iarsmaí seandálaíochta
archaeological remains
Tá saibhreas mór oidhreachta agus iarsmaí seandálaíochta ar fud an oileáin, Cill Chiaráin, Dún an Óir agus Cloch Chléire i measc mórán eile.
le fanacht ar mo chiall
to remain sane
Tá cara agam as Baile Átha Cliath a chónaíonn i mBéal Feirste agus deir sise: "Caithfidh mé imeacht achan choicís le fanacht ar mo chiall.
iarsmaí
relics, remains
Tá láithreacha seandálaíochta anseo againn, iarsmaí ón luath-Chríostaíocht ann go flúirseach agus cultúr na nGael le blaiseadh ann.
a ainm a choinneáil ceilte
to remain anonymous
Roimhe sin, bhí Newton Emerson ag déanamh iarrachta a ainm a choinneáil ceilte, ar mhaithe lena shábháilteacht phearsanta agus lena phost.
iarsmaí Neoliteacha
Neolithic remains
Tá iarsmaí Neoliteacha scaipthe fud fad na tíre.
iarsmaí
remains
Tá go leor iarsmaí de na mainistreacha seo le feiceáil fós.
agus atá fanta sa chuimhne
and that have remained in the memory
Dáiríre, nuair a chuimhním air, is iomaí cluiche ó 1980 i leith ina raibh Uíbh Fhailí páirteach agus atá fanta sa chuimhne.
iarsmaí
remains
Naomh Ciarán
=======
Tá iarsmaí shéipéal Naomh Ciarán ann, naomh a saolaíodh anseo sa cheathrú haois.
gur chóir na hainmhithe atá fanta a mharú
that the remaining animals should be killed
Tá lucht cearta ainmhithe ag rá gur chóir na hainmhithe atá fanta a mharú sa gcaoi nach mbeidís ag fulaingt de bharr an teasa agus an aistir gan staonadh atá orthu.
iarsmaí
remains
Tá iarsmaí ann a théann siar go dtí an 12ú haois.
iarsmaí seandálaíochta
archaeological remains
Tá a lán iarsmaí seandálaíochta ann ó ré na gcultúr Tiwanaku agus Inca.
na hiarsmaí seandálachta
the archaeological remains
Sa roinn nua, faoi stiúir Martin Cullen, tá cúram an chomhshaoil (bóithre) agus na hoidhreachta ar an bhfear céanna agus an chumhacht aige na hiarsmaí seandálachta atá faoina chúram a léirscrios ionas gur féidir bóithre, loisceoirí agus óstáin a thógáil.
iarsmaí seanséipéil
the remains of an old church
Stadann muid in aice le hoileán darb ainm Gun's Island, a bhfuil teach solais agus iarsmaí seanséipéil air.
iarsmaí
remains
Stadann muid in aice le hoileán darb ainm Gun's Island, a bhfuil teach solais agus iarsmaí seanséipéil air.
iarsmaí
remains
"
Ar ais ar an láib, tháinig muid ar iarsmaí gaiste éisc.
iarsmaí
remains
Tugadh isteach é seo le nach gcuirfeadh iarsmaí Chaisleán Charraig Mhaoinis tuilleadh moille ar thógáil mótarbhealach an M50.
iarsmaí
remains
Thug mé spléachadh ar na hiarsmaí, atá ard, liath, ollmhór go fóill.
taisí daonna
human remains
Cé gur léir go bhfuil an pobal fíorshásta leis an phraghas réasúnta a ghearrtar ar a gcuid aerthicéad, chuir cinneadh Aer Lingus gan taisí daonna nó páistí gan tionlacan a iompar déistin ar go leor.
iarsmaí
remains
Taobh istigh, tá iarsmaí le fáil de dhá bhalla cathrach atá níos sine; thóg na Rómhánaigh an chéad cheann agus baineann an dara ceann leis na meánaoiseanna.
iarsmaí na mainistreacha
the remains of the monasteries
Bhí suim agam go háirithe na láithreáin luath-Chríostaí a fheiceáil agus iarsmaí na mainistreacha ó na meánaoiseanna.
