Is breá leis bheith ag iompó nathanna cainte droim ar ais nó bunoscionn nó spraoi a bheith aige leo.

Ní hamháin go bhfuil sofhriotail ann faoin ghníomh féin, ach tá roinnt nathanna doiléire ann fosta a úsáidtear le tagairt a dhéanamh don oideachas gnéasachta.

" Bíonn leithéidí an IDA ag baint úsáide as nathanna ar nós "*going up the food chain*" agus iad ag iarraidh a thabhairt le fios gur cheart do chomhlachtaí níos mó béime a chur ar an taighde agus ar an bhforbairt, agus earraí nó seirbhísí costasacha a sholáthar seachas leanacht leis an múnla traidisiúnta atá faoi bhagairt mar gheall ar iomaíocht ó oirthear na hEorpa agus ón Áis.

Gan mhoill, thug mé focail agus nathanna cainte liom anseo agus ansiúd.

Dúirt sé go ngáireann a ghaolta sa Ghearmáin faoina Ghearmáinis nuair a labhraíonn sé leo, ó tá rian láidir na seanaimsire ar a chaint, é ag úsáid focal, nathanna cainte, agus gramadaí atá imithe as faisean sa Ghearmáin le céad bliain.

Le cois logainmneacha agus ainmneacha pearsanta, nach ndearnadh mórán athruithe orthu riamh, tá claonadh anois “cúpla focal” Maoraise a shníomh isteach i gcomhrá Béarla - i gcás daoine nach bhfuil ach na nathanna gearra cainte sin ar eolas acu, fiú.

Cén sórt cainte a bheadh acu? Cén cineál stór focal agus cora cainte a bheadh in úsáid acu? Ar chóir do na scríbhneoirí atá ag scríobh scripte don aois seo cloí le corr-dhrochleagan cainte, nó ar chóir dóibh nathanna seanfhaiseanta a bhrú orthu.

Deir sé gur fhág “an croí an áit agam” agus bhí air rith go tobann! NathannaIs iontach na nathanna cainte atá aige, nathanna nach bhfuil chomh coitianta sin sa lá atá inniu ann – “an ghrian a bheith fad corráin mhóir ar an aer ar maidin”, cuir i gcás, arb éard atá i gceist leis ná cur síos ar an am sin den lá thart ar 11.

Thug Richard Walsh, urlabhraí Shinn Féin Poblachtach, a thuigeann smaointeoireacht na n-easaontóirí, (nach iontach na nathanna cainte ar éirigh muid cleachtaithe leo!) preasócáid le dearcadh a pháirtí a chur faoi bhráid an phobail.

Bíonn siad á meascadh isteach agus cabhraíonn sé sin leat nathanna a cheapadh agus gach rud agus thug siad blas canúna dom tharla gur Laighneach mé, saghas uch, an drochchanúint atá agam! Tarraingím focla Thír Chonaill chugam féin nuair a bhím sa taobh sin.

Is gá ceachtanna sa sórt teanga a d’úsáidfí sa bhaile, na nathanna a labhrófá le do leanbh nua agus a leithéid.

Níos measa arís, tá cuid de na teangacha nach bhfuil éinne in ann a labhairt go hiomlán agus níl ach roinnt focal agus nathanna acu fós in úsáid.

Déanann beagnach gach gasúr bunscoile abhus staidéar ar an dán agus, cé go bhfuil nathanna seanreicthe go leor ann agus go bhfuil na mothúcháin maothintinneach in áiteanna, níl aon amhras ach go ndeachaigh na rainn i gcion go mór ar mhuintir na hAstráile.

D’fhoilsigh Hervé Lossec leabhar le déanaí dar teideal Les Bretonnismes, a mhíníonn nathanna cainte i bhFraincis na Briotáine a d’eascair as an mBriotáinis.

Tá an bhéim ann ar an teanga laethúil agus ar fhocail agus ar nathanna coitianta.

Bíonn beannachtaí, geáitsíochtaí agus nathanna cainte ann chun an stádas seo a léiriú.

Sa *Pygmalion*, cosúil le gach saothair ón drámadóir seo, feictear na saintréithe le Shaw, na nathanna géara, an greann agus aoir shóisialta.

Scríobhadh liricí an amhráin san ochtú haois déag agus measaim féin nach bhfuil iontu ach nathanna seanreicthe seanaimseartha, mar a léiríonn an chéad cheithre líne thíos: *Australians all let us rejoice,* *For we are young and free;* *We’ve golden soil and wealth for toil;* *Our home is girt by sea.

Bíonn nathanna cainte, ruthaig, na culaith ghaisce sa chaint sin agus b’fhéidir nach dtuigfidís mórán de seo.

Bhain cainteoirí agus scríbhneoirí leas as focail agus nathanna áirithe arís is arís eile agus cur síos á dhéanamh acu ar Pháidí Ó Sé: fathach peile, gaiscíoch, laoch, uasal, dílis, tiomanta, láidir, fear cuideachta, fear Gaeltachta, fear spraoi, fear a thug uaidh ar son an phobail, Ciarraíoch go smior.

An Mháltais agus nathanna Béarla tríthi.

Tá 40% de na marcanna iomlána ag dul don scrúdú cainte anois ach bíonn an bhéaltriail bunaithe ar scór shraith de phictiúir agus is léir go bhfoghlaimíonn na scoláirí nathanna cainte de ghlanmheabhair.

Is dócha ná a mhalairt go ndéanfar dearmad ar na nathanna seo a luaithe a shiúlfaidh siad amach doras an tseomra scrúdaithe.

B’fhéidir, sula mbíonn sé rómhall, go mba chóir tráchtairí maithe arb í an Ghaeilge a dteanga mháthartha – Seán Bán Breatnach, Mícheál Ó Sé, Antaine Ó Conghaile, Gearóidín Nic an Iomaire, Pádraic Ó Sé gan ach dornán a luadh – a thabhairt le chéile agus iad a chur i mbun foclóra ar leith ina mbeadh focail agus nathanna dúchasacha, oiriúnacha agus a chuideodh le tráchtairí óga an cheird a fhoghlaim.

Is i nGaeilge shimplí atá na scéalta scríofa le míniú ar fhocail agus ar nathanna deacra.

Cén bealach a roghnódh sé? Rith roinnt nathanna leis a chuala sé in imeacht na mblianta, nathanna a thit as béal daoine a casadh dó.

Féadfaidh teanga ar bith focla iasachta nua a ionsú gan fadhb ar bith, ach nuair atá comhréir agus nathanna cainte ag athrú mar gheall ar theanga eile, cruthaítear fadhbanna móra.