Táimse chun cúpla ubh scrofa a ullmhú dom féin.

An ndéanfaidh mé ubh bhreise duitse? Is uibheacha saor-raoin iad.

* Gluais • Glossary mo dhícheallmy best a gheallaim dom féinI promise myself san fhásachin the desert d'fhéadfainn staonadh ó sheacláidI could abstain from chocolate don Charghasfor Lent cleastrick chuirfinn dallamullóg orm féinI'd delude myself blastatasty íobairtsacrifice maitheasgood bródúilproud casacht mhór ghroía great big cough tairseachthreshold tanaíthin fiáinwild de shíoralways seanfhaiseantaold-fashioned láchfriendly, pleasant mearbhallconfusion cheapasI thought a bhlas tuaisceartachhis northern accent chloisimis a chasachtwe used to hear his cough bhímis ar bíswe used to be excited/impatient cúbógacollections of Easter eggs scaoilimis gach uile ní uainnwe'd cast everything aside go scafántaspeedily ghlacadh sí buíochas leisshe would thank him chuireadh sí i bhfolach éshe would hide it ag iomrascáil lena chéilewrestling one another suachmáneasy-going person gan puth análawithout a puff of breath parlúsparlour, sitting-room deireadh sí linnshe would say to us cur i gcéill iomlántotal pretence thuigeadh siseshe'd understand bheannaímis dówe would greet him d'fhiafraímis dewe'd ask him d'fhreagraímiswe would answer go fuarbhruiteindifferently ag tóraíocht an mhálasearching for the bag nodclue go n-alpfadh Daidí siar iadthat Dad would devour them beadaílover of sweet things dá bharras a result d'éalaigh méI escaped cófrapress ag póirseáil thartrummaging about málaí plaisteachaplastic bags doirtealsink de phreabsuddenly go raibh mo chosa nitethat it was all up with me polaitíocht an tuaiscirtthe politics of the north daoine muinteartharelations díospóireachtaí bríomharalively debates a chuairteannahis visits b'annamh cuideachta na bhfear aigehe seldom had the company of men ag útamáilfumbling ba ghiorra in aois diclosest to her in age mo dhála féin agus Tríonajust like myself and Tríona fé mar a chaitheadh Tríona liomsaas Tríona used to treat me barrúilfunny de shíor dár gcáineadhalways criticizing us ag spochadh as m'uncailteasing my uncle agus uasal le híseal á dhéanamh aigesean uirthiseand he was patronizing her tá sé chomh maith agamI may as well á leanúintfollowing him garda gradaimguard of honour cársánwheeze inchreidtecredible plúchadhasthma ag sméideadh ar m'uncailnodding at my uncle dá mbéarfaí ormif I was caught isteach sna gnáthchróite folaighinto the usual hiding-places macalla na nglórthathe echo of the voices tuaromen, sign an ceann ab ansa liom féinthe one I liked best mealltachenticing bonnánhorn fardoraslintel of door vardúswardrobe bheir mé barróg airI hugged him ag cóiriú na n-adhartánarranging the cushions glicsly caoi a chur ar an áitto tidy up the place margadhdeal a roinntto share stróic méI tore daitecoloured dúil chráitetorturous desire candaí móra seacláidebig chunks of chocolate blúire ar bhlúirebit by bit giodalachperky bhuail fonn múisce muidwe felt like vomiting tháinig iarracht den cheann faoi orainnwe became a little bit down smeartha le seacláidcovered in chocolate teipfailure

Bhí seomra mór foirne ann ina raibh cistin agus, an chéad rud ar maidin, thagadh na mná ann agus dhéanadh siad a mbricfeasta - brachán, uibheacha scrofa, agus a leithéid.

Tá an iarracht is deireanaí bunaithe ar athrú géiniteach a dhéanamh ar an ainmhí sa gcaoi nach mbeadh ar chumas na gcinn óga fás agus uibheacha a bhreith.

Tugadh isteach an t-iolar fíréan go Dún na nGall, as Albain, in 2001 agus i mbliana, den chéad uair ó 1912, rug ceann acu ubh i bPáirc Náisiúnta Ghleann Bheatha.