iarsmaí scríne s’aige
the remains of his shrine
Tá iarsmaí scríne s’aige san ardeaglais.
iarsmaí
remains
Ag teacht isteach go hUlapul, tá iarsmaí seanséipéil le feiceáil ar chnoc beag agus uaigheanna thart air, agus cuma ar an áit gur láthair Luath-Chríostaí a bhí ann.
iarsmaí prióireachta Doiminicí
the remains of a Dominican priory
Níl mórán fágtha ón seanam, seachas iarsmaí prióireachta Doiminicí, a bhunaigh an Normannach Sir Robert Savage sa bhliain 1244.
iarsmaí créamtha
cremation remains
Tá cistí adhlactha ann, ceann amháin acu 18 dtroithe ar fhad agus 2 throigh ar leithead, agus cnámha agus iarsmaí créamtha iontu.
iarsmaí
remains
Tá séipéal amháin ann go fóill, agus iarsmaí den teach aíochta.
aimsíodh iarsmaí seandálaíochta
archaeological remains were found
Ní mar sin a pleanáladh cúrsaí: bhí rúidbhealach eile á thógáil ag Aerfort Átha Cliath, ach i rith na n-oibreacha aimsíodh iarsmaí seandálaíochta gan choinne, cosúil leis na cinn i gCarraig Mhaighin, rud a chuir cosc ar an obair agus a chuir iachall ar an Rialtas réiteach eile a fháil chun an t-éileamh a shásamh.
iarsmaí
remains
Tá séipéal amháin ann go fóill, agus iarsmaí den teach aíochta.
Beidh le feiceáil.
It remains to be seen.
Seo an t-am a fheicfear chomh mór agus is féidir le brainse rialtais athrú i Meiriceá, ach an athróidh an rialtas féin? Beidh le feiceáil.
iarsmaí séipéil
the remains of a church
Bhí idirghaol le hÉirinn ann, agus tá iarsmaí séipéil ar an chósta go fóill agus ainm Naomh Fionnán, easpag Movilla i gContae an Dúin, air.
iarsmaí séipéil
the remains of a church
Bhí idirghaol le hÉirinn ann, agus tá iarsmaí séipéil ar an chósta go fóill agus ainm Naomh Fionnán, easpag Movilla i gContae an Dúin, air.
na hiarsmaí Neoiliteacha
the Neolithic remains
Agus 5,000 bliain greanta i gcloch sa cheantar, idir thuamaí cúirte agus thuamaí ursanacha, is áit an-suimiúil í do na daoine ar mo chúrsa siúl sléibhe agus bíonn siad i gcónaí sásta sos a ghlacadh ón siúl le hamharc ar na hiarsmaí Neoiliteacha.
fuílleach dreoite dhinnéar na Nollag
the decayed remains of the Christmas dinner
B’in é Balor an Bromaire Bomannach ag meabhrú os cionn na tine istigh ina phluais bhrocach; fuílleach dreoite dhinnéar na Nollag ag lobhadh ina gcairn thart air.
iarsmaí séipéil
the remains of a chapel
Iarsmaí sa cheantar
Istigh sa reilig, tá iarsmaí séipéil le feiceáil agus leachtanna cuimhneacháin suimiúla.
Beidh le feiceáil.
it remains to be seen
An bhfuil athrú rialtais i ndán dúinn níos luaithe ná mar a ceapadh a tharlódh sé sin? Beidh le feiceáil.
a mhairfidh ina chuimhne
that will remain in his mind
Iompar frithshóisialtaDeir Des gurb é an dóigh a mbíonn muid sásta glacadh le cultúr an óil ar cheann de na rudaí is mó a mhairfidh ina chuimhne ón tréimhse sin a chaith sé i mbun “Work Experience”.
mhaireann
stick, remain, (exist)
Ní hiad na cluichí féin a mhaireann im’ chuimhne le fírinne, ach an comhluadar is an spraoi, an ceol agus an t-atmaisféar speisialta a chruthaítear nuair atá na Gaeil ó Ghaeltachtaí uile na tíre i dteannta a chéile.
