Pota Focal Intergaelic
Gluais TíHouse Glossary Gluais Beo!Beo! Glossary TeasárasThesaurus BriathraVerbs
áirigh aistrigh aithin aithnigh áitigh amharc aontaigh ardaigh athraigh bac báigh bailigh bain baist básaigh beannaigh bearr beartaigh beathaigh beir blais
ardaigh
01 A 01
cuir suas, croch, raise, lift, hoist = to move an object into a higher position
N1
AGS
N2
MOT
ualach, cloch
A
DIR
suas, aníos
P1
DIR
ó, de
P2
(TER)
ar, chun, os cionn
Adj
VAL
ard
Semantic Class: TRA
Chuir sé an t-ualach suas ar an gcarraig agus d'ardaigh sé í. CC: RM4-06-03
Bhí deiseanna acu mar bhíodar in ann scafaill a dhéanamh muintir Shasana an uair sin agus iad [clocha] a ardú céim ar chéim. CC: RMh2-20-03
Diabhal blas a bhí ag Pól a dhéanamh ach an litir a bheith ardaithe suas aige is shín sé ag an gcoirnéal mór a bhí ar an ngeata é. CC: RM2-02-17
D'ardaíos nuachtán ón raca taobh istigh do dhoras CNG: Oghma
D'ardaigh sé an scuaibín láimhe den phionna CNG: Oghma
D'ardaigh sé an chearc chun a bhéil agus sháigh a chuid fiacla isteach ina scrogall. CNG: Oghma
02
raise, heighten
N1
AGS
N2
AFF
claí, balla, cruach
Semantic Class: ACT
Meastú nach leide éigin a bhí sé a thabhairt dhaoibh, nuair a bhí sé ag ardú an chlaí? CC: M6-11-06
Bheifeá ag ardú an gníomh [= cruach mhóna], bheifeá ag baint písín de 'chuile fhód déarfá, an fód atá in íochtar, bheadh sé cúpla orlach níos faide amach, ná an ró a chuirfeá os cionn. CC: TM2-08-23
B 01
raise (voice), increase (volume)
N1
AGS
N2
AFF
glór
Semantic Class: ACT
Ach go deimhin dearfa, níor chuala mé aon fhear ariamh ag caint, a bhí in ann a ghlór a ardú agus a thabhairt amach chomh soiléir agus a bhí an tAthair Ó Conghaile as Árainn. CC: S1-10-01
02
méadaigh, raise, increase (value), put up
N1
AGS
N2
AFF
luach, páí
Semantic Class: ACT
A [airgead] ardú beagán seans, é a mhéadú. CC: CR8-07-47
03
raise, lift
N1
AGS
N2
AFF
meanma
P1
FNT
ó
Semantic Class: PSY
D'ardaigh sé meanma an náisiúin aníos ó lagthrá úd an éadóchais CNG: Ciarán O Coigligh
04
rise
N1
AFF
meanma
P1
DIR
os cionn
Semantic Class: PSY
D'ardaigh a mheanma go buamhar os cionn na dtubaistí CNG: Seán Ó Lúing
02 A 01
straighten up
N1
AGS
A
(DIR)
amach
P1
TER
ar
Semantic Class: ACT
Chonaic mé an fear ag cromadh agus ag ardú amach ar m'aghaidh. CC: M6-11-15
02
swell, rise, grow
N1
AFF
taoille, arbhar, gabháil
A
(FNT)
aníos
Semantic Class: EVT
Nuair a bheas an taoille ardaithe ansin, ionann's chomh hard leis an gcéibh abróidh tú: "(…)" CC: LC5-02-10
… an áit a raibh píosa breá arbhar curtha aige, suas, ag ardú go breá. CC: LC7-01-04
Nuair a bheadh an ghabháil ag obair sa mbairille eile d'ardódh sé aníos agus thiocfadh sé aníos ar bharr an bhairille. CC: LC4-02-22
03
straighten up, rise = assume a vertical position
N1
AFF
sceach
P1
INS
le: gaoth
Semantic Class: EVT
Sceach sciochóirí, a bhí ag lúbadh agus ag ardú leis an ngaoth, 'sin é an taibhse a chonaic mé. CC: M6-11-15
04
rise = increase in steepness
N1
LOC?
bóthar
A
(DIR)
suas
I gceann píosa, d'ardaigh an bóthar seo suas. CC
B 01
grow, start up = increase in strength
N1
AFF
gaoth, báisteach
Semantic Class: PHA
Is bhí a fhios acu go raibh gaoth nó báisteach ag ardú. CC: RMh3-14-02
02
go up, increase
N1
VAL
uimhir
D'ardaigh an uimhir páistí a bhí ag dul ag an scoil tar éis do chuid amasa. CC: F1-28-03
03
go up, increase, get dearer = become more expensive
N1
AFF
costas, cíos
N2
(VAL)
[méid]
Bhí sé ag rá nárbh fhéidir leis an cíos sin a ardú seachas mar a bhí sé CC: RM4-04-08
Céard a bhí de bharr an lae aige, go minic, scór bulláin, deich bpunt is trí fichid, trí scóir, agus dhá d'ardaigh siad cheithre scóir punt. CC: LM1-09-23
03 A 01
CROCH, tug, take away = to seize sth and go off with it
N1
AGS
N2
MOT
P1
AGS
le
Semantic Class: TRA
Níl aon fhear in ann a dhul isteach i ngarage ag ceannacht a mhótar ach é a íocfas amach, ar an bpointe is a ardós leis é. CC: RMh3-20-05
Cheannaigh siad an mac seo uathu, ar ghine. Agus d'ardaigh siad leo é. CC: M1-11-01
02
SCAOIL, take away, abduct = to seize so or sth and go off with it
N1
AGS
N2
MOT
A
DIR
chun bealaigh
Semantic Class: TRA
Ag dul aniar dhom tráthnóna, tá carr mór leis an C.I.E. agus iad [baraillí] ardaithe chun bealaigh aige. CC: RMh2-12-01
Dhá n-osclaí an doras, bhí an slub istigh, agus an bhean (ardaithe) chun bealaigh acu CC: RMh1-11-10
04 A 01
cause headache
N1
CAU
drochphoitín
N2
AFF/EXP
cloigeann+Poss
P1
(EXP)
ar
Bhí methylated spirits air is bhí 'chuile chineál chuir sé craiceáilte thú nuair a d'ól tú é, agus d'ardaigh sé do chloigeann ort. CC: M5-02-04
Bhí tú ag déanamh an droch-stuf seo agus dhá dhíol liomsa is ag ardú mo chloigeann agus (do mo... ag) imeacht craiceáilte san aer. CC: 5-02-07