Pota Focal Intergaelic
fag | | fál | fán | fás
Gluais TíHouse Glossary Gluais Beo!Beo! Glossary TeasárasThesaurus BriathraVerbs
druid dúisigh dún éalaigh éiligh éirigh éist fág faigh fair fáisc fan fás feabhsaigh féach féad feic feil fiafraigh fill fiuch
fág
01 A 01
leave
N1
AGS
N2
AFF
luaith, ór, craiceann
A
LOC
istigh, thíos
P1
LOC
ar: bord
Chaithfí an luaith sin a fhágáil istigh an lá sin. CC: MI-7-21-02
D'fhágaigh siad an t-ór ar an mbord, agus ní facthas ó shoin. CC: SP-8-01-09
Agus d'fhágaidís an craiceann seo thíos ann? CC: LC-1-04-10
02
keep
N1
AGS
N2
AFF/MOT
léine
P1
LOC
ar
Bhoil, an fear seo a dhóigh a chuid éadaigh, oíche bhreá ghealaí, a chuid éadaigh frae chéile níor fhágaigh sé an léine féin air. CC: FO-5-18-20
B 01
N1
AGS
N2
AFF
feamainn, ceilp
A
(LOC)
ansin
S2
TEM
Sgo
Bhoil, is iondúil go bhfágtaí an fheamainn dubh, agus fás dhá bliain, go mbíodh sí ina fás dhá bhliain. CC: TM1-1-08-05
Bhoil d'fhágaidís ansin é, b'fhéidir dhá lá nó go bhfuaraíodh sé agus bhrisidís le ord é … CC: LM-3-01-06
02
leave, keep
N1
AGS
N2
AFF
eorna, corp
A
LOC
ansin, istigh
P1
TEM
ar feadh Ntemp
S2
(TEM)
Sgo
D'fhágaidís ansin é ar feadh seachtain(e) nó coicíse, go dtosaíodh sé ag cur amach. CC: TM1-2-03-02
D'fhágtaí ar a laghad dhá oíche istigh é, an corp. CC: TM1-4-01-19
C 01
leave
N1
AGS
N2
AFF
olann
P1
STA
i (ess): píosa
Ansin, bearrtaí an chaora, agus d'fhágtaí an olann in aon phíosa amháin. CC: LM-1-01-03
02
keep
N1
CAU
N2
AFF
P1
MOD
ar: caoi
Agus 'sé atá do mo fhágáil anois ar an gcaoi a bhfuil mé nach bhfuil mé ag obair ach oiread. CC: FO-4-12-02
03
N1
AGS
N2
THE
siúd
P1
STA
mar
Níl tusa i do sheanfhear chor ar bith ach fágfaidh muid siúd mar atá sé. CC: TM1-3-02-09
04
N1
AGS
N2
AFF
dris
Adj
STA
bainte
Caithfidh tú an dris a fhágáil bainte mí nó trí seachtainí, agus na deilgní a bheith scríofa dhi, ros go righneoidh sí an dtuigeann tú. CC: SP-1-03-04
Mura bhfágaidís na fuinneogaí osclaithe agus a bheith in ann a theacht isteach. CC: LC-1-36-10
D 01
leave behind, forget
N1
AFF
N2
POS?
