Bhí an t-uisce rud beag fuar go fóill nuair a bhí mé féin ansin ag deireadh mhí an Aibreáin ach bhí mé breá griandaite faoin am a bhain mé an baile amach! Tá eolas le fáil ar na suímh ghréasáin seo faoi lóistín ar Stromboli: • http://www.

Mar shampla, tá lacha ann ar a dtugtar an *mandarin*, a bhfuil cleití an-sciamhacha aige, oráiste agus dearg agus crón.

Bhí an tír breac le póstaeir a thaispeáin a aghaidh ghriandaite agus ar a raibh manaí mar "cathracha níos sábháilte, post agus cánacha níos ísle do gach duine".

Go dtí le gairid, bhí siad le feiceáil ag máirseáil timpeall an cathrach in éide an UVF nó na nDúchrónach, ach i mbliana d'úsáid Cigire na bPóilíní i Merseyside, Michael Clogherty, an tAcht Coiscthe Sceimhlitheoireachta 2000 (nó PTA) agus chuir sé in iúl dóibh go raibh cosc ar éide na n-eagraíochtaí paramíliteacha.

Baineadh siar asam nuair a shiúil mé isteach i dteach an phobail ansin mar cé a bhí os mo chomhair amach ach Naomh Pádraig féin, é cósúil go maith leis an Naomh Pádraig a chífeá in Éirinn, ach a chraiceann daite ag an ghrian agus cúpla crann pailme sa chúlra.

) Bhí oifig ann ag Michael Collins i rith Chogadh na Saoirse agus chuir na Dúchrónaigh an teach trí thíne i 1921.

Éide an UVF ======= Bhí iontas ar a lán daoine in Éirinn baill de bhannaí ceoil feadóige de chuid na nOráisteach a fheiceáil ar chlár *Léargas *agus iad gléasta in éide an UVF agus na nDúchrónach.

“Ní féidir na Dúchrónaigh a chur i gcomparáid leis na Naitsithe,” ar sé.

B’amhlaidh a bhí i gcás na bparáidí: Cé go raibh baill de bhannaí ceoil feadóige na nOráisteach le feiceáil go rialta agus iad gléasta in éide an UVF agus na nDúchrónach, ní dhearna na póilíní faic faoi go dtí gur tháinig an Jim Larkin Republican Flute Band (JLRFB) ar an saol i 1997.

Mar sin, cuireann sé iontas orm féin agus ar na daoine a bhíonn amuigh ag siúl liom go bhfuil neamhaird tugtha le blianta anuas ar shuíomh tábhachtach i stair an cheantair, is é sin, seanteach Mhíchíl Uí Éanaigh i Málainn Bhig, áit ar mharaigh na Dúchrónaigh é ar 28 Feabhra 1921.

I m’alt, rinne mé cur síos ar an charachtar seo, a throid in aghaidh na nDúchrónach, na *Freestaters*, na faisistigh sa Spáinn agus, mar bhall den RAF, in aghaidh na bhfaisisteach sa Dara Cogadh Domhanda fosta.

Cé go raibh críoch chaithréimeach leis an scannán *Mise Éire *a tháinig amach dhá bhliain roimhe sin, ní hamhlaidh do *Saoirse?* An chúis atá leis sin ná go gcuimsíonn sé tréimhse inar tharla ní hamháin Cogadh na nDubhchrónach, an sos cogaidh, an Conradh, bunú an tSaorstáit agus córas rialtais Stormont ach ar ndóigh mórthubaiste an Chogaidh Chathartha freisin.

Nuair a fuair mé amach ó aintín de mo chuid go ndearna na Dúchrónaigh ionsaí ar an teach feirme ina raibh mo mháthair ina cónaí i 1920, agus gan í ach cúig bliana d’aois, dúirt mo mháthair liom nuair a chuir mé ceist uirthi faoi: “Is fearr liom gan a bheith ag smaoineamh air.

Tháinig na póilíní orainn agus go tobann d'oir sé domh nár thuig siad mo chuid Fraincise! Tá mé ag déanamh go bhfuil ádh an tosaitheora iontach tábhachtach agus tú ag imirt Boules nó bhí mé iontach maith aige, agus bímse *cat* go maith ag cluichí liathróide go hiondúil! Tá sé tábhachtach dul amach le dath na gréine a fháil más Aixois thú, mar sin, agus bomaite saor agam i rith an lae, d'éalaínn amach doras cúil an stiúideo damhsa agus “ghlacainn grian” mar a deir muintir na háite.

Ba shin Cathlán na nGaibhlte agus bhí cuimhne láidir go maith agus bhíodh plé go fóill faoi Chogadh na nDubhchrónach agus faoi Chogadh na gCarad.

I measc na scéalta suimiúla a luann Mary Ward sa leabhar tá cur síos ar eachtra inar chuir fear ón Lucht Siúil (glantóir poll deataigh) agus daoine ón bpobal buanlonnaithe an dallamullóg ar na Dúchrónaigh i nGaillimh nuair a bhí na Tans ag lorg gunnaí agus iad sa tóir chomh maith ar fhir a bhí ar a gcoimeád.

Dúchrónaigh Beilgeacha ab ea iad siúd dar le Cruise O Brien agus d’úsáid sé dearbhuithe na Náisiún Aontaithe chun a bhformhór a dhíbirt.

Bíonn an smearadh bréigeach orthu, buantonn ina bhfolt, smideadh agus ingne bréige.

Ní shamhlaítear an Ghaeilg leis na Dúchrónaigh, ach bhíodar ann.