iarsma
remain(s)
Níl aon iarsma ar an oileán den chéad mhainistir a bunaíodh ach is cinnte go bhfuil rian na nGael ar na logainmneacha atá i nglan Ghaeilge ar léarscáil oifigiúil an oileáin: Baile Mór, Stac Liath, Tráigh Mhór, Carraig an Daimh, Rubha na Carraig –géire, Eilean na hAon Chaorach agus Carn Cúl ri Éirinn.
mairfidh
shall survive, remain
Deir sé nach bhfuil i gceist aige go mairfidh an obair bhalla a dhéanann sé agus nach ceart go mbeadh ealaín den cineál sin marthanach.
spreacadh fanta
spirit remains
Ar mhodh agus ar shiocair éicin nach dtuigim, braithim go bhfuil spreacadh fanta in go leor againn in Éirinn le gníomh úr aisteach éicin a dhéanamh go fóill.
mhaireann
remain, stick
Ní hiad na cluichí féin a mhaireann im’ chuimhne le fírinne, ach an comhluadar is an spraoi, an ceol agus an t-atmaisféar speisialta a bhíonn ann nuair a bhailíonn na Gaeil ó Ghaeltachtaí uile na tíre i dteannta a chéile.
Maireann
it remains
Maireann ceist cóipchirt go dtí inniu féin gan aon réiteach ceart, nó i ndáiríre, réiteach sibhialta.
cnámha
remains
I ndiaidh teacht amach as cuairt ar Choláiste na nGael, b’fhéidir, nó as Séipéal San Pietro i Montorio mar a bhfuil cnámha na nGael, Ruairí Ó Domhnaill agus Aodh Ó Néill, cé na príomhionaid ar cheart a áireamh ar do liosta? Cén áit a dtosófá?
Seasann an tSean-Róimh gualainn ar ghualainn leis an domhan nua-aoiseach agus caitheann muintir an tseansaoil órga sin a scáth ar Rómhánaigh an lae inniu agus iad ag lúbadh a mbealaigh isteach is amach tríd na sráideanna plódaithe spleodracha.
nach nglantar
remain
Do M’oide
====
Seanuaigh i bhfolach ag bun cnoic thréigthe,
fiaile uaibhreach nach nglantar ó bhliain go a chéile,
níl éinne fágtha chun freastal ar an tuama,
is ní ghabhann thar bráid ach corrghearrthóir crann.
fanfaidh sé aclaí
he’ll remain healthy
Má chónaíonn damhan alla nó feithid i gceantar gan sioc nó sneachta, fanfaidh sé aclaí agus gníomhach i rith an Gheimhridh.
d’fhan
remained
Ach cé gur laghdaigh géire an bhochtanais d’fhan an deighilt idir saibhir agus daibhir chomh leathan agus a bhí riamh.
fanacht ina rún
remain secret
**SMM: Níl sé i bhfad ó shin ó shiúilís amach as cruinniú nuair a d'fhógair Olli Rehn go gcaithfeadh gach ní a raibh le rá aige fanacht ina rún.
iarsmaí
remains
Mar shampla, fuarthas iarsmaí in Ailt Olduvai (Gorge) a thugann le fios go raibh homo sapiens sa cheantar breis agus 3.
lorg a mhairfidh
a scar which shall remain
Bhainfeadh an tagairt a dhéanann Corduff don chithréim dhomhain ghoineach atá fágtha, dar leis, ag na himeachtaí seo ar phobal beag tuaithe, deor as cloich, lorg a mhairfidh, dar le Corduff, ar feadh na nglún agus a chuirfidh comharsana agus clanna in adharca a chéile go ceann i bhfad.
D’fhan
remained
D’fhan sé mar sin gur chuir Michael D.
Fanta
remaining
Spriocanna Fanta
========
Maidir le moladh a ceathair, ní léir go bhfuil dul chun cinn suntasach déanta maidir le háiseanna den scoth, Lárionad Iomána agus Acadamh Sainiúlachta.
taisí naomh agus mairtíreach
saints and martyrs remains
Tugann an taispeántas Ciste na bhFlaitheas, atá ar siúl in Iarsmalann na Breataine i Londain faoi láthair, léargas uathúil dúinn ar aigne na Meánaoise chomh maith leis an ghaol ar leith a bhíodh ag daoine san am sin le taisí naomh agus mairtíreach.
an chunús
the smelly remains
“Cuirfidh mé an tseirbhís rúnda nua i mbun fiosrúcháin le fáil amach cé hí nó cé hé agus cá bhfuil cónaí ar an chunús.
fanfaimid dall ar
we’ll remain ignorant
Nár thábhachtaí go bhfiosróimis scéal an airgeadais náisiúnta agus ilnáisiúnta ná vóta amháin a chaitheamh uair amháin gach ceathrú bliain? Mura gcuirimid oiliúint orainn féin, fanfaimid dall ar a bhfuil romhainn agus roimh gach éinne inár dtimpeall.
Níl fanta
all that remains
Níl fanta go feidhmiúil is go rafar sa cheird anois ach an mionlach.
an stair ina staicín
history remains still
Ar ndóigh is é guth an phobail Aontachtaigh inniu é an News Letter, rud a thugann le fios go seasann an stair ina staicín in aon áit amháin ach go n-athraionn sé de réir mar a nochtar léargais úra.
d'fhan
remained
Ceol Shráid na Boirbe
==========
Ar ndóigh, d'fhan rian na Fraince ar an gcathair fiú tar éis Mhargadh Napoléon, ach gan baint polaitiúl a bheith ag an bhFrainc leis an áit, thosaigh saíocht na Fraincise ag dul i laige sa 19ú haois, go háirithe agus inimircigh na hÉireann agus na hIodáile ag plódú isteach.
róghoirt acu fanacht le chéile
too bitter to remain together
Scrúdaíonn Duggan an toradh a bhíonn ag an chailliúint mhillteanach seo uirthi féín agus ar a fear chéile, Tony, agus ar an dóigh a scamhann an dubrón a gcaidreamh go dtí go mbíonn sé róghoirt acu fanacht le chéile.
mistéir nach soilsítear bun ná barr di dúinn
mysteries about which we remain absolutely blind
Thuigeas ón gcéad chúig neomat ina cuideachta go raibh aithne agam uirthi ó chianaibh - aithne a shíolraigh ó cheann de na mistéir nach soilsítear bun ná barr di dúinn - an chomhthuiscint nach bhfuil aon mhíniú ann di ach an rud a thagann anuas chugainn ó na sinsir - an t-ábhar sin a ritheann saor sa bhfuil, a luíonn domhain sa gcnámh agus nach feas dúinn i gceart a bhun ná a bharr ná a bhrí.
nach mbeidh sé amhlaidh gan mhoill
matters shall not remain so for long
Is eagal liom áfach nach mbeidh sé amhlaidh gan mhoill, nó tá na bainc róchumhachtach ó thaobh na polaitíochta de.
d’fhan dílis dá fhréamhacha Éireannacha
remained loyal to his Irish roots
Fear ab ea é Fuller a d’fhan dílis dá fhréamhacha Éireannacha i gcónaí agus chreid sé go daingean go raibh Murphy neamhchiontach.
n-éireoidh leis fanacht in oifig
he’ll succeed in remaining in office
Riail daingean sa pholaitíocht is ea é go mbíonn buntáiste ag an sealbhóir i gcónaí, agus más ea, is cosúil go bhfuil an lámh in uachtar leis an Uachtarán Barack Obama, agus go n-éireoidh leis fanacht in oifig go ceann ceithre bliana eile, ach ní gá do dhuine ar bith, an tÉireannach san áireamh, breathnú siar rófhada i dtoghcháin uachtaránachta chun feiceáil nach ag an iarrthóir tosaigh i gcónaí a bhíonn an bua!