píopa, leabhar
P1
LOC
i ndiaidh, sa mbaile
Chuaigh sé siar an lá seo agus chuir sé a lámh ina phóca, agus ná raibh an scrios air mura raibh an píopa fágtha ina dhiaidh. CC: RM-4-09-02
Agus ansin d'úirt sé leis an máistir nuair a tháinig sé chomh fada leis, gur fhág sé a chóipleabhar sa mbaile a raibh na háirimh uirthi. CC: SP-2-14-03
02 A 01
N1
AGS
N2
MOT
carr, bád
P1
LOC
ar, i leataobh, in aghaidh
Nó bheidís in ann é a thógáil, agus é a thabhairt taobh isteach den chlaí b'fhéidir agus an carr a fhágáil i leataobh an bhóthair agus ní thabharaidís... CC: FO-1-26-04
D'fhág mé mo bhicycle suas in aghaidh an chairr sin agus sílim gur fearr dhom é a thógáil as. CC: FO-7-15-10
Agus chuaigh mé anonn, agus d'fhágaigh mé í ar an talamh tirm. CC: SP-9-05-06
B 01
drop, DELIVER
N1
AGS
N2
MOT
móin
P1
LOC
i, taobh amuigh de
Anois, tiocfaidh an tractor, nó carr nó rud éigineach, fágfar an cruach mhóna taobh amuigh den doras. CC: FO-2-04-01
Ach faoi cheann cúpla lá, bhí muid ag seoladh linn, coicís ina dhiaidh sin arís, bhí mé féin is é féin ag seoladh anoir, tar éis lucht móna a fhágál thall i gCinn Mhara. CC: CR-6-06-10
02
put, lay, touch
N1
AGS
N2
MOT/PRT
lámh
P1
LOC
ar
Bhoil, ba é an chosúlacht ba mhó ansin a Mháire, nuair a bheadh a fhios agat go mbeadh maoitheáin acu, ná dhá bhfágfá do láimh ar an polláirí an bhó, bheadh a polláirí fíorfhuar agus timpeall a béal. CC: LC-2-04-06
C 01
N1
AGS
N2
MOT
[duine]
P1
LOC
ann, sa mbaile
Písín beag síos anois ón áit ar fhágaigh tú mise an oíche údan an oíche bháistí údan, písín beag dhó... CC: CR-4-10-14
Caitear duine a fhágáil ann achuile bhliain is ar m'iníonsa a thit an crann i mbliana. CC: RM-4-02-27
Ach, bhí an tAifreann ar bun, agus d'úirt mise, nuair a d'fhág mé sa mbaile é go ngabhfainn féin ag an Aifreann. CC: FO-4-03-06
02
N1
AGS
N2
AFF
[anim]
A
LOC
ansin
P2
LOC?
i: diabhal
Tar ar ais go dtí mise agus fágfaidh muid sa diabhal ansin iad. CC: TM1-3-01-62
03 A 01.1
depart, leave
N1
MOT
[hum]
N2
LOC
P1
TEM
Agus amach sa meán-oíche 'sé an t-am a d'fhágaidís an t-am sin an dtuigeann tú ag dul go Gaillimh, oíche Dé hAoine, tháinig an fear seo thartu, agus labhair sé. CC: MI-7-06-08
D'fhág sibh Ros Muc moch go maith mar sin. CC: RM-5-01-05
Pádraig Tom Pheaitsí is iad sin go ndéana Dia trócaire air, agus d'fhágaidís sin an-mhoch. CC: SP-8-08-03
01.2
depart
N1
INS
traen, bus
N2
LOC
[áit]
A
TEM
moch
P1
TEM
ag
Bydad d'fhág an traein sin Gaillimh an-mhoch ar maidin. CC: FO-1-08-01
Agus tagann bus amach as Gaillimh fágann sé thíos ag an station ag ceathrú tar éis a deich is bíonn sé amach taobh seo againne ag ceathrú don haondéag. CC: FO-1-15-03
02
get out, escape
N1
AGS
gliomach
N2
LOC
bearrach
Bhoil, an bhearach na chúig orlaí, an gliomach a ghabhfas aici sin, nó a thógfas sí, ní raibh sé eásca aige é a fhágáil. CC: TM2-7-01-08
03
set out from
N1
AGS
P1
FNT
ó: [áit]
S2
TEM
Sgo
Agus ní fhágfaidís ó gheata theach an phobail go gcruinnídís chun a chéile arís, agus go marcháilidís abhaile. CC: RM-6-14-06
B 01
N1
AGS
N2
LOC
[áit]
Bhoil, tá sé maith go leor anois thar mar a bhí sé, i naoi déag agus a haondéag san am ar fhágaigh mise an Baile Tí Móir. CC: TM2-11-01-02
Agus ag iarraidh písín talúna a fháil san áit chéanna ar fhágaigh siad agus socrú síos ann. CC: TM2-8-07-07
Bhí sé curta isteach ina gcuid cnámha, ó d'fhág siad an cliabhán, an obair. CC: RL-3-15-02
02
N1
AGS
N2
SOC
scoil
A
(DIR)
amach
Nuair a fhágfas siad amach an scoil náisiúnta anois, tá sí ar an taobh eile dhóibh, tá an tech acu. CC: TM2-10-02-22
Agus bhí bainis thuas i Rathún, agus ní fhaca mé é ón lá a d'fhág sé scoil na bhForbacha go dtí sin. CC: FO-1-28-04
'Chuile ghasúr ó fhágaigh sé an scoil anois, tá sé ag saothrú dhó féin. CC: FO-1-22-05
03
move out
N1
AGS
N2
LOC
teach
Fágfaidh tú an teachaín sin ar ball, agus ba mhaith leat dhá mbeadh teachaín ceann tuí agat, mar ní bheidh muid in ann iad a íoc. CC: RL-2-08-10
C 01
N1
AFF
N2
STA
saol
An bhfaca tú aon duine a d'fhág an saol? CC: RM-3-05-02
Ag an mbaintreach sin anois, beidh sé aici nuair a fhágfas sí an saol seo í féin agus a deichniúr mac, in éindí liomsa go deo na ndeor" adeir sé. CC: LC-1-34-07
E 01
N1
AGS
N2
ACT
P1
TEM/TER
go: tráthnóna
An gcaithfidís an obair thí a fhágáil go tráthnóna. CC: LC-3-09-02
Ach deirtear fadó sa tseanaimsir, uaigh, fiú amháin a mbeifí a oscailt, go gcaithfí í a oscailt ar an Domhnach nó í a fhágáil go Máirt. CC: MI-7-21-05
Fágfaidh muid go dtí san oíche amárach é, agus gheobhaidh mise buidéal, tiocfaidh mé ag iarraidh na hiníne ort. CC: MI-2-03-02
04 A 01
leave (out)
N1
AGS
N2
cearc etc.
