabanaigh sin a bhí ar an dé deiridh ceithre bliana ó shin, a maíodh san am – an cúram is práinní agus is marfaí atá ag arm Cheanada ann.

Anois, agus Maigh Eo ar ais i gcluiche ceannais na hÉireann, i gcoinne Chiarraí, beidh aon chontae agus tríocha ag súil nach é an toradh céanna a bheas ann is a bhí sa bhliain 2004 agus, mura mbíonn an bua acu, go n-éireoidh leo ar a laghad imirt chomh maith agus a d’imir siad i gcoinne Átha Cliath agus Ciarraí a chur faoi bhrú go dtí na soicindí deireanacha.

Beidh sraith dheireanach chluichí daorchluiche an tséasúir á tosú anocht ag na New Jersey Jackals, in aghaidh an Nashua Pride as New Hampshire.

Tá fianaise aimsithe le gairid ó phailin i mbun locha go raibh ar a laghad trí thriomach le míle bliain a bhí chomh holc leis an gceann seo agus a mhair níos mó ná leathchéad bliain.

Pé uair a bheidh deireadh leis an triomach, tá súil le Dia ag na feilméaraí nach mairfidh an ceann seo leathchéad bliain.

Tá cúrsa eile d’aosaigh, *Tús Maith*, scríofa aige le blianta beaga anuas agus tá sé ar tí an tríú cuid, agus an chuid dheireanach den tsraith seo, a fhoilsiú i ndiaidh na Nollag.

Bhuail mé le DJ Gearmánach ón stáisiún clúiteach ceoil Raidió Bremen a chreid go raibh an t-amhrán ar aon dul le “Non, Je ne Regrette Rien” le hEdith Piaf nó aon cheann de mhóramhráin an chéid seo caite.

We shall not forget you, and when the olive tree of peace puts forth its leaves again, entwined with the laurels of the Spanish Republic's victory, come back!” Glacann na seansaighdiúirí leis gur seo an ceiliúradh deireanach a bheas acu agus sin an fáth go ndearna an BBC clár faisnéise mar gheall ar an ócáid, is dócha.

Fad is a bhí sibhse uilig ag tarraingt na ribí deireanacha de chreatlach an turcaí, bhí mise sáite sa stiúideo ag obair.

Tá corraí mór agus flosc ar lucht stair na healaíne faoi láthair agus iad ag iarraidh brí a bhaint as *Naomh Séamas Mór *(1661), pictiúr as an tsraith dheireanach de shaothar Rembrandt, a tháinig ar an mhargadh le gairid i Sotheby’s i Nua-Eabhrac agus a díoladh ar $25.

“Seo an iarracht dheireanach a dhéanfaidh mé é seo a fháil.

Ba bhreá liom a léamh, dá mbeadh Karl Marx beo inniu, cad é an chiall a bhainfeadh sé as imeachtaí na míosa seo caite nuair a tháinig an poblachtánachas agus aontachas an DUP le chéile den chéad uair riamh.

Chuir mé scairt ar mo chairde ar mo ghuthán póca le cur in iúl dóibh go raibh gach rud ceart go leor, focail dheireanacha cháiliúla, mar a deir an Béarla, mar cúpla bomaite ina dhiaidh sin thit mé i muc shneachta.

Tá leisce ar na cúirteanna dílseoirí ar nós na Shoukris a choinneáil i bpríosún, agus mar a léirigh Rialtas na Breataine le linn an achrainn dheireanaigh taobh istigh den UDA, ní chuirfidh sé ó chodladh na hoíche iad má bhíonn dílseoirí ag marú a chéile ar bhonn “housekeeping.