Ach tá dúshlán faoi leith roimh na Poblachtánaigh i mbliana.
ná fanaimis i dtaobh leis an drochscéala i dtólamh
let’s not remain tied to negative news all the time
Abair amach é nuair a chasfar duine leat agus ná fanaimis i dtaobh leis an drochscéala i dtólamh.
fanacht i seilbh
remain in the possession
Ag caint ar na trí chontae sin, dúirt staraí aontachtach amháin, Gordon Lucy "nárbh fhéidir daoine a rialú in éadan a dtola," ag cailleadh leimhe na tuairime sin i dtaca le saol daoine taobh istigh de na Sé Chontae! Ach luaigh Lucy Michael Elliott, aontachtach as tuaisceart Mhuineacháin a bhí ina bhall den Chomhdháil Éireannach deireanach i 1917, fear a mhaígh gurbh fhéidir stát naoi gcontae fanacht i seilbh na nAontachtach agus, dá mbeadh cothrom na Féinne ag gach duine san Ulaidh aontachtach seo, gur mó an seans go mairfeadh agus go mbláthfadh sé.
fanúint lena
to remain with
Comhluadar Cistéirseach a ghlacann an cinneadh fanúint lena mbráithre Muslamacha in iargúltacht Shléibhte Atlas na hAilgéire, an lasair sa bharrach agus fórsaí dubha (treallchogaithe agus stáit) ag imeacht le craobhacha ina dtimpeall.
ag cuardach taisí an athar
searching for their father’s remains
Cuireann uacht na máthar Liobáinigh, imirceach, an cúpla a rugadh di i gCeanada ag cuardach taisí an athar, agus an dearthár sa Mheán-Oirthear.
bhfuil laige éigin fanta iontu
some weakness has remained with them
Smacht in Ionad na hAinrialach
===========
Tá an iomarca daoine róghortaithe sa saol agus tá sciar líonmhar a gortaíodh agus a bhfuil laige éigin fanta iontu, nó go bhfuil goimh aisteach iontu ó shin.
leanann an bhagairt
the threat remains
gan aon athrú ar stádas éigeantach na Gaeilge) ach leanann an bhagairt.
an scannán is tanúla
the thinnest membrane remains
Níl fanta de screamh ar an dlí idirnáisiúnta ach an scannán is tanúla, scannánaíocht Hollywood, cláir teilifíse gan beann ar aon rud ach seafóid agus cé dúirt seo faoi siúd nó fúithi siúd.
taisí an cheithearnaigh a dhí-adhlacadh
to exhume the outlaw’s remains
Bhíothas ag súil nach mbeadh éinne in innimh taisí an cheithearnaigh a dhí-adhlacadh as olluaigh go deo, ach d’éirigh le seandálaithe a chnámharlach a aimsiú dhá bhliain ó shin, ag baint feidhme as eastóscadh aigéid núicléasaigh.
tugadh a thaisí do shliocht a mhuintire
his remains were given to his siblings’ descendants
Ní raibh sliocht ar an gCeallach féin, ach tugadh a thaisí do shliocht a mhuintire.
ar mian leo fanacht
who wish to remain
I mí na Samhna, fágaim, gan ach foláireamh 5 lá tháinig méadú 100% ar an táille atá le híoc ag daoine nach saoránaigh de chuid an AE iad ar mian leo fanacht in Éirinn níos faide ná 90 lá.
d'fhan an rialú sin slán
the ruling remained untouched
In 1856, mar shampla, rialaigh Cúirt Uachtarach na Stát Aontaithe nár bhain bille cearta na tíre le daoine Gormaigh, agus d'fhan an rialú sin slán go dtí 1868.
Lonnú Fada Ceamara ar an Láthair
the camera remaining for a long spell on spot
Lonnú Fada Ceamara ar an Láthair
==============
Fear mór an “*show*” seachas an “*tell*” ab ea Simon sa chlár mór le rá eile aige freisin, The Wire, clár fíormhall a dhéanann mioniniúchadh mall réidh ar chliseadh na bhforas sóisialta ba bhunúsacha i mBaltimore.
le fanacht
going to remain
Ag Socrú Síos Abhus
=====
Na Polannaigh atá linn le breis is ceithre bliana, tá siad le fanacht mar is abhus amháin atá siad i dteideal íocaíochtaí leas sóisialta.
sásta fanacht in áit na leathphingne
content to remain bereft of respect
"Ceann de na rudaí a tharla sna 70í a bhí difriúil ná, i ndiaidh an imtheoranaithe, gur léir nach raibh an pobal náisiunaíoch sásta fanacht in áit na leathphingne.