fhágfaidís cearc ná coileach ná rud ar bith ag gabháil leat nach gcrochfaidís leo. CC: FO-2-14-01
Tháinig na gardaí agus níor fhágaigh siad aon teach i nDúiche Sheoigheach an oíche sin nár chuartaigh siad. CC: FO-4-22-07
fágfaí fiacail in do chloigeann. CC: RM-7-05-07
02
reserve, leave over
N1
AGS
N2
braon
P1
EXP
le haghaidh
'Sea bhíodh faisean ag cuide de na seanstiléirí cuide den chéad bhraon a fhágáil lena n-aghaidh. CC: LC-3-13-24
B 01
leave over
N2
conablach, fothracha
Ní raibh fágtha an uair sin ach conablach an tsoithigh, agus beagán eile dhá raibh inti, beatha agus rudaí den tsórt sin. CC: TM1-2-01-02
Agus anois, rud eile, an dtuigeann tú, tá seanfhothrachaí fágtha fós, anonn is anall insna garranta, d'aithneá é, d'fheicfeá é. CC: TM1-1-03-03
02
leave over
N2
QUA
beag [!]
P1
AFF
ag
Roinn amach anois orthu é agus is beag a bheas fágtha agat. CC: FO-3-04-12
03
leave over
N2
PRT
cluimhreach
P1
AFF
ar
Tá sibhse anois, tá an bheirt agaibhse anseo anois, agus má bhíonn cluimhreach lá amháin, cluimhreach lá amháin fágtha ar an bhfear bocht atá agaibh, caithfidh sé a dhul agus í a bhearradh. CC: TM2-10-14-05
04
remain
N2
POS
pingin, nóiméad, maith
P1
(AFF)
ag
Tá pingin fágtha agam nó dhá phingin. CC: TM1-5-07-05
Níl ach deich nóiméad fágtha. CC: RM-5-05-05
Tá a fhios agat go maith nach bhféadfadh aon mhaith a bheith fágtha leis. CC: TM2-11-17-12
C 01
leave to
N1
AGS
N2
POS
bainne
P1
TER
ag: [hum]
Chaithfeadh sí leath an bhainne a fhágáil ag na Blácaigh, agus gheobhadh sí féin an leath eile... CC: RL-2-17-04
D 01
N1
CAU
N2
EFF
lorg, poll, cuisle
P1
LOC
i, i ndiaidh
Ach nuair a d'éirigh mise ar maidin ar chuma ar bith, bhí mapa tarraingthe sa mbraillín, an áit ar fhágaigh mé lorg mo chosa, sa mbácús an bhfuil a fhios agat. CC: TM1-3-01-57
Ach bhí mé ag breathnú uirthi, ag dul siar agus d'fhág sí cuisle ina diaidh mar d'fhágfadh bád iomartha. CC: LC-3-03-25
Bhí poll fágtha acu sa mballa. CC: RM-5-16-11
E 01
wish, bid
N1
AGS
N2
DIC
slán, beannacht
P1
EXP
ag
Rinne sé le ball séire é agus níorbh fheall leis cleas di, mar, ní raibh sé ag súil go dtiocfadh sí ag fágáil slán ar aon chaoi. CC: SP-1-05-01
Agus d'imigh siad agus iad i leaba a mbáis, agus d'fhágadar slán acu ar leaba a mbáis agus b'éigean dóibh imeacht. CC: MI-5-07-10
Ghluais muide linn amach abhaile, gur fhágaigh muid beannacht ag a chéile, ag cloigeann bóithrín na Páirce. CC: SP-6-03-14
05 A 01
follow
N1
CAU
S1
(FAC)
Svn
S2
(FAC)
Sgo
Semantic Class: COG
Áh má d'fhág gob é an fáth ar fhágadar é, d'úirt fear amháin liomsa gob é an fáth ar fhágadar iad sin, mar gheall air go raibh na beithígh bhainne tógtha acu sa gcaoi is go bhfuigheadh na laontaí bás den ocras an bhf... CC: RM-5-11-10
Bhoil céard a d'fhág le thú a stopadh anois? CC: LM-3-05-02
02
follow
N1
CAU
sin
S2
FAC
Sgo
Ah bhoil 'chuile sheans go mbeifeá beagáinín siar san unsa is d'fhágfadh sin nach mbeadh agat ach unsa beag. CC: RM-4-12-04