Caithfidh sé go raibh sé an-deacair dóibh an t-athrú a dhéanamh ón iománaíocht go dtí an cluiche Astrálach, agus go mór mór dul i dtaithí ar an liathróid ubhchruthach – ba bheag cabhair dóibh é a dtaithí ar pheil Ghaelach sa chás sin.

An ceantar thart orm ar nós uibheacha i gciseán – cnoic, cnocáin agus tulacha – iad ar fad faoi choinleach ach go bhfuil corrphaiste caschoille sna clúideacha nach féidir leis an innealra a shroichint.

Toisc nach mbíonn siad in ann iad féin a chothú, faigheann siad bás den ocras tar éis trí nó ceithre lá (ach bíonn seans acu uibheacha a bhreith sula gcailltear iad).

“Thángamar as an tsáinn áirithe sin,” a deir sé, “agus d’fhoghlaíomar ár gceacht gan ár n-uibheacha ar fad a chur in aon chiseán amháin.

Thug siad pota domh, agus dúirt an freastalaí liom an pota a fhágáil ar a thaobh go dtí go mbeadh an gaineamh tite in orláiste ubh, a cuireadh ar fáil in éineacht leis.

Taos fuar-ardaithe sáithithe le cáis, uachtar agus uibheacha, mmmm.

Deich faoin chéad de cháin bhreise ar lucht labhartha na Gaeilge, agus cúig faoin chéad sa bhreis ar an cháin sin le gearradh ar mhuintir na Mumhan a labhraíonn an Ghaoluinn! “Char labhair mise ach Gaeilge bhlasta Uladh le mo bheo agus cha dtig libh a dhath ar bith a dhéanamh fá dtaobh de,” a mhaígh Maidhc Dainín Ó Sé, agus é i mbun agallaimh leis na hiniúchóirí cánach a bhí ar cuairt aige i gCorca Dhuibhne.

Ina theannta sin, rinneadh ionsaí uibheacha ar phríomhfheidhmeannach na monarchan Continental (aerbhoinn rotha) i Clairoix, gar do Pháras, tar éis dó dúnadh na monarchan a fhógairt.

Ní hamháin go raibh an ghrian ag scoilteadh na gcloch, ach bhí sé chomh te sin go bhféadfá ubh a róstadh ar na clocha dá mbeadh ubh agat, mar a dúirt cara liom fadó.

Leaba is bia gan iarraidh fós,Bhris sé ubh de bharr mo chinn.

Chuireas an seomra in áirithe, Is suas liom an staighre in airde:Gúna dúnadh thiar,Folt dorcha, gealacán is buí.

Tá na héin tosaithe ar na saolta beaga seo ag déanamh neadacha agus is léir go bhfuil siad fós misniúil deimhneach go mbrisfidh a n-ál as an mblaosc an ráithe úrnua seo.

Maidir leis féin, fásfaidh eireaball ar ais le himeacht ama – roinnt seachtainí! Nuair atá siad réidh chun ubh a bhreith, ní thiocfaidh ach ubh amháin ag am faoi leith, agus clúdófar le lustran é ar ghrinneall an locháin.

Curach an Teifi, an 'corwg' nó 'cwrwgl', is ciseán báid atá ann, seas amháin inti, í corrach, bambairneach ar an uisce, ach déanamh na huibhe uirthi nach mór, agus í beagbheann ar an sruth dá réir ach láimh an mháistir a bheith á stiúradh.

Go minic leis na físeáin YouTube ina mínítear conas rud éigin a dhéanamh, bíonn siad gar dó, ach dá b’fhéadfaí ceist a chur láithreach leis na uibheacha do na meireangaí os do chomhair amach, chabhródh sin i bhfad níos mó arís.

Is cuimhin liom go maith an croíghearrthóir agus an slisneoir úill, na slísneoirí cáise is uibhe, na boscaí sábháil bia, na leabhair nótaí, eagraitheoir béiltí is liostaí bia.

Má thaitníonn uibheacha go mór leat ach tá tú bréan d’uibheacha bruite, friochta, scallta agus scrofa, seo anois giúirléid a dhéanfas úbh órga duit.

Má thaitníonn uibheacha go mór leat ach tá tú bréan d’uibheacha bruite, friochta, scallta agus scrofa, seo anois giúirléid a dhéanfas úbh órga duit.