Bíonn ciúin ciontach
the guilty remain silent
Bíonn ciúin ciontach agus caithfear rud éicint a rá in am corraíola leis na meáin.
D’fhan mé feín i mo thost
I remained quiet
”
D’fhan mé feín i mo thost, ach bhí tús comhrá déanta…
Is scéal casta go leor atá sna staidrimh a bhaineann le cúrsaí daonra agus imirce sa nGearmáin le blianta beaga anuas.
Bhí tost beirte arís ansin ann
we both remained quiet
”
Bhí tost beirte arís ansin ann, ach ní tost gan tuiscint a bhí ann.
d’fhan siad dílis
they remained loyal
Máirtín Standún as Learpholl agus Gearóid Ó Maoil Mhíchil ar ndóigh, mar a chéile, d’fhan siad dílis don Ghaeilge.
d’fhan mé dílis do na tuairimí a bhí agam
I remained loyal to my views
D’fhág mé an IRSP ina dhiaidh sin ach d’fhan mé dílis do na tuairimí a bhí agam go dtí an lá inniu.
de phúdar bainne fanta
of milk powder remained
Bhain mé na seilfeanna cúil amach agus chonaic go raibh stán mór ramhar amháin de phúdar bainne fanta agus cheannaigh mé é.
na cuimhní a fhanfaidh leat go deo
the memories which shall remain with you forever
An Chaid
====
**CB: An Club versus an Contae – cad iad na buaicphointí duitse?**
DÓC: An club is dócha – sin iad na cuimhní a fhanfaidh leat go deo.
leis an chreidiúint go dtiocfaidís ar iarsmaí an Naoimh
in the belief that they’d find the saint’s remains
D’ordaigh Pápa Pius XII tochailt seandálaíochta ann sa bhliain 1939 leis an chreidiúint go dtiocfaidís ar iarsmaí an Naoimh.
bhfanfaidh an suíomh
the site shall remain
Tá caint ann anois go mbeidh an dánlann iontach seo ina ceap oifige amach anseo ach tá mórán den phobal agus den aos ealaíne go háirithe ag súil nach dtarlóidh sé seo agus go bhfanfaidh an suíomh mar atá mar chuid d’oidhreacht na bliana.
i dteannta a dtaisí siúd
beside their remains
Caithim seal gach cuairt i dteannta a dtaisí siúd freisin - ainniseoirí ón Parramatta Lunatic Asylum, ó Mhonarcha na mBan, ó Otharlann an Erysipelas, ón ‘Invalid Establishment’.
Bhfuil a cnámha siúd caite
are her remains thrown
Ar tugadh bata agus bóthar don gcailín bocht aimsire úd a luaitear? ’Bhfuil a cnámha siúd caite i gcúinne éigin den chill chéanna? Gach seans go bhfuil.
Sa dán Aros Mae'r Mynyddau Mawr
in the poem ‘the great mountains remain’
Sa dán Aros Mae'r Mynyddau Mawr atá na línte:
Tá an seanfhód álainn i lámha eile
An tseanchomharbacht tagtha chun deiridh
An té ar leis an áit ag tabhairt cúl le cine
Agus cúl le talamh spré agus cleamhnais.
a d’fhan ina thost
who remained dumb
Seo an fear a d’fhan ina thost nuair a bhí na círéibeacha a bhain leis na bratacha ar siúl; atá ina thost faoi drochthionchar an UVF in oirthear Bhéal Feirste; faoi sheafóid Twaddell.
spreacadh fanta
spirit remains
Aithníonn Ciarán Mac Aonghusa a bhfuil ag titim amach os comhair a dhá shúil, agus cuireann sé cumha mhór air, ach tá spreacadh fanta in go leor daoine in Éirinn lena gcinniúint féin a cheapadh.
Tá Gluais Beo! Pota Focal faoi chóipcheart ag Oideas Gael, foilsitheoirí na hirise Beo!
Pota Focal Beo! Glossary is under the copyright of Oideas Gael, publishers of Beo! magazine.