Ach ní hin é a fhágfas nach mbíonn deoch mhaith sa teach a mbíonn bainis anois ann. CC: FO-1-03-01
B 01
N1
CAU
N2
AFF
P1
STA
le, gan
Ní raibh siad ach ag maireachtáil istigh mar a déarfá ina circle beag féin, agus d'fhágaigh sé iad gan aon imní. CC: TM1-1-07-02
C 01
N1
FAC
Adj
QUA
feiliúnach
Semantic Class: CAU
Agus nuair a bhíonns an rabharta ann, bíonn an taoille ar maidin, agus an taoille tráth(n)óna, agus beidh an trá i lár an lae, agus fágann sé sin feiliúnach é le haghaidh obair na trá a dhéanamh, agus le haghaidh an fheamainn a bhaint. CC: LC-5-02-04
02
N1
CAU
N2
aimsir
S1
FAC
Svn
Óh 'sin é a d'fhágfadh an aimsir a bheith go breá i gcónaí a Chóil is dóigh. CC: TM2-7-09-23
06 A 01
N1
AGS
N2
POS
job
P1
EXP
ag
An chéad rud eile nuair a tháinig blaoch arís air bhí sé ró-shean le dhul san arm, agus fágadh an job sin aige. CC: FO-4-15-02
02
N1
AGS
N2
EXP
S1
ACT
Svn/ag
Agus tá togha na buachaillí, agus togha na gcailíní a mbeadh togha na bpostaí inniu acu, dhá bhfágfaí ag dul ag an scoil é. CC: FO-2-10-02
03
N2
AFF
P1
AGS
ag
P2
ACT
le
fhágfaí ag m'athair ná ag mo mháthair mé le bualadh, faoi mo chuid contrála. CC: TM1-4-01-10
04.1
leave to
N1
AGS
N2
POS?
P1
TER
ag: Dia
Fágfaidh sé ag Dia an chuid eile. CC: MI-3-09-09
04.2
leave to
N1
AGS1
N2
ACT
cúram
P1
AGS2
ar
Chuir muid aisti a raibh inti, agus d'fhágaigh muid an cúram ar chol ceathar don bhean anois atá ag mo chol ceathar CC: RM-1-03-04
05
N1
AGS
N2
LOC?
bealach
P1
EXP?
ar: carr
Is dóigh go bhfágtaí an bealach ar charr an t-am siúd ag tíocht an bóthar. CC: RM-6-15-06
06
N1
AGS
N2
EXP
P1
STA
i (ess): codladh
Ach d'úirt sé mé a fhágáil i mo chodladh go dtogróinn é dúiseacht más fada nó ghearr é. CC: FO-4-03-07
07
leave to
N1
AGS1
P1
AGS?2
ag: saol
Ach, fear na foighde, nó bean na foighde, má imíonn siad féin réasúnta ar chor ar bith, fágann siad ag an saol é, agus réitíonn an saol é de réir a chéile. CC: TM1-4-01-03
B 01
N1
CAU
N2
STA
fán
P1
EXP
ar
Semantic Class: CAU
Shoraí dhaot a dhúidín ghránna, is tú a d'fhág an fán orm go hóg in mo shaol. CC: RM-7-02-27
02
allow
N1
AGS
N2
ACT
fás
P1
AFF
do
An ngearrfaidh tú an fheamainn seo lom leis an gcloch nó an bhfágfaidh tú beagáinín fás di. CC: LC-5-02-05
03
leave
N1
AGS
N2
AFF
A
LOC
thíos
S1
EVT
Svn/ag
Bhoil, é a thabhairt leat ansin, ruainnín beag dhó, agus é a chur síos agus é a bhruith, agus é a fhágáil thíos ag bruith, agus ansin, cineál... CC: FO-3-08-03
C 01
coinnigh
N1
CAU
N2
AFF
tír
Adj
QUA
láidir
'Sin é a d'fhágaigh sa tír iad agus 'sin é a d'fhágaigh an tír láidir. CC: TM2-8-07-16
02
coinnigh
N1
CAU
N2
AFF
S2
FAC
Sgo
'Sin é atá do mo fhágáil anois nach bhfuil mé ag obair faoi láthair. CC: FO-4-12-03
03
coinnigh
N1
CAU
N2
AFF
muiríní
Adj
QUA
gann
Is dóigh gur fhágaigh sé sin na muiríní gann ansin ar feadh blianta arís nuair a... CC: LM-5-03-06
04
leave behind
N1
AGS
N2
AFF
áit
P1
ACT?
i ndiaidh
Adj
STA
dona
P2
(CAU)
Agus fágann siad an áit fíor-dhona ina ndiaidh le seancheaintíní is an áit salach ... CC: SP-7-26-03
05
leave behind (!)
N1
AGS
N2
AFF
fear
A
LOC
thiar
P1
STA/POS
gan
D'fhágaigh sin an fear thiar gan plúr gan cruithneacht. CC: SP-6-03-04
D 01
keep
N1
AGS
Dia
N2
POS
(bean)
P1
EXP
ag
Agus, chuaigh muid agus rinne muid an cleamhnas, agus réitigh muid sin, agus faoi cheann seachtaine, bhí mé féin agus í féin pós(t)a, agus 'sin í atá mar mhnaoi agam inniu, go bhfága Dia agam í agus mé féin i bhfad os a cionn. CC: LC-7-03-04
02
keep
N1
AGS
Dia
N2
QUA
amharc, sláinte
P1
EXP
ag
"Ah muise go bhfága Dia an t-amharc agat a Choilm a dheartháirín" adeir sé. CC: SP-8-07-07
Muise is álainn go deo an phaidir é sin go bhfágfaidh Dia do shláinte agat. CC: LC-1-33-12
07 A 01
N1
AGS
N2
POS
P1
TER?
i ndiaidh
'Seod atá i gceist aige, 'chuile rud saolta a fhágáil i do dhiaidh agus eisean a leanacht agus a bhealach a leanacht. CC: MI-5-03-14
02
N1
AGS
N2
AFF
S1
ACT
gan+VN
Dhá bhfágfá gan iontú í, thiocfadh caonach liath uirthi, agus ní dhéanfadh sí aon bhraich dúinn a mbeadh aon mhaith ann. CC: LC-4-02-02
03
N1
AGS
N2
ACT
S1
ACT
gan+VN
Anois, tiocfaidh siad amach anois, déan thú féin anois é nó fág gan déanamh é. CC: FO-6-04-05
B 01
give up
N1
AGS
N2
ACT
móin
P1
DIR?
i ndiaidh
Agus, cheapfainnse i gcónaí an bhfuil a fhios agat go mb'fhearr dhúinne anseo, an mhóin seo a fhágáil ina ndiaidh. CC: TM2-8-06-05
C 01
N1
AGS
N2
THE
scéal
Agus, sula bhfágfaidh muid an scéal sin a Joe, an bhfuil a fhios agat go bhfaca mé fógra sa bpáipéar an lá cheana (ag léamh...) CC: SP-5-03-16
02
N1
AGS
N2
THE
P1
TEM
Fágfaidh muid an sagart, fágfaidh muid anois go dtí ar ball é. CC: CR-6-04-01
Fágfaidh muid na mná ina ndiaidh. CC: CR-
D 01
N1
AGS
N2
DIC
cuid den scéal
A
LOC?
amuigh
Tá tú ag fágáil cuide den scéal amuigh. CC: TM1-3-01-65
02
N1
AGS
N2
THE
P1
DIR?
as
Ach, fágfaidh muid as an iascaireacht. CC: MI-5-05-07
03
N1
AGS
N2
DIC
cuid de scéal
S1
ACT
gan&VN
An chomhairle a chuirfeadh sé, go mb'fhearrde 'chuile scéal, cuide dhó a fhágáil gan inseacht. CC: CR-1-